მექანიკა
(→წყარო) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''მექანიკა''' – მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის ნივთიერი (მატერიალური) სხეულების მექანიკური მოძრაობისა და მათი ურთიერთქმედების კანონებს. მექანიკური მოძრაობა ეწოდება ნივთიერი სხეულების გადაადგილებას სხვა სხეულების მიმართ სივრცესა და დროში. | + | '''მექანიკა''' – მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის [[ნივთიერი (მატერიალური) სხეული|ნივთიერი (მატერიალური) სხეულების]] მექანიკური [[მოძრაობა|მოძრაობისა]] და მათი ურთიერთქმედების კანონებს. მექანიკური მოძრაობა ეწოდება ნივთიერი სხეულების გადაადგილებას სხვა [[სხეული (გეომეტრიული)|სხეულების]] მიმართ [[სივრცე და დრო|სივრცესა და დროში]]. |
| − | მექანიკური მოძრაობის განხილვისას | + | მექანიკური მოძრაობის განხილვისას [[სივრცე]]სა და [[დრო]]ში საჭიროა ვიცოდეთ რა მოძრაობს, ე. ი. განვსაზღვროთ მოძრავი [[ობიექტი (მათემატიკური)|ობიექტი]]. მექანიკაში ძირითადად განიხილავენ მოძრავი სხეულის ორ მნიშვნელოვან ნიშანს: მის განფენილობას (ნივთიერი სხეულის გეომეტრიულ [[ფორმა (მათემატიკა)|ფორმა]]ს) და ნივთიერებას ([[მასა (ფიზიკა)|მასა]]ს და მის განაწილებას მოცემულ გეომეტრიულ სივრცეში). ამასთანავე, მიღებულია დაშვება, რომ ამ სხეულების ყველა სხვა ფიზიკური თვისებები ერთნაირია. |
| − | თავისი ამოცანების მიხედვით მექანიკას ყოფენ რამდენიმე ნაწილად: ნივთიერი | + | თავისი [[ამოცანა (მათემატიკა)|ამოცანების]] მიხედვით მექანიკას ყოფენ რამდენიმე ნაწილად: [[ნივთიერი წერტილი]]ს მექანიკა, ნივთიერ წერტილთა [[სისტემა (მათემატიკური)|სისტემის]] მექანიკა, [[მყარი |მყარი]] სხეულის მექანიკა და უწყვეტ ტანთა მექანიკა; ეს უკანასკნელი მოიცავს [[დრეკადობის თეორია]]სა და [[ჰიდროაერომექანიკა|ჰიდროაერომექანიკას]]. მექანიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილია [[თეორიული მექანიკა]], რომელიც იკვლევს ნივთიერი წერტილის, ნივთიერ წერტილთა სისტემის და მყარი სხეულის მოძრაობის ზოგად კანონებს, მათი გამოყენების [[მეთოდი (მათემატიკური)|მეთოდებს]]. |
მექანიკა მეცნიერების ერთ-ერთი უძველესი დარგია. მექანიკის ისტორია შეიძლება დაიყოს რამდენიმე პერიოდად, რომლებიც განსხვავდებიან როგორც პრობლემების ხასიათით, ასევე მათი გადაწყვეტის მეთოდებით: | მექანიკა მეცნიერების ერთ-ერთი უძველესი დარგია. მექანიკის ისტორია შეიძლება დაიყოს რამდენიმე პერიოდად, რომლებიც განსხვავდებიან როგორც პრობლემების ხასიათით, ასევე მათი გადაწყვეტის მეთოდებით: | ||
:1) მექანიკის, როგორც მეცნიერების ზოგადი კანონების აღმოჩენის წინა პერიოდი; | :1) მექანიკის, როგორც მეცნიერების ზოგადი კანონების აღმოჩენის წინა პერიოდი; | ||
:2) მექანიკის საფუძვლების შექმნის პერიოდი (XVII ს); | :2) მექანიკის საფუძვლების შექმნის პერიოდი (XVII ს); | ||
| − | :3) მექანიკის მნიშვნელოვანი დარგების (მყარი სხეულის მექანიკა, დრეკადობის თეორია, ჰიდრომექანიკა) შექმნის პერიოდი (XVIIIს); | + | :3) მექანიკის მნიშვნელოვანი დარგების (მყარი სხეულის მექანიკა, დრეკადობის თეორია, [[ჰიდრომექანიკა]]) შექმნის პერიოდი (XVIIIს); |
:4) რეალურ გარემოთა და სისტემების მექანიკის განვითარების პერიოდი (XIX - XX ს.). | :4) რეალურ გარემოთა და სისტემების მექანიკის განვითარების პერიოდი (XIX - XX ს.). | ||
| − | მექანიკის ცნება პირველად შემოტანილია არისტოტელეს ტრაქტატში (ძვ. წ. IV საუკ.). ძველთაგანვე ცნობილი იყო ძალთა შეკრებისა და გაწონასწორების კანონები, უმარტივესი მანქანების თვისებები და ბერკეტის წონასწორობის პირობები (არქიმედე, ძვ. წ. III საუკ.). | + | მექანიკის ცნება პირველად შემოტანილია [[არისტოტელე|არისტოტელეს]] [[ტრაქტატი|ტრაქტატში]] (ძვ. წ. IV საუკ.). ძველთაგანვე ცნობილი იყო [[ძალთა შეკრება|ძალთა შეკრებისა]] და გაწონასწორების კანონები, უმარტივესი მანქანების თვისებები და ბერკეტის [[წონასწორობა (მექანიკური სისტემის)|წონასწორობის]] პირობები ([[არქიმედე]], ძვ. წ. III საუკ.). |
| − | მექანიკის განვითარებაში უდიდესი მნიშვნელობა ჰქონდა ნ. კოპერნიკისა და ი. კეპლერის აღმოჩენებს. განუზომლად დიდია გ. გალილეის მოღვაწეობა, რომელმაც შემოიტანა მრავალი ცნება და აღმოაჩინა ინერციის პრინციპი. მექანიკის საკითხებს მნიშვნელოვანი შრომები მიუძღვნეს რ.დეკარტმა, ქ | + | მექანიკის განვითარებაში უდიდესი მნიშვნელობა ჰქონდა ნ. კოპერნიკისა და ი. კეპლერის აღმოჩენებს. განუზომლად დიდია [[გალილეი გალილეო|გ. გალილეის]] მოღვაწეობა, რომელმაც შემოიტანა მრავალი ცნება და აღმოაჩინა [[ინერცია (მათემატიკა)|ინერციის]] პრინციპი. მექანიკის საკითხებს მნიშვნელოვანი შრომები მიუძღვნეს [[დეკარტე რენე|რ.დეკარტმა]], ქ. ჰიუგენსმა და სხვ. მექანიკამ დასრულებული სახე მიიღო [[ნიუტონი ისააკ|ი. ნიუტონის]] შრომებში. [[კლასიკური მექანიკა|კლასიკური მექანიკის]] განვითარებაში უდიდესი წვლილი შეიტანა ნიუტონის ტრაქტატმა – „ნატურალური ფილოსოფიის მათემატიკური საწყისები“ (1687). თავისი წინამორბედების მიერ მიღებული შედეგების ღრმად გაანალიზებით, ნიუტონმა მექანიკის აღწერას საფუძვლად დაუდო სამი კანონი, რომლებიც ცნობილია ნიუტონის კანონების სახელწოდებით. ნიუტონის მექანიკა აღწერს ისეთი სხეულების მოძრაობას, რომელთა [[სიჩქარე]] გაცილებით ნაკლებია სინათლის სიჩქარეზე სიცარიელეში. |
| − | მექანიკის განვითარებას ფუნდამენტური შრომები მიუძღვნეს ეილერმა, დალამბერმა, ლაგრანჟმა, ჰამილტონმა და მრავალმა სხვა მეცნიერმა. | + | მექანიკის განვითარებას ფუნდამენტური შრომები მიუძღვნეს [[ეილერი ლეონარდ|ეილერმა]], დალამბერმა, [[ლაგრანჟი ჟოზეფ ლუი|ლაგრანჟმა]], [[ჰამილტონი უილიამ როუან|ჰამილტონმა]] და მრავალმა სხვა მეცნიერმა. |
| − | თანამედროვე მექანიკის პრობლემების სისტემას, პირველ ყოვლისა, მიეკუთვნება რხევათა თეორიის ამოცანები, მყარი სხეულის დინამიკის და მოძრაობის მდგრადობის თეორიის საკითხები; დრეკადობის | + | თანამედროვე მექანიკის პრობლემების სისტემას, პირველ ყოვლისა, მიეკუთვნება [[რხევა (რხევითი მოძრაობა)|რხევათა]] [[თეორია|თეორიის]] [[ამოცანა (მათემატიკა)|ამოცანები]], მყარი სხეულის [[დინამიკა (მექანიკა)|დინამიკის]] და მოძრაობის [[მდგრადობა (მათემატიკა)|მდგრადობის]] [[თეორია|თეორიის]] საკითხები; [[დრეკადობის თეორია]]ში დიდი ყურადღება ექცევა [[პლასტიკურობის თეორია|პლასტიკურობისა]] და ცოცვადობის საკითხებს [[მანქანა]]თა ნაწილებსა და [[ნაგებობა|ნაგებობებში]]; [[თხელკედლიანი კონსტრუქციები]]ს [[მდგრადობა (მათემატიკა)|მდგრადობისა]] და სიმტკიცის გათვლებს; [[ჰიდროაერომექანიკა|ჰიდროაერომექანიკის]] მნიშვნელოვანი პრობლემებია დიდი სიჩქარეები [[ავიაცია]]ში, [[ბალისტიკა]]ში, კოსმონავტიკაში. |
13:49, 19 აპრილი 2024-ის ვერსია
მექანიკა – მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის ნივთიერი (მატერიალური) სხეულების მექანიკური მოძრაობისა და მათი ურთიერთქმედების კანონებს. მექანიკური მოძრაობა ეწოდება ნივთიერი სხეულების გადაადგილებას სხვა სხეულების მიმართ სივრცესა და დროში.
მექანიკური მოძრაობის განხილვისას სივრცესა და დროში საჭიროა ვიცოდეთ რა მოძრაობს, ე. ი. განვსაზღვროთ მოძრავი ობიექტი. მექანიკაში ძირითადად განიხილავენ მოძრავი სხეულის ორ მნიშვნელოვან ნიშანს: მის განფენილობას (ნივთიერი სხეულის გეომეტრიულ ფორმას) და ნივთიერებას (მასას და მის განაწილებას მოცემულ გეომეტრიულ სივრცეში). ამასთანავე, მიღებულია დაშვება, რომ ამ სხეულების ყველა სხვა ფიზიკური თვისებები ერთნაირია.
თავისი ამოცანების მიხედვით მექანიკას ყოფენ რამდენიმე ნაწილად: ნივთიერი წერტილის მექანიკა, ნივთიერ წერტილთა სისტემის მექანიკა, მყარი სხეულის მექანიკა და უწყვეტ ტანთა მექანიკა; ეს უკანასკნელი მოიცავს დრეკადობის თეორიასა და ჰიდროაერომექანიკას. მექანიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილია თეორიული მექანიკა, რომელიც იკვლევს ნივთიერი წერტილის, ნივთიერ წერტილთა სისტემის და მყარი სხეულის მოძრაობის ზოგად კანონებს, მათი გამოყენების მეთოდებს.
მექანიკა მეცნიერების ერთ-ერთი უძველესი დარგია. მექანიკის ისტორია შეიძლება დაიყოს რამდენიმე პერიოდად, რომლებიც განსხვავდებიან როგორც პრობლემების ხასიათით, ასევე მათი გადაწყვეტის მეთოდებით:
- 1) მექანიკის, როგორც მეცნიერების ზოგადი კანონების აღმოჩენის წინა პერიოდი;
- 2) მექანიკის საფუძვლების შექმნის პერიოდი (XVII ს);
- 3) მექანიკის მნიშვნელოვანი დარგების (მყარი სხეულის მექანიკა, დრეკადობის თეორია, ჰიდრომექანიკა) შექმნის პერიოდი (XVIIIს);
- 4) რეალურ გარემოთა და სისტემების მექანიკის განვითარების პერიოდი (XIX - XX ს.).
მექანიკის ცნება პირველად შემოტანილია არისტოტელეს ტრაქტატში (ძვ. წ. IV საუკ.). ძველთაგანვე ცნობილი იყო ძალთა შეკრებისა და გაწონასწორების კანონები, უმარტივესი მანქანების თვისებები და ბერკეტის წონასწორობის პირობები (არქიმედე, ძვ. წ. III საუკ.).
მექანიკის განვითარებაში უდიდესი მნიშვნელობა ჰქონდა ნ. კოპერნიკისა და ი. კეპლერის აღმოჩენებს. განუზომლად დიდია გ. გალილეის მოღვაწეობა, რომელმაც შემოიტანა მრავალი ცნება და აღმოაჩინა ინერციის პრინციპი. მექანიკის საკითხებს მნიშვნელოვანი შრომები მიუძღვნეს რ.დეკარტმა, ქ. ჰიუგენსმა და სხვ. მექანიკამ დასრულებული სახე მიიღო ი. ნიუტონის შრომებში. კლასიკური მექანიკის განვითარებაში უდიდესი წვლილი შეიტანა ნიუტონის ტრაქტატმა – „ნატურალური ფილოსოფიის მათემატიკური საწყისები“ (1687). თავისი წინამორბედების მიერ მიღებული შედეგების ღრმად გაანალიზებით, ნიუტონმა მექანიკის აღწერას საფუძვლად დაუდო სამი კანონი, რომლებიც ცნობილია ნიუტონის კანონების სახელწოდებით. ნიუტონის მექანიკა აღწერს ისეთი სხეულების მოძრაობას, რომელთა სიჩქარე გაცილებით ნაკლებია სინათლის სიჩქარეზე სიცარიელეში.
მექანიკის განვითარებას ფუნდამენტური შრომები მიუძღვნეს ეილერმა, დალამბერმა, ლაგრანჟმა, ჰამილტონმა და მრავალმა სხვა მეცნიერმა.
თანამედროვე მექანიკის პრობლემების სისტემას, პირველ ყოვლისა, მიეკუთვნება რხევათა თეორიის ამოცანები, მყარი სხეულის დინამიკის და მოძრაობის მდგრადობის თეორიის საკითხები; დრეკადობის თეორიაში დიდი ყურადღება ექცევა პლასტიკურობისა და ცოცვადობის საკითხებს მანქანათა ნაწილებსა და ნაგებობებში; თხელკედლიანი კონსტრუქციების მდგრადობისა და სიმტკიცის გათვლებს; ჰიდროაერომექანიკის მნიშვნელოვანი პრობლემებია დიდი სიჩქარეები ავიაციაში, ბალისტიკაში, კოსმონავტიკაში.
