გამრავლება
| ხაზი 3: | ხაზი 3: | ||
გამრავლების მოქმედების პირველი განსაზღვრა ეკუთვნით ბერძნებს. გამრავლების [[კომუტატიურობა]] დაამტკიცა [[ევკლიდე]]მ. ტერმინი „[[მამრავლი]]“ ეკუთვნის [[ბოეცია|ბოეციას]] (VI ს), „სამრავლი“ – საკრობოსკოს (XIII ს). რუსული სახელწოდება – „სამრავლი“ და „მამრავლი“ პირველად შემოიღო [[ლეონტი მაგნიცკი |მაგნიცკიმ]] (1703). | გამრავლების მოქმედების პირველი განსაზღვრა ეკუთვნით ბერძნებს. გამრავლების [[კომუტატიურობა]] დაამტკიცა [[ევკლიდე]]მ. ტერმინი „[[მამრავლი]]“ ეკუთვნის [[ბოეცია|ბოეციას]] (VI ს), „სამრავლი“ – საკრობოსკოს (XIII ს). რუსული სახელწოდება – „სამრავლი“ და „მამრავლი“ პირველად შემოიღო [[ლეონტი მაგნიცკი |მაგნიცკიმ]] (1703). | ||
| − | გამრავლების დღევანდელ ნიშნებამდე [[ევროპა|ევროპულ]] [[მათემატიკა]]ში იყენებდნენ სხვადასხვა აღნიშვნას. სხვებზე მეტად გავრცელებული იყო M- ოპერაციის სახელწოდებიდან Multiplication ([[გაყოფა (მათემატიკა)|გაყოფისათვის]] D - Division). ასე აქვს ჩაწერილი გამრავლება [[შტიფელი მიხაელ|შტიფელს]] (1545), [[სტევინი სიმონ|სტევინს]] (1585) და სხვებს. გამრავლების ნიშანი x შემოიღო [[ოტრედი ვილიამი|ოტრედმა]] (1631), შესაძლოა [[შეკრება (არითმეტიკა)|შეკრების]] ნიშნის [[ანალოგია (მათემატიკა)|ანალოგიით]]. რომ არ არეოდათ ირიბი ჯვარი (x) [[ასო (ნიშანი)|ასო]] x-თან, რომლითაც ჩვეულებრივ უცნობს აღნიშნავენ, გამრავლების ნიშნის სახით [[წერტილი (გეომეტრია)|წერტილი]] (·) პირველად გამოიყენა რეგიომონტანამ, შემდეგ – ჰარიოტიმ (1631); ეს აღნიშვნა [[ლაიბნიცი გოტფრიდ ვილჰელმ|ლაიბნიცმაც]] მიიღო; თუმცა საყოველთაო ხმარებაში ეს ნიშანი შევიდა რამდენიმეჯერ გამოცემული [[ვოლფი ქრისტიან|ვოლფის]] წიგნის – „ყველა მეცნიერების საფუძვლების“ საშუალებით (პირველად გამოიცა 1710 წელს). თანამედროვე აღნიშვნების გვერდით იყენებდნენ გამრავლების სხვა ნიშნებსაც: □ ([[ერიგონი]] 1634), * (რანი, 1659), ან ნიშანი ℶ – ძველებრაული ასო „მემ“ ([[უილიამ ჯონსი|ჯონსი]], 1706). | + | გამრავლების დღევანდელ ნიშნებამდე [[ევროპა|ევროპულ]] [[მათემატიკა]]ში იყენებდნენ სხვადასხვა აღნიშვნას. სხვებზე მეტად გავრცელებული იყო M- ოპერაციის სახელწოდებიდან Multiplication ([[გაყოფა (მათემატიკა)|გაყოფისათვის]] D - Division). ასე აქვს ჩაწერილი გამრავლება [[შტიფელი მიხაელ|შტიფელს]] (1545), [[სტევინი სიმონ|სტევინს]] (1585) და სხვებს. გამრავლების ნიშანი x შემოიღო [[ოტრედი ვილიამი|ოტრედმა]] (1631), შესაძლოა [[შეკრება (არითმეტიკა)|შეკრების]] ნიშნის [[ანალოგია (მათემატიკა)|ანალოგიით]]. რომ არ არეოდათ ირიბი ჯვარი (x) [[ასო (ნიშანი)|ასო]] x-თან, რომლითაც ჩვეულებრივ უცნობს აღნიშნავენ, გამრავლების ნიშნის სახით [[წერტილი (გეომეტრია)|წერტილი]] (·) პირველად გამოიყენა რეგიომონტანამ, შემდეგ – [[თომას ჰარიოტი|ჰარიოტიმ]] (1631); ეს აღნიშვნა [[ლაიბნიცი გოტფრიდ ვილჰელმ|ლაიბნიცმაც]] მიიღო; თუმცა საყოველთაო ხმარებაში ეს ნიშანი შევიდა რამდენიმეჯერ გამოცემული [[ვოლფი ქრისტიან|ვოლფის]] წიგნის – „ყველა მეცნიერების საფუძვლების“ საშუალებით (პირველად გამოიცა 1710 წელს). თანამედროვე აღნიშვნების გვერდით იყენებდნენ გამრავლების სხვა ნიშნებსაც: □ ([[ერიგონი]] 1634), * (რანი, 1659), ან ნიშანი ℶ – ძველებრაული ასო „მემ“ ([[უილიამ ჯონსი|ჯონსი]], 1706). |
გამრავლების ჩაწერა ყოველგვარი ნიშნის გარეშე უკვე გვხვდება [[დიოფანტე ალექსანდრიელი|დიოფანტესთან]], აგრეთვე ინდურ „ბახშალიის ხელნაწერებში”. | გამრავლების ჩაწერა ყოველგვარი ნიშნის გარეშე უკვე გვხვდება [[დიოფანტე ალექსანდრიელი|დიოფანტესთან]], აგრეთვე ინდურ „ბახშალიის ხელნაწერებში”. | ||
მიმდინარე ცვლილება 16:23, 27 ნოემბერი 2023 მდგომარეობით
გამრავლება – არითმეტიკული მოქმედება. ლათინური სიტყვები prodyctym, prodycere ხშირად იხმარება უკვე XIII ს-ში. გამრავლების მრავალ აღნიშვნას შორის იხმარებოდა □ მართკუთხედიც, როგორც იმის სიმბოლო, რომ მისი ფართობი მიიღება ორი განზომილების გადამრავლებით. ამასთან დაკავშირებით, თითქმის XVII ს-მდე „გამრავლების“ მაგივრად იხმარებოდა „მართკუთხედი“.
გამრავლების მოქმედების პირველი განსაზღვრა ეკუთვნით ბერძნებს. გამრავლების კომუტატიურობა დაამტკიცა ევკლიდემ. ტერმინი „მამრავლი“ ეკუთვნის ბოეციას (VI ს), „სამრავლი“ – საკრობოსკოს (XIII ს). რუსული სახელწოდება – „სამრავლი“ და „მამრავლი“ პირველად შემოიღო მაგნიცკიმ (1703).
გამრავლების დღევანდელ ნიშნებამდე ევროპულ მათემატიკაში იყენებდნენ სხვადასხვა აღნიშვნას. სხვებზე მეტად გავრცელებული იყო M- ოპერაციის სახელწოდებიდან Multiplication (გაყოფისათვის D - Division). ასე აქვს ჩაწერილი გამრავლება შტიფელს (1545), სტევინს (1585) და სხვებს. გამრავლების ნიშანი x შემოიღო ოტრედმა (1631), შესაძლოა შეკრების ნიშნის ანალოგიით. რომ არ არეოდათ ირიბი ჯვარი (x) ასო x-თან, რომლითაც ჩვეულებრივ უცნობს აღნიშნავენ, გამრავლების ნიშნის სახით წერტილი (·) პირველად გამოიყენა რეგიომონტანამ, შემდეგ – ჰარიოტიმ (1631); ეს აღნიშვნა ლაიბნიცმაც მიიღო; თუმცა საყოველთაო ხმარებაში ეს ნიშანი შევიდა რამდენიმეჯერ გამოცემული ვოლფის წიგნის – „ყველა მეცნიერების საფუძვლების“ საშუალებით (პირველად გამოიცა 1710 წელს). თანამედროვე აღნიშვნების გვერდით იყენებდნენ გამრავლების სხვა ნიშნებსაც: □ (ერიგონი 1634), * (რანი, 1659), ან ნიშანი ℶ – ძველებრაული ასო „მემ“ (ჯონსი, 1706).
გამრავლების ჩაწერა ყოველგვარი ნიშნის გარეშე უკვე გვხვდება დიოფანტესთან, აგრეთვე ინდურ „ბახშალიის ხელნაწერებში”.
