სვიმონ I
სვიმონ I – ქართლის მეფე 1556-1569, 1578-1599 (1600) წლებში, ლუარსაბ I-ის ძე.
ჯარ კიდევ ტახტის მემკვიდრე სარდლობდა ქართველთა ლაშქარს გარისთან ბრძოლაში, სადაც ქართველებმა ბრწყინვალედ გაიმარჯვეს.
სვიმონ I-ს მემკვიდრეობად ერგო ხანგრძლივი ბრძოლებით დასუსტებული ქვეყანა, რომლის აღდგენა-მოშენების მიზნით რიგი ღონისძიებანი განახორციელა.
სოლომონ I-ის გამეფების დროს თბილისი ყიზილბაშებს ეკავათ და ქართლის მეფის რეზიდენცია გორში იყო, სვიმონ I-მა ყიზილბაშების წინააღმდეგ საბრძოლველად კახეთის სამეფოსთან შეკრა კავშირი, რაც მისი და ლევან კახთა მეფის (1518-1574 22) ასულის ნესტან-დარეჯანის ქორწინებით გამოიხატა (1559).
1560-1561 წლებში იგი შეეცადა თბილისის ყიზილბაშთაგან გათავისუფლებას, მაგრამ ციხედიდის ბრძოლაში 1561 წელს დამარცხდა. ამ დამარცხების შემდეგ სვიმონ I-ის ძმა დავითი ირანში წავიდა და გამაჰმადიანდა. შაჰმა მას დაუთ-ხანი უწოდა, თბილისისა და ქვემო ქართლის გამგებლად დანიშნა და საქართველოში გამოისტუმრა. 1367 და1569 წწ დიღომთან და სამადლოსთან გაიმართა ბრძოლა სვიმონ I-მა დაამარცხა დაუთ-ხანი. 1569 წელს ფარცხისთან ყიზილბაშების წინააღმდეგ ბრძოლაში სვიმონ I ტყვედ ჩავარდა, უარი თქვა გამაჰმადიანებაზე და 1569-1578 წლები ირანში, ალამუთის ციხეში ტყვეობაში გაატარა.
1569-78 ქართლის გამგებლად დაუთ-ხანი ითელებოდა, რომლის ძალაუფლება მხოლოდ თბილისსა და ქვმო ქართლზე ვრცელდებოდა. 1578, ირან-ოსმალეთის ომის დაწყების შემდეგ, მაჰ-ხოდაბანდე I-მა სვიმონ I ტყვეობიდან გაათავისუფლა და ოსმალეთის წინააღმდეგ საბრძოლველად ქართლში გამოგზავნა, რადგან დაუთ-ხანი მტერს ჯეროვან წინააღმდეგობას ვერ უწევდა და ოსმალთა სარდალი მუსტაფა ლალა-ფაშა მნიშვნელოვან წარმატებებს აღწევდა, ოსმალთა ჯარმა თბილისიც აიღო.
სვიმონ I-ის ტყვეობიდან გათავისუფლება ირანის მხრიდან მნიშვნელოვანი პოლიტიკური აქტი იყო. იგი ნიშნავდა შაჰის პოლიტიკის შეცვლას ქართლის სამეფოს მიმართ, მის მიმართ კომპრომისზე წასვლას. სვიმონ I ქართლში 1578 წლის ოქტომბერში დაბრუნდა და მთელი დარჩენილი სიცოცხლე ოსმალეთის წინააღმდეგ ბრძოლას შესწირა
სვიმონ I-მა ოსმალთაგან გაათავისუფლა გორი, ლორე, იბრძოდა თბილისისთვის. 1582 წელს მუხრანთან გამართულ ბრძოლაში სასტიკად დამარცხდა თბილისის ოსმალური გარნიზონის დასახმარებლად წამოსული ჯარი.
1583 წელს სვიმონ I-მა დიდი ბრძოლებით გაათავისუფლა ოსმალთა მიერ ისევ დაკავებული ლორე, ასევე დმანისისა და სამშვილდის ციხეები; ზოგიერთი ცნობით, მან მცირე ხნით თბილისიც დაიკავა, მაგრამ მომდევნო წელს ოსმალებმა კვლავ დაიპყრეს ლორე, დმანისი და თბილისისკენ წამოვიდნენ. ხატისოფელთან დაბანაკებულ ოსმალებს სვიმონ I მოულოდნელად თავს დაესხა და დიდი ზიანი მიაყენა, მაგრამ თავისი მცირერიცხოვანი ჯარის სრული განადგურებისაგან გადარჩენის მიზნით, ბრძოლის ველს გაეცალა.
ქართველი მეფის სიმამაცით განცვიფრებულმა ოსმალებმა და ყიზილბაშებმა მას „დელი“ (გახელებული) სვიმონი შეარქვეს.
1588 წელს სვიმონ I ოსმალებს დაეზავა. იგი კისრულობდა ყოველწლიურ ხარკს, სამაგიეროდ ოსმალეთი ცნობდა მას ქართლის მეფედ ქრისტიანობით, აღიარებდა მის მემკვიდრეობით უფლებას და არ ერეოდა მის საშინაო საქმეებში, რაც სვიმონ I-ის მეთაურობით „ქართველობისათვის“ მებრძოლ ძალთა დიდი გამარჯვება იყო.
საგარეო მტრის წინააღმდეგ ბრძოლის პარალელურად სვიმონ I იბრძოდა საქართველოს ერთიანობის აღდგენისათვის, კერძოდ, დასავლეთ საქართველოს შემოერთებისათვის.
1588 წელს გოფანთოს ბრძოლაში სვიმონ I-მა დაამარცხა იმერეთის მეფე ლევანი, მაგრამ მოპოვებული გამარჯვება ვერ შეინარჩუნა.
1590 წელს მან ისევ ილაშქრა იმერეთში. აიღო ქუთაისი, მაგრამ ვერ შეინარჩუნა. მორიგი ლაშქრობისას ისევ აიღო ქუთაისი, კვარას, კაცხის, სვირის სიმაგრეები, მაგრამ ოფშკვითთან ბრძოლაში დამარცხდა. ასე რომ ქართლისა და იმერეთის სამეფოების გაერთიანების ცდა მარცხით დასრულდა.
1595 წელს შეიქმნა ირანის, ქართლისა და კახეთის კავშირი, რომლის მიზანი იყო ოსმალეთის წინააღმდეგ ერთობლივი ბრძოლა. ანტიოსმალური კოალიციის შექმნის სურვილს გამოთქვამდა სვიმონ I ესპანეთის მეფის ფილიპე II-ისა და რომის პაპი კლიმენტი VIII-სადმი გაგზავნილ წერილებში.
1698 წელს სვიმონ I-მა განაახლა ომი ოსმალეთთან. 1599 წელს ცხრათვიანი ალყის შემდეგ გაათავისუფლა გორის ციხე. სულთანმა დიდი ჯარი გამოგზავნა საქართველოში ჯაფარ ფაშას მეთაურობით. 1600 წელს ნახიდურთან უთანასწორო ბრძოლაში ქართველები დამარცხდნენ და უკანდახევისას სოფელ ფარცხისთან სვიმონ I ოსმალებს ტყვედ ჩაუვარდა. სვიმონის დატყვევებით გახარებულმა სულთანმა ბრძანა, მთელი მისი სახელმწიფოს ქალაქებში ქუჩები საზეიმოდ მოერთოთ და სამი დღე-ღამის განმავლობაში ეუქმათ და ეზეიმათ.
საქართველოდან გაემგზავრა დელეგაცია სვიმონ I-ის შვილიშვილის გულჩარას მეთაურობით, რათა ეწარმოებინა მოლაპარაკება მისი გათავისუფლების თაობაზე, 1603 შაჰ-აბას 1-მა განაახლა ომი ოსმალეთთან და ასეთ ვითარებაში სვიმონ I-ის გათავისუფლება შეუძლებელი გახდა. გულჩარა ბაგრატიონი. სვიმონ I-ის დავალებით, ირანსა და ოსმალეთს შორის ზავის ჩამოგდებისთვის იღვწოდა. 1612 მისი შუამდგომლობით ირანსა და ოსმალეთს შორის ზავი დაიდო. მაგრამ ამ დროს სვიმონ I უკვე ცოცხალი აღარ იყო. იგი 1611 იედიყულეს ციხეში გარდაიცვალა. მისი ცხედარი ქართველებმა დიდი საფასურით გამოისყიდეს, საქართველოში ჩამოასვენეს და თავისი სახელოვანი მამის - ლუარსაბ I-ის გვერდით სვეტიცხოვლის ტაძარში დაკრძალეს.
