იუსტიციის სამინისტროს საკოდიფიკაციო განყოფილება (1918-1921)
(ახალი გვერდი: '''იუსტიციის სამინისტროს საკოდიფიკაციო განყოფილება''' - პარლა...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
'''იუსტიციის სამინისტროს საკოდიფიკაციო განყოფილება''' - პარლამენტის საკანონმდებლო პროცესის მნიშვნელოვანი ნაწილია კანონის გამოქვეყნება და ძალაში შესვლა. [[საქართველო]]ს პირველ დემოკრატიულ რესპუბლიკაში კანონის ძალაში შესვლის სხვადასხვა დროები იყო დადგენილი და ეს პროცესი, თავიდან, კანონმდებლობით არ იყო მოწესრიგებული. კანონი ძალაში შედიოდა მიღებისთანავე, ზოგჯერ-კანონში მითითებული დღიდან, ან კანონის გამოცხადებისთანავე, ან კანონში ნათქვამი არ იყო ძალაში შესვლის ვადები. [[ქართველები|ქართველი]] კანონმდებლები ასეთ უსისტემობას და ნორმატიულ მოუწესრიგებლობას „არევ-დარევად და არა ნორმალურად“ მიიჩნევდნენ. შემუშავებულ იქნა კანონპროექტი და მას განმარტებაც დაერთო. | '''იუსტიციის სამინისტროს საკოდიფიკაციო განყოფილება''' - პარლამენტის საკანონმდებლო პროცესის მნიშვნელოვანი ნაწილია კანონის გამოქვეყნება და ძალაში შესვლა. [[საქართველო]]ს პირველ დემოკრატიულ რესპუბლიკაში კანონის ძალაში შესვლის სხვადასხვა დროები იყო დადგენილი და ეს პროცესი, თავიდან, კანონმდებლობით არ იყო მოწესრიგებული. კანონი ძალაში შედიოდა მიღებისთანავე, ზოგჯერ-კანონში მითითებული დღიდან, ან კანონის გამოცხადებისთანავე, ან კანონში ნათქვამი არ იყო ძალაში შესვლის ვადები. [[ქართველები|ქართველი]] კანონმდებლები ასეთ უსისტემობას და ნორმატიულ მოუწესრიგებლობას „არევ-დარევად და არა ნორმალურად“ მიიჩნევდნენ. შემუშავებულ იქნა კანონპროექტი და მას განმარტებაც დაერთო. | ||
| − | კონსტიტუციონალიზმში | + | კონსტიტუციონალიზმში კანონის მიღებისა და ძალაში შესვლის რამდენიმე ფორმა იყო მიღებული, ძირითადად, ეს იყო საეკლესიო-სახალხო და ნორმატიული აქტებით დადგენილი პროცედურები. ქართველ კანონმდებელთა ნაწილი მოითხოვდა, რომ კანონი ძალაში შესულიყო მხოლოდ ერთ დღეს. [[რუსეთი|რუსეთში]] მანიფესტებსა და სხვა საკანონმდებლო აქტებს [[ეკლესია|ეკლესიებში]] კითხულობდნენ. ანალოგიური წესი არსებობდა [[შვეიცარია]]ში. იქ კანონი იურიდიულ ძალას იღებდა მაშინ, როდესაც მას წირვის დროს წაიკითხავდნენ. [[დანია]]ში კანონები ძალაში შედიოდა მათი გამოცხადებიდან 8, [[ბელგია]]ში 10, [[გერმანია]]ში 14, [[იტალია]]ში 15, ჰოლანდიაში 20, [[ნორვეგია]]ში 28 დღის შემდეგ. პარლამენტში განმარტავდნენ, რომ „ერთ ვადას ის კარგი მხარე აქვს, რომ მას შეაქვს კანონმდებლობაში მეტი გარკვეულობა, სიმარტივე“. |
| − | ქართველ კანონმდებელთა აზრით, ყოველი კანონი საქართველოს მთელს ტერიტორიაზე უნდა შესულიყო ძალაში ერთსა და იმავე დროს, მისი გამოცემიდან შვიდი დღის შემდეგ, თუ კანონში არ იქნებოდა მითითებული სხვა ვადა. [[საქართველოს ეროვნული საბჭო]]ს 1918 წლის 31 ივლისის დადგენილებით, წესი „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ წარედგინა იურიდიულ კომისიას დასკვნისათვის. კომისიის მიერ გამოთქმული ცალკეული შენიშვნები გარკვეულწილად აისახა კანონპროექტის საბოლოო ვარიანტში. პარლამენტს კანონპროექტი დასამტკიცებლად წარედგინა 1918 წლის 10 ოქტომბერს, მეორე დღეს, 11 ოქტომბერს ის მიიღეს. კანონი „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ მოიცავს ოთხ მუხლს. კანონის მეორე მუხლი და შენიშვნა ეხება კანონის ძალაში შესვლის საკითხს. ამ მუხლის მიხედვით, კანონი ძალაში შედიოდა მისი ოფიციალურ ორგანოში - „კანონთა და მთავრობის განკარგულებათა კრებულში“ - გამოცემიდან შვიდი დღის შემდეგ. აღნიშნული მუხლი არ ვრცელდებოდა იმ შემთხვევაში, როდესაც კანონში სხვა ვადა იქნებოდა მითითებული ან კანონის აღსრულება გამოქვეყნებამდე იყო აუცილებელი. კანონის ძალაში შესვლა მჭიდროდ არის დაკავშირებული მის გამოქვეყნებასთან. ეროვნული საბჭოს მიერ მიღებული კანონი პირველად იბეჭდებოდა მთავრობის ოფიციალურ გამოცემაში | + | ქართველ კანონმდებელთა აზრით, ყოველი კანონი საქართველოს მთელს ტერიტორიაზე უნდა შესულიყო ძალაში ერთსა და იმავე დროს, მისი გამოცემიდან შვიდი დღის შემდეგ, თუ კანონში არ იქნებოდა მითითებული სხვა ვადა. [[საქართველოს ეროვნული საბჭო]]ს 1918 წლის 31 ივლისის დადგენილებით, წესი „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ წარედგინა იურიდიულ კომისიას დასკვნისათვის. კომისიის მიერ გამოთქმული ცალკეული შენიშვნები გარკვეულწილად აისახა კანონპროექტის საბოლოო ვარიანტში. პარლამენტს კანონპროექტი დასამტკიცებლად წარედგინა 1918 წლის 10 ოქტომბერს, მეორე დღეს, 11 ოქტომბერს ის მიიღეს. კანონი „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ მოიცავს ოთხ მუხლს. კანონის მეორე მუხლი და შენიშვნა ეხება კანონის ძალაში შესვლის საკითხს. ამ მუხლის მიხედვით, კანონი ძალაში შედიოდა მისი ოფიციალურ ორგანოში - „კანონთა და მთავრობის განკარგულებათა კრებულში“ - გამოცემიდან შვიდი დღის შემდეგ. აღნიშნული მუხლი არ ვრცელდებოდა იმ შემთხვევაში, როდესაც კანონში სხვა ვადა იქნებოდა მითითებული ან კანონის აღსრულება გამოქვეყნებამდე იყო აუცილებელი. კანონის ძალაში შესვლა მჭიდროდ არის დაკავშირებული მის გამოქვეყნებასთან. ეროვნული საბჭოს მიერ მიღებული კანონი პირველად იბეჭდებოდა მთავრობის ოფიციალურ გამოცემაში „[[საქართველოს რესპუბლიკა (გაზეთი)|საქართველოს რესპუბლიკაში]]“. თუ რა მნიშვნელობას ანიჭებდნენ ქართველი კანონმდებლები ნორმატიული აქტების გავრცელებისა და მოქმედების საკითხს, კარგად ჩანს პარლამენტის განმარტებაში: „სახელმწიფოში კანონიერების დასამყარებლად საჭიროა სასტიკად განსაზღვრული წესი კანონების საყოველთაოდ გამოქვეყნებისა და იმის შესახებ, თუ რა მომენტიდან ღებულობს კანონი თავის სავალდებულო ძალას“. |
| − | + | ||
| − | „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ კანონთან ერთად, პარლამენტმა დაამტკიცა „იუსტიციის სამინისტროსთან საკოდიფიკაციო განყოფილების დაარსების“ შესახებ კანონი. პირველი მუხლის მიხედვით, იუსტიციის სამინისტროსთან ჩამოყალიბდა საკოდიფიკაციო განყოფილება საკანონმდებლო მასალისა და მთავრობის ზოგადი ხასიათის განკარგულებათა შესაკრებად, წესრიგში მოსაყვანად | + | ეროვნულ საბჭოში გამოითქვა აზრი, რომ საქართველოში უნდა დაარსებულიყო ოფიციალური კრებული, რომელიც უზრუნველყოფდა კანონების ხელმისაწვდომობასა და მათ კოდიფიკაციას. ეროვნულ საბჭოს ასეთ გამოცემად ესახებოდა „კანონთა და მთავრობის განკარგულებათა კრებული“, რომლის ანალოგი გამოდიოდა რუსეთში და [[ევროპა|ევროპის]] სხვა ქვეყნებში. ჩეხოსლოვაკიის კონსტიტუციის 54-ე მუხლის მე-12 პუნქტში ასეთ გამოცემას ეწოდება „კანონთა და განკარგულებათა კრებული“. მსგავსი ოფიციალური ორგანო გამოდიოდა გერმანიაშიც. საქართველოს პარლამენტის განმარტებაში ვკითხულობთ: „ასეთი ოფიციალური გამოცემა, რა თქმა უნდა, საქართველოს რესპუბლიკისთვისაც აუცილებლად საჭიროა. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ვიდრე [[სენატი საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკისა|სენატი]] ანდა მის მსგავსი დაწესებულება დაარსდებოდეს ჩვენში, ამ კანონთა საქმე, მათი ოფიციალური გამოცემა გადაეცეს [[იუსტიციის სამინისტრო (1918-1921)|იუსტიციის სამინისტროს]], როგორც ისეთ უწყებას, რომელიც უფრო ახლოს დგას კოდიფიკაციის საკითხებთან“. |
| − | და გამოსაქვეყნებლად. კანონის მიხედვით, პარლამენტის ნორმატიული აქტები ეგზავნებოდა მთავრობას ოფიციალურ ორგანოში გამოსაქვეყნებლად. კრებული ხელმისაწვდომი იყო [[სახელმწიფო]] და საზოგადოებრივი დაწესებულებებისათვის. საქართველოს პირველ კონსტიტუციაში არაა გათვალისწინებული კანონის ძალაში შესვლისა და მისი გამოცემის საკითხები. აღსანიშნავია, რომ ძველი და | + | |
| − | ახალი კანონმდებლობის გადასინჯვის მიზნით შექმნილი იყო კანონთა გადამსინჯავი კომისია იუსტიციის სამინისტროსთან. | + | „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ კანონთან ერთად, პარლამენტმა დაამტკიცა „იუსტიციის სამინისტროსთან საკოდიფიკაციო განყოფილების დაარსების“ შესახებ კანონი. პირველი მუხლის მიხედვით, იუსტიციის სამინისტროსთან ჩამოყალიბდა საკოდიფიკაციო განყოფილება საკანონმდებლო მასალისა და მთავრობის ზოგადი ხასიათის განკარგულებათა შესაკრებად, წესრიგში მოსაყვანად და გამოსაქვეყნებლად. კანონის მიხედვით, პარლამენტის ნორმატიული აქტები ეგზავნებოდა მთავრობას ოფიციალურ ორგანოში გამოსაქვეყნებლად. კრებული ხელმისაწვდომი იყო [[სახელმწიფო]] და საზოგადოებრივი დაწესებულებებისათვის. [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის 1921 წლის კონსტიტუცია|საქართველოს პირველ კონსტიტუციაში]] არაა გათვალისწინებული კანონის ძალაში შესვლისა და მისი გამოცემის საკითხები. აღსანიშნავია, რომ ძველი და ახალი კანონმდებლობის გადასინჯვის მიზნით შექმნილი იყო კანონთა გადამსინჯავი კომისია იუსტიციის სამინისტროსთან. |
:::::::::::::::::::'''''ბექა ქანთარია''''' | :::::::::::::::::::'''''ბექა ქანთარია''''' | ||
17:44, 25 მარტი 2019-ის ვერსია
იუსტიციის სამინისტროს საკოდიფიკაციო განყოფილება - პარლამენტის საკანონმდებლო პროცესის მნიშვნელოვანი ნაწილია კანონის გამოქვეყნება და ძალაში შესვლა. საქართველოს პირველ დემოკრატიულ რესპუბლიკაში კანონის ძალაში შესვლის სხვადასხვა დროები იყო დადგენილი და ეს პროცესი, თავიდან, კანონმდებლობით არ იყო მოწესრიგებული. კანონი ძალაში შედიოდა მიღებისთანავე, ზოგჯერ-კანონში მითითებული დღიდან, ან კანონის გამოცხადებისთანავე, ან კანონში ნათქვამი არ იყო ძალაში შესვლის ვადები. ქართველი კანონმდებლები ასეთ უსისტემობას და ნორმატიულ მოუწესრიგებლობას „არევ-დარევად და არა ნორმალურად“ მიიჩნევდნენ. შემუშავებულ იქნა კანონპროექტი და მას განმარტებაც დაერთო.
კონსტიტუციონალიზმში კანონის მიღებისა და ძალაში შესვლის რამდენიმე ფორმა იყო მიღებული, ძირითადად, ეს იყო საეკლესიო-სახალხო და ნორმატიული აქტებით დადგენილი პროცედურები. ქართველ კანონმდებელთა ნაწილი მოითხოვდა, რომ კანონი ძალაში შესულიყო მხოლოდ ერთ დღეს. რუსეთში მანიფესტებსა და სხვა საკანონმდებლო აქტებს ეკლესიებში კითხულობდნენ. ანალოგიური წესი არსებობდა შვეიცარიაში. იქ კანონი იურიდიულ ძალას იღებდა მაშინ, როდესაც მას წირვის დროს წაიკითხავდნენ. დანიაში კანონები ძალაში შედიოდა მათი გამოცხადებიდან 8, ბელგიაში 10, გერმანიაში 14, იტალიაში 15, ჰოლანდიაში 20, ნორვეგიაში 28 დღის შემდეგ. პარლამენტში განმარტავდნენ, რომ „ერთ ვადას ის კარგი მხარე აქვს, რომ მას შეაქვს კანონმდებლობაში მეტი გარკვეულობა, სიმარტივე“.
ქართველ კანონმდებელთა აზრით, ყოველი კანონი საქართველოს მთელს ტერიტორიაზე უნდა შესულიყო ძალაში ერთსა და იმავე დროს, მისი გამოცემიდან შვიდი დღის შემდეგ, თუ კანონში არ იქნებოდა მითითებული სხვა ვადა. საქართველოს ეროვნული საბჭოს 1918 წლის 31 ივლისის დადგენილებით, წესი „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ წარედგინა იურიდიულ კომისიას დასკვნისათვის. კომისიის მიერ გამოთქმული ცალკეული შენიშვნები გარკვეულწილად აისახა კანონპროექტის საბოლოო ვარიანტში. პარლამენტს კანონპროექტი დასამტკიცებლად წარედგინა 1918 წლის 10 ოქტომბერს, მეორე დღეს, 11 ოქტომბერს ის მიიღეს. კანონი „კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ მოიცავს ოთხ მუხლს. კანონის მეორე მუხლი და შენიშვნა ეხება კანონის ძალაში შესვლის საკითხს. ამ მუხლის მიხედვით, კანონი ძალაში შედიოდა მისი ოფიციალურ ორგანოში - „კანონთა და მთავრობის განკარგულებათა კრებულში“ - გამოცემიდან შვიდი დღის შემდეგ. აღნიშნული მუხლი არ ვრცელდებოდა იმ შემთხვევაში, როდესაც კანონში სხვა ვადა იქნებოდა მითითებული ან კანონის აღსრულება გამოქვეყნებამდე იყო აუცილებელი. კანონის ძალაში შესვლა მჭიდროდ არის დაკავშირებული მის გამოქვეყნებასთან. ეროვნული საბჭოს მიერ მიღებული კანონი პირველად იბეჭდებოდა მთავრობის ოფიციალურ გამოცემაში „საქართველოს რესპუბლიკაში“. თუ რა მნიშვნელობას ანიჭებდნენ ქართველი კანონმდებლები ნორმატიული აქტების გავრცელებისა და მოქმედების საკითხს, კარგად ჩანს პარლამენტის განმარტებაში: „სახელმწიფოში კანონიერების დასამყარებლად საჭიროა სასტიკად განსაზღვრული წესი კანონების საყოველთაოდ გამოქვეყნებისა და იმის შესახებ, თუ რა მომენტიდან ღებულობს კანონი თავის სავალდებულო ძალას“.
ეროვნულ საბჭოში გამოითქვა აზრი, რომ საქართველოში უნდა დაარსებულიყო ოფიციალური კრებული, რომელიც უზრუნველყოფდა კანონების ხელმისაწვდომობასა და მათ კოდიფიკაციას. ეროვნულ საბჭოს ასეთ გამოცემად ესახებოდა „კანონთა და მთავრობის განკარგულებათა კრებული“, რომლის ანალოგი გამოდიოდა რუსეთში და ევროპის სხვა ქვეყნებში. ჩეხოსლოვაკიის კონსტიტუციის 54-ე მუხლის მე-12 პუნქტში ასეთ გამოცემას ეწოდება „კანონთა და განკარგულებათა კრებული“. მსგავსი ოფიციალური ორგანო გამოდიოდა გერმანიაშიც. საქართველოს პარლამენტის განმარტებაში ვკითხულობთ: „ასეთი ოფიციალური გამოცემა, რა თქმა უნდა, საქართველოს რესპუბლიკისთვისაც აუცილებლად საჭიროა. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ვიდრე სენატი ანდა მის მსგავსი დაწესებულება დაარსდებოდეს ჩვენში, ამ კანონთა საქმე, მათი ოფიციალური გამოცემა გადაეცეს იუსტიციის სამინისტროს, როგორც ისეთ უწყებას, რომელიც უფრო ახლოს დგას კოდიფიკაციის საკითხებთან“.
„კანონთა გამოქვეყნების“ შესახებ კანონთან ერთად, პარლამენტმა დაამტკიცა „იუსტიციის სამინისტროსთან საკოდიფიკაციო განყოფილების დაარსების“ შესახებ კანონი. პირველი მუხლის მიხედვით, იუსტიციის სამინისტროსთან ჩამოყალიბდა საკოდიფიკაციო განყოფილება საკანონმდებლო მასალისა და მთავრობის ზოგადი ხასიათის განკარგულებათა შესაკრებად, წესრიგში მოსაყვანად და გამოსაქვეყნებლად. კანონის მიხედვით, პარლამენტის ნორმატიული აქტები ეგზავნებოდა მთავრობას ოფიციალურ ორგანოში გამოსაქვეყნებლად. კრებული ხელმისაწვდომი იყო სახელმწიფო და საზოგადოებრივი დაწესებულებებისათვის. საქართველოს პირველ კონსტიტუციაში არაა გათვალისწინებული კანონის ძალაში შესვლისა და მისი გამოცემის საკითხები. აღსანიშნავია, რომ ძველი და ახალი კანონმდებლობის გადასინჯვის მიზნით შექმნილი იყო კანონთა გადამსინჯავი კომისია იუსტიციის სამინისტროსთან.
- ბექა ქანთარია
ლიტერატურა
სცსა, ფ. 1836, აღწ. 1, საქ. 289.
წყარო
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი
წყარო
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი
