გიორგი III (საქართველოს მეფე)
(ახალი გვერდი: '''გიორგი III'''. 1156-1184 წ '''გიორგი III''' - საქართველოს ...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:Giorgi mesame.jpg|thumb|'''გიორგი III'''. 1156-1184 წ]] | [[ფაილი:Giorgi mesame.jpg|thumb|'''გიორგი III'''. 1156-1184 წ]] | ||
| − | '''გიორგი III''' - [[საქართველო]]ს მეფე (1156-1184), [[დემეტრე I]]-ის ძე. მამამ იგი თავდაპირველად თანამოსაყდრედ გამოაცხადა (უფროსი ძის, დავით V-ის გარდაცვალებისა და სამეფო ხელისუფლების სათავეში დაბრუნების შემდეგ), პირმშოობის სტატუსი მისცა („აღამაღლა თავისა თანა და ძისა სწორად მოსაყ დრედ გამოაჩინა“) და თავის სიცოცხლეშივე გაამეფა. ამგვარი მოქმედება აუცილებელი იყო, რადგან ტახტს ჰყავდა კანონიერი პრეტენდენტი მცირეწლოვანი დემეტრე (დემნა) დავით V-ის ძე, რომელსაც მხარს დიდგვაროვანი ფეოდალები უჭერდნენ. | + | '''გიორგი III''' - [[საქართველო]]ს მეფე (1156-1184), [[დემეტრე I]]-ის ძე. მამამ იგი თავდაპირველად თანამოსაყდრედ გამოაცხადა (უფროსი ძის, [[დავით V (საქართველოს მეფე)|დავით V]]-ის გარდაცვალებისა და სამეფო ხელისუფლების სათავეში დაბრუნების შემდეგ), პირმშოობის სტატუსი მისცა („აღამაღლა თავისა თანა და ძისა სწორად მოსაყ დრედ გამოაჩინა“) და თავის სიცოცხლეშივე გაამეფა. ამგვარი მოქმედება აუცილებელი იყო, რადგან ტახტს ჰყავდა კანონიერი პრეტენდენტი მცირეწლოვანი დემეტრე (დემნა) დავით V-ის ძე, რომელსაც მხარს დიდგვაროვანი ფეოდალები უჭერდნენ. |
| − | გიორგი III აქტიურ საშინაო და საგარეო პოლიტიკას ატარებდა. მისი თავკაცობით მიმდინარეობდა [[ბრძოლა]] თურქ- | + | გიორგი III აქტიურ საშინაო და საგარეო პოლიტიკას ატარებდა. მისი თავკაცობით მიმდინარეობდა [[ბრძოლა]] თურქ-[[სელჩუკები]]ს წინააღმდეგ. საქართველოს საზღვრების შემომტკიცების მიზნით, 1161 წ. გიორგი III-მ ანისზე ილაშქრა, აიღო ქალაქი და მისი მართვა-გამგებლობა [[ამირსპასალარი|ამირსპასალარ]] [[ორბელი ივანე (II)|ივანე ორბელს]] მიანდო, თანაშემწედ კი სარგის დაუნიშნა. 1162 წ. საქართველოს ლაშქარმა სომხეთის ძველი დედაქალაქი – დვინი აიღო. ყოველივე ამან მუსლიმი [[ამირა|ამირების]] შეშფოთება გამოიწვია; ისინი გაერთიანდნენ და საქართველოს შემოუტიეს. გიორგი III-მ ქართველ-სომეხთა გაერთიანებული [[ლაშქარი|ლაშქრით]] უკუაგდო ხლათის, დიარბაქირისა და არზრუმის მმართველები მტრის უკანდახევა მეფემ გამარჯვებად ჩათვალა და სიფხიზლე მოადუნა. მოწინაღმდეგეებმა მოულოდნელად შემოუტიეს. [[ქართველები]] სათანადოდ ვერ გაუმკლავდნენ და ბრძოლა გაჭიანურდა. დადებული [[ზავი]]ს თანახმად, ანისის მუსლიმი მმართველი საქართველოს მეფის ყმადნაფიცი გახდა. 1167 წ. გიორგი III-მ ილაშქრა შირვანში მისი ყმადნაფიცისა და დისწულის, აღსართან (აღსითან) შირვანშაჰის დასახმარებლად. ქართველთა მხედრობა მივიდა დარუბანდამდე, აიღო ქ. შაბურანი, რომელიც მეფემ აღსართანს უწყალობა. 1173 წლიდან, გიორგი III-ს მცდელობის შედეგად, დვინი, ანისი და მათი მიმდგომი მხარები საქართველოს შეუერთდა, თუმცა ბრძოლა ამ მხარეებისთვის შემდგომშიც გრძელდებოდა. |
| − | 1177 წ. დაიწყო დიდი ამბოხება გიორგი III-ს წინააღმდეგ, რომლის სათავეშიც ამირსპასალარი ივანე ორბელი იდგა. მას მიემხრო დიდგვაროვან ფეოდალთა ერთი ნაწილი (ივანე ვარდანის ძე, შოთა ძე ართავაჩოს ძისა, ქავთარ ივანეს ძე და სხვა). ამბოხებულები, დემნა (დემეტრე) უფლისწულის ინტერესების დაცვის საბაბით, სამეფო ხელისუფლების შეზღუდვისა და თავიანთი უფლებების გაფართოებისთვის იბრძოდნენ. 1178 წ. გაზაფხულზე მეფემ შეძლო [[აჯანყება|აჯანყების]] ჩახშობა. იგი განსაკუთრებული სისასტიკით მოექცა ამბოხების მოთავეებს ორბელები სიკვდილით დასაჯა, დემეტრე უფლისწულს თვალები დასთხარეს და დაასაჭურისეს. გიორგი III-მ ორბელთა მამულები ერთგულებს უწყალობა, მათგან დიდი ნაწილი ყუბასარს, რომელიც მეფემ ამირსპასალარად დანიშნა: „უგვარო“ აფრიდონი კი [[მსახურთუხუცესი|მსახურთუხუცესად]] დააწინაურა. 1178 წ. გიორგი III-მ გამოსცა „საქართველოს ეკლესიის შეუვალობის განახლების სიგელი“, რომლითაც [[ეკლესია]]ს მიანიჭა „ყოვლისა [[ბეგარა|ბეგარისა]] უსამართლოისათა და დაჭირვებულისაგან ხსნაი და განთავისუფლებაი“. 1179 წ. მიიღო კანონი [[მეკობრეობა|მეკობრეობის]] წინააღმდეგ. იმავე წელს საქართველოს სამეფო ტახტზე აიყვანა თავისი ერთადერთი ასული [[თამარ მეფე|თამარი]]. მამა-შვილის ერთობლივი მმართველობა გიორგი III-ის გარდაცვალებამდე (1184) გაგრძელდა. | + | 1177 წ. დაიწყო დიდი ამბოხება გიორგი III-ს წინააღმდეგ, რომლის სათავეშიც ამირსპასალარი ივანე ორბელი იდგა. მას მიემხრო დიდგვაროვან ფეოდალთა ერთი ნაწილი ([[ივანე ვარდანისძე|ივანე ვარდანის ძე]], შოთა ძე ართავაჩოს ძისა, ქავთარ ივანეს ძე და სხვა). ამბოხებულები, დემნა (დემეტრე) უფლისწულის ინტერესების დაცვის საბაბით, სამეფო ხელისუფლების შეზღუდვისა და თავიანთი უფლებების გაფართოებისთვის იბრძოდნენ. 1178 წ. გაზაფხულზე მეფემ შეძლო [[აჯანყება|აჯანყების]] ჩახშობა. იგი განსაკუთრებული სისასტიკით მოექცა ამბოხების მოთავეებს ორბელები სიკვდილით დასაჯა, დემეტრე უფლისწულს თვალები დასთხარეს და დაასაჭურისეს. გიორგი III-მ ორბელთა მამულები ერთგულებს უწყალობა, მათგან დიდი ნაწილი ყუბასარს, რომელიც მეფემ ამირსპასალარად დანიშნა: „უგვარო“ აფრიდონი კი [[მსახურთუხუცესი|მსახურთუხუცესად]] დააწინაურა. 1178 წ. გიორგი III-მ გამოსცა „საქართველოს ეკლესიის შეუვალობის განახლების სიგელი“, რომლითაც [[ეკლესია]]ს მიანიჭა „ყოვლისა [[ბეგარა|ბეგარისა]] უსამართლოისათა და დაჭირვებულისაგან ხსნაი და განთავისუფლებაი“. 1179 წ. მიიღო კანონი [[მეკობრეობა|მეკობრეობის]] წინააღმდეგ. იმავე წელს საქართველოს სამეფო ტახტზე აიყვანა თავისი ერთადერთი ასული [[თამარ მეფე|თამარი]]. მამა-შვილის ერთობლივი მმართველობა გიორგი III-ის გარდაცვალებამდე (1184) გაგრძელდა. |
გიორგი III-ის დროს დაიწყო [[ვარძია (სამონასტრო ანსამბლი)|ვარძიის]] [[მშენებლობა]]. მისი მეფობის წლებში [[პატრიარქი|პატრიარქები]] იყვნენ: [[ნიკოლოზ I გულაბერისძე|ნიკოლოზ I]] (XII ს. 50-იანი წლები – 1178) და [[მიქაელ IV კათოლიკოსი|მიქაელ IV]] (1178-1187). | გიორგი III-ის დროს დაიწყო [[ვარძია (სამონასტრო ანსამბლი)|ვარძიის]] [[მშენებლობა]]. მისი მეფობის წლებში [[პატრიარქი|პატრიარქები]] იყვნენ: [[ნიკოლოზ I გულაბერისძე|ნიკოლოზ I]] (XII ს. 50-იანი წლები – 1178) და [[მიქაელ IV კათოლიკოსი|მიქაელ IV]] (1178-1187). | ||
მიმდინარე ცვლილება 14:05, 20 ივნისი 2024 მდგომარეობით
გიორგი III - საქართველოს მეფე (1156-1184), დემეტრე I-ის ძე. მამამ იგი თავდაპირველად თანამოსაყდრედ გამოაცხადა (უფროსი ძის, დავით V-ის გარდაცვალებისა და სამეფო ხელისუფლების სათავეში დაბრუნების შემდეგ), პირმშოობის სტატუსი მისცა („აღამაღლა თავისა თანა და ძისა სწორად მოსაყ დრედ გამოაჩინა“) და თავის სიცოცხლეშივე გაამეფა. ამგვარი მოქმედება აუცილებელი იყო, რადგან ტახტს ჰყავდა კანონიერი პრეტენდენტი მცირეწლოვანი დემეტრე (დემნა) დავით V-ის ძე, რომელსაც მხარს დიდგვაროვანი ფეოდალები უჭერდნენ.
გიორგი III აქტიურ საშინაო და საგარეო პოლიტიკას ატარებდა. მისი თავკაცობით მიმდინარეობდა ბრძოლა თურქ-სელჩუკების წინააღმდეგ. საქართველოს საზღვრების შემომტკიცების მიზნით, 1161 წ. გიორგი III-მ ანისზე ილაშქრა, აიღო ქალაქი და მისი მართვა-გამგებლობა ამირსპასალარ ივანე ორბელს მიანდო, თანაშემწედ კი სარგის დაუნიშნა. 1162 წ. საქართველოს ლაშქარმა სომხეთის ძველი დედაქალაქი – დვინი აიღო. ყოველივე ამან მუსლიმი ამირების შეშფოთება გამოიწვია; ისინი გაერთიანდნენ და საქართველოს შემოუტიეს. გიორგი III-მ ქართველ-სომეხთა გაერთიანებული ლაშქრით უკუაგდო ხლათის, დიარბაქირისა და არზრუმის მმართველები მტრის უკანდახევა მეფემ გამარჯვებად ჩათვალა და სიფხიზლე მოადუნა. მოწინაღმდეგეებმა მოულოდნელად შემოუტიეს. ქართველები სათანადოდ ვერ გაუმკლავდნენ და ბრძოლა გაჭიანურდა. დადებული ზავის თანახმად, ანისის მუსლიმი მმართველი საქართველოს მეფის ყმადნაფიცი გახდა. 1167 წ. გიორგი III-მ ილაშქრა შირვანში მისი ყმადნაფიცისა და დისწულის, აღსართან (აღსითან) შირვანშაჰის დასახმარებლად. ქართველთა მხედრობა მივიდა დარუბანდამდე, აიღო ქ. შაბურანი, რომელიც მეფემ აღსართანს უწყალობა. 1173 წლიდან, გიორგი III-ს მცდელობის შედეგად, დვინი, ანისი და მათი მიმდგომი მხარები საქართველოს შეუერთდა, თუმცა ბრძოლა ამ მხარეებისთვის შემდგომშიც გრძელდებოდა.
1177 წ. დაიწყო დიდი ამბოხება გიორგი III-ს წინააღმდეგ, რომლის სათავეშიც ამირსპასალარი ივანე ორბელი იდგა. მას მიემხრო დიდგვაროვან ფეოდალთა ერთი ნაწილი (ივანე ვარდანის ძე, შოთა ძე ართავაჩოს ძისა, ქავთარ ივანეს ძე და სხვა). ამბოხებულები, დემნა (დემეტრე) უფლისწულის ინტერესების დაცვის საბაბით, სამეფო ხელისუფლების შეზღუდვისა და თავიანთი უფლებების გაფართოებისთვის იბრძოდნენ. 1178 წ. გაზაფხულზე მეფემ შეძლო აჯანყების ჩახშობა. იგი განსაკუთრებული სისასტიკით მოექცა ამბოხების მოთავეებს ორბელები სიკვდილით დასაჯა, დემეტრე უფლისწულს თვალები დასთხარეს და დაასაჭურისეს. გიორგი III-მ ორბელთა მამულები ერთგულებს უწყალობა, მათგან დიდი ნაწილი ყუბასარს, რომელიც მეფემ ამირსპასალარად დანიშნა: „უგვარო“ აფრიდონი კი მსახურთუხუცესად დააწინაურა. 1178 წ. გიორგი III-მ გამოსცა „საქართველოს ეკლესიის შეუვალობის განახლების სიგელი“, რომლითაც ეკლესიას მიანიჭა „ყოვლისა ბეგარისა უსამართლოისათა და დაჭირვებულისაგან ხსნაი და განთავისუფლებაი“. 1179 წ. მიიღო კანონი მეკობრეობის წინააღმდეგ. იმავე წელს საქართველოს სამეფო ტახტზე აიყვანა თავისი ერთადერთი ასული თამარი. მამა-შვილის ერთობლივი მმართველობა გიორგი III-ის გარდაცვალებამდე (1184) გაგრძელდა.
გიორგი III-ის დროს დაიწყო ვარძიის მშენებლობა. მისი მეფობის წლებში პატრიარქები იყვნენ: ნიკოლოზ I (XII ს. 50-იანი წლები – 1178) და მიქაელ IV (1178-1187).
მემატიანეთა დახასიათებით, გიორგი III იყო „კეთილად მსახური ღვთისა, ეკლესიათა და საყდართა მაშენებელი, ეპისკოპოსთა და მეუდაბნოეთა და მღდელთათვის კეთილისმყოფელი“.
ისტორიული საბუთებში მოიხსენიება, როგორც „ბაგრატუნიანი, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა და კახთა მეფე, შარვანშა და შაჰანშა, აღმოსავლეთისა და ჩრდილოისა მფლობელი“.
გიორგი მესამე გარდაიცვალა კახეთში 1184 წლის 27 მარტს, ვნების კვირის სამშაბათს, იმეფა 28 წელს, დაასაფლავეს მცხეთაში და იმავე წელს გადაასვენეს გელათში
რ. მეტრეველი
[რედაქტირება] წყაროები და ლიტერატურა
- ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი, ქართლის ცხოვრება, 2, თბ., 1959;
- ქართული სამართლის ძეგლები, ი. დოლიძის გამოც., 2, თბ., 1965.
- მეტრეველი რ., დავით აღმაშენებელი, მეფე თამარი, თბ., 2002;
- ჯავახიშვილი ივ., ქართველი ერის ისტორია, წგ. 2, თბ., 1983 (თხზ. თორმეტ ტომად, ტ. 2).
