ქართული კულტურის მოყვარულთა საზოგადოება
(ახალი გვერდი: '''ქართული კულტურის მოყვარულთა საზოგადოება''' – მეცნიერულ-პოპ...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''ქართული კულტურის მოყვარულთა საზოგადოება''' – მეცნიერულ-პოპულარული ხასიათის ნებაყოფლობითი ორგანიზაცია, რომელიც შეიქმნა 1912 „ქართული კულტურის მოყვარულთა წრის” ბაზაზე [[გიორგი ჟორდანია]]ს ინიციატივით. მასვე ეკუთვნის წესდების პროექტი, რომელიც 29 ოქტომბერს დაამტკიცა თბილისის საგუბერნიო საკრებულომ. დამფუძნებელი წევრები: გ. ჟორდანია, [[მაჩაბელი მიხეილ|მ. მაჩაბელი]], [[კავსაძე მიხეილ|მ. კავსაძე]], ლ. გაბაშვილი, ს. გაბუნია, ქ. ჯავახიშვილი, ვ. კარბელაშვილი. პირველ კრებაზე (20 ოქტ.) ხუთი წლის ვადით აირჩიეს საბჭო (1916-იდან ეწოდა გამგეობა): გ. ჟორდანია (თავმჯდომარე), ს. გაბუნია (თავმჯდომარის ამხანაგი), დ. კასრაძე (მდივანი), დ. წითლანაძე, ლ. გაბაშვილი, ვ. კარბელაშვილი (წიგნთმცველი და ხაზინადარი). საზოგადოებაში გაერთიანდა მოწინავე ქართველი ინტელიგენცია: თავდაპირველად 12 წევრი, 1917 – 318, 1927 – 609. გარდა ნამდვილი წევრებისა ([[აბაშიძე ვასო|ვ. აბაშიძე]], ე. გუნია, პ. მირიანაშვილი, ე. ჩერქეზიშვილი, [[წუწუნავა ალექსანდრე|ა. წუწუნავა]]. [[დადიანი შალვა|შ. დადიანი]], [[ახმეტელი ალექსანდრე|ა. ახმეტელი]], [[გომართელი ივანე|ი. გომართელი]], კ. ცინცაძე, ექიმი მ. ზანდუკელი, [[სახოკია თედო|თ. სახოკია]], [[ფალიაშვილი ზაქარია|ზ. ფალიაშვილი]], [[ბოცვაძე ლუარსაბ|ლ. ბოცვაძე]], ი. ზურაბიშვილი, [[გრიშაშვილი იოსებ|ი. გრიშაშვილი]], [[ბარნოვი ვასილ|ვ. ბარნოვი]], ა. ჯანდიერი ა. კლდიაშვილი, [[კელენჯერიძე მელიტონ|მ. კელენჯერიძე]], მ. ჯანაშვილი, შ. მირიანაშვილი), საზოგადოების მუშაობაში მონაწილეობდნენ დამხმარე წევრები ([[ინგოროყვა პავლე|პ. ინგოროყვა]], ი. მჭედლიშვილი, ი. გოგოლაშვილი, მ. ხერხეულიძე…) და საპატიო | + | '''ქართული კულტურის მოყვარულთა საზოგადოება''' – მეცნიერულ-პოპულარული ხასიათის ნებაყოფლობითი ორგანიზაცია, რომელიც შეიქმნა 1912 „ქართული კულტურის მოყვარულთა წრის” ბაზაზე [[გიორგი ჟორდანია]]ს ინიციატივით. მასვე ეკუთვნის წესდების პროექტი, რომელიც 29 ოქტომბერს დაამტკიცა თბილისის საგუბერნიო საკრებულომ. დამფუძნებელი წევრები: გ. ჟორდანია, [[მაჩაბელი მიხეილ|მ. მაჩაბელი]], [[კავსაძე მიხეილ|მ. კავსაძე]], ლ. გაბაშვილი, ს. გაბუნია, ქ. ჯავახიშვილი, ვ. კარბელაშვილი. პირველ კრებაზე (20 ოქტ.) ხუთი წლის ვადით აირჩიეს საბჭო (1916-იდან ეწოდა გამგეობა): გ. ჟორდანია (თავმჯდომარე), ს. გაბუნია (თავმჯდომარის ამხანაგი), დ. კასრაძე (მდივანი), დ. წითლანაძე, ლ. გაბაშვილი, ვ. კარბელაშვილი (წიგნთმცველი და ხაზინადარი). საზოგადოებაში გაერთიანდა მოწინავე ქართველი ინტელიგენცია: თავდაპირველად 12 წევრი, 1917 – 318, 1927 – 609. გარდა ნამდვილი წევრებისა ([[აბაშიძე ვასო|ვ. აბაშიძე]], ე. გუნია, პ. მირიანაშვილი, ე. ჩერქეზიშვილი, [[წუწუნავა ალექსანდრე|ა. წუწუნავა]]. [[დადიანი შალვა|შ. დადიანი]], [[ახმეტელი ალექსანდრე|ა. ახმეტელი]], [[გომართელი ივანე|ი. გომართელი]], კ. ცინცაძე, ექიმი მ. ზანდუკელი, [[სახოკია თედო|თ. სახოკია]], [[ფალიაშვილი ზაქარია|ზ. ფალიაშვილი]], [[ბოცვაძე ლუარსაბ|ლ. ბოცვაძე]], ი. ზურაბიშვილი, [[გრიშაშვილი იოსებ|ი. გრიშაშვილი]], [[ბარნოვი ვასილ|ვ. ბარნოვი]], ა. ჯანდიერი ა. კლდიაშვილი, [[კელენჯერიძე მელიტონ|მ. კელენჯერიძე]], მ. ჯანაშვილი, შ. მირიანაშვილი), საზოგადოების მუშაობაში მონაწილეობდნენ დამხმარე წევრები ([[ინგოროყვა პავლე|პ. ინგოროყვა]], ი. მჭედლიშვილი, ი. გოგოლაშვილი, მ. ხერხეულიძე…) და საპატიო წევრები ([[წერეთელი აკაკი|ა. წერეთელი]], [[ვაჟა-ფშაველა]], [[თაყაიშვილი ექვთიმე|ე. თაყაიშვილი]], [[ხახანაშვილი ალექსანდრე|ა. ხახანაშვილი]], [[ჟორდანია თედო|თ. ჟორდანია]], მ. ჯანაშვილი, [[ეპისკოპოსი]] [[კირიონ II (საძაგლიშვილი)|კირიონი]], მარჯორი უორდროპი, კ. ბალმონტი, [[სუმბათაშვილ-იუჟინი ალექსანდრე|ა. სუმბათაშვილ-იუჟინი]], ე. აქსიონოვი, ა. იაბლოჩკინი, ე. გოგოლევა, მ. გორკი…). |
| − | საზოგადოების მიზანი იყო „საქართველოს ძველი და ახალი კულტურის შესწავლა და მისი პოპულარიზაცია ქართველთა მასაში და მოსწავლე ახალგაზრდობაში, ქონებრივი და იდეური ხელმძღვანელობა ქართული კულტურის შესწავლის მსურველთათვის“. თავის არსებობის მანძილზე (1912–28) | + | საზოგადოების მიზანი იყო „საქართველოს ძველი და ახალი კულტურის შესწავლა და მისი პოპულარიზაცია ქართველთა მასაში და მოსწავლე ახალგაზრდობაში, ქონებრივი და იდეური ხელმძღვანელობა ქართული კულტურის შესწავლის მსურველთათვის“. თავის არსებობის მანძილზე (1912–28) საზოგადოებამ ბევრი მნიშვნელოვანი ეროვნულ-განმათავისუფლებელი საქმის გაკეთება შეძლო: კრებებზე იკითხებოდა მეცნიერული-პოპულარული მოხსენებები საქართველოს წარსულიდან, ქართული კულტურის ისტორიიდან, ქართველთა ადათ-ჩვევების, ადათობრივი სამართლის, ქართ. ლიტერატურის, ხალხური ზეპირმეტყველების, [[მუსიკა|მუსიკის]], [[თეატრი]]ს… შესახებ, იმართებოდა ქართული კულტურის თვალსაჩინო მოღვაწეთა იუბილეები, ხსოვნის საღამოები, შეხვედრები თვალსაჩინო რუს მეცნიერებსა და კულტურის მოღვაწეებთან. ეწყობოდა ქართული მატერიალური კულტურის ნიმუშთა გამოფენები (თბილისში, მოსკოვსა და პეტერბურგში), ზრუნავდნენ ისტორიული ძეგლების დაცვაზე, ხელს უწყობდნენ ქართული ხალხური გალობის გუნდების ჩამოყალიბებას, საოპერო კულტურის განვითარებას (პ. მირიანაშვილმა პირველად აქ წაიკითხა „აბესალომ და ეთერის“ [[ლიბრეტო]], [[ფალიაშვილი ზაქარია|ზ. ფალიაშვილმა]] კი შეასრულა ნაწყვეტები [[ოპერა|ოპერიდან]]); მეურვეობდნენ ქართულ დასს და ზრუნავდნენ თეატრის აშენებაზე, კრებდნენ ქართულ [[სიმღერა|სიმღერებს]], სალექსიკონო მასალას, გამოსცემდნენ ბროშურებსა და წიგნებს, დახმარებას უწევდნენ ხელმოკლე მწერლებსა და მოღვაწეებს. [[ლომოური ნიკო|ნ. ლომოური]]ს პატივსაცემად დააწესეს პრემია (100 მან.) საუკეთესო ახალი ნაშრომისათვის ქართული კულტურის ამა თუ იმ დარგში; სადეპუტატო საკრებულოს მიერ ნიჭიერი ახალგაზრდების დასახმარებლად გამოყოფილ სტიპენდიაზე წარადგინეს ზ. ფაშალიშვილი და [[ჭიაურელი მიხეილ|მ. ჭიაურელი]]; ააგეს მწერალთა დასასვენებელი სახლი-თავშესაფარი წაღვერში; [[ომი]]ს დროს წიგნებსა და გაზეთებს აწვდიდნენ ჯარისკაცებს; საზოგადოების მატერიალურად გაძლიერების მიზნით მართავდნენ საღამოებს, სახალხო სეირნობებს, სალიტერატურო-სამუსიკო ხასიათის კრებებს. |
| − | მოსკოვსა და პეტერბურგში), ზრუნავდნენ ისტორიული ძეგლების დაცვაზე, ხელს უწყობდნენ ქართული ხალხური გალობის გუნდების ჩამოყალიბებას, საოპერო კულტურის განვითარებას (პ. მირიანაშვილმა პირველად აქ წაიკითხა „აბესალომ და ეთერის“ [[ლიბრეტო]], [[ფალიაშვილი ზაქარია|ზ. ფალიაშვილმა]] კი შეასრულა ნაწყვეტები [[ოპერა|ოპერიდან]]); მეურვეობდნენ ქართულ დასს და ზრუნავდნენ თეატრის აშენებაზე, კრებდნენ ქართულ [[სიმღერა|სიმღერებს]], სალექსიკონო მასალას, გამოსცემდნენ ბროშურებსა და წიგნებს, დახმარებას უწევდნენ ხელმოკლე მწერლებსა და მოღვაწეებს. [[ლომოური ნიკო|ნ. ლომოური]]ს პატივსაცემად დააწესეს | + | |
| − | პრემია (100 მან.) საუკეთესო ახალი ნაშრომისათვის ქართული კულტურის ამა თუ იმ დარგში; სადეპუტატო საკრებულოს მიერ ნიჭიერი ახალგაზრდების დასახმარებლად გამოყოფილ სტიპენდიაზე წარადგინეს ზ. ფაშალიშვილი და [[ჭიაურელი მიხეილ|მ. ჭიაურელი]]; ააგეს მწერალთა დასასვენებელი სახლი-თავშესაფარი წაღვერში; [[ომი]]ს დროს წიგნებსა და გაზეთებს აწვდიდნენ ჯარისკაცებს; საზოგადოების მატერიალურად გაძლიერების მიზნით მართავდნენ საღამოებს, სახალხო სეირნობებს, სალიტერატურო-სამუსიკო ხასიათის კრებებს. | + | |
| − | საზოგადოება იღვწოდა [[ქართული ენა|ქართული ენის]] როლისა და ავტორიტეტის ასამაღლებლად, მისი ფუნქციების განსამტკიცებლად და მონოლითურობის შესანარჩუნებლად. გარდა წმინდა სამეცნიერო საქმიანობისა, საზოგადოებას თავის დანიშნულებად მიაჩნდა ისიც, რომ ქართველ საზოგადოება პრაქტიკულად შესჩვეოდა ქართულად ლაპარაკსა და აზროვნებას. საზოგადოების ყოველგვარი კრებები, კრების ოქმები, მიწერ-მოწერა მხოლოდ ქართულ ენაზე წარმოებდა; აუცილებლად მიაჩნდათ, რომ ქართული პრესის სათავეში ყოფილიყვნენ „ქართული ენის კარგი მცოდნენი. ქართულად ნაკითხნი და ქართულ მწერლობაზე გაზრდილნი“, რომ ჟურნალ-გაზეთების რედაქციებს ჰყოლოდათ სტილისტები და მათ პერიოდულად ჩაეტარებინათ თათბირი რედაქტორებთან პრესაში გამოსაქვეყნებელ. ტერმინთა დასადგენად: განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ სკოლაში | + | საზოგადოება იღვწოდა [[ქართული ენა|ქართული ენის]] როლისა და ავტორიტეტის ასამაღლებლად, მისი ფუნქციების განსამტკიცებლად და მონოლითურობის შესანარჩუნებლად. გარდა წმინდა სამეცნიერო საქმიანობისა, საზოგადოებას თავის დანიშნულებად მიაჩნდა ისიც, რომ ქართველ საზოგადოება პრაქტიკულად შესჩვეოდა ქართულად ლაპარაკსა და აზროვნებას. საზოგადოების ყოველგვარი კრებები, კრების ოქმები, მიწერ-მოწერა მხოლოდ ქართულ ენაზე წარმოებდა; აუცილებლად მიაჩნდათ, რომ ქართული პრესის სათავეში ყოფილიყვნენ „ქართული ენის კარგი მცოდნენი. ქართულად ნაკითხნი და ქართულ მწერლობაზე გაზრდილნი“, რომ ჟურნალ-გაზეთების რედაქციებს ჰყოლოდათ სტილისტები და მათ პერიოდულად ჩაეტარებინათ თათბირი რედაქტორებთან პრესაში გამოსაქვეყნებელ. ტერმინთა დასადგენად: განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ სკოლაში ქართული ენის დაცვას. 1915-16 საზოგადოების საჯარო კრებებზე აქტიურად განიხილებოდა ქართული მართლწერის სადავო საკითხები. |
| − | ქართული ენის დაცვას. 1915-16 საზოგადოების საჯარო კრებებზე აქტიურად განიხილებოდა ქართული მართლწერის სადავო საკითხები. | + | |
| − | კონკრეტულ საკითხებზე მსჯელობისას ბევრი პრინციპული თუ ორგანიზაციული საკითხი იყო წამოჭრილი: უფლებამოსილია თუ | + | კონკრეტულ საკითხებზე მსჯელობისას ბევრი პრინციპული თუ ორგანიზაციული საკითხი იყო წამოჭრილი: უფლებამოსილია თუ არა საზოგადოების კრება საბოლოოდ გადაჭრას სადავო საკითხები, თუ ეს უნდა მიენდოს სპეციალისტთა ყრილობას? შესაძლებელია თუ არა გრამატიკული საკითხების დადგენა დიდ ყრილობაზე, თუ ეს საკაბინეტო საქმეა? ენაში ანარქიის აღსაკვეთად აუცილებელია თუ არა კანონების შემუშავება, ნორმის დადგენა, თუ ერთი რომელიმე ფორმის დაკანონება შემოქმედისა და ცოცხალი მეტყველების შეზღუდვა იქნება? რა უნდა იყოს საყრდენი ნორმის დასადგენად –ცოცხალი [[მეტყველება]], [[ფონეტიკა]]. ძველი ქართული, თუ ყველაფერი ერთად? სჭირდება თუ არა ქართულს [[ორთოგრაფია]]?.. წამოიჭრა საგრამატიკო [[ტერმინოლოგია|ტერმინოლოგიის]] შემუშავებისა (მ. კელენჯერიძე) და მართლწერის ლექსიკონის შედგენის (ი. იმედაშვილი) საკითხი. გადაწყდა, რომ დაუყოვნებლივ დაეწყოთ კრებაზე მართლწერის საკითხებზე მსჯელობა, წარმოდგენილი ყოფილიყო მეცნიერულად დასაბუთებული მოხსენებები, წინასწარ განხილული სპეციალურ კომისიაში. საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად კი მოეწვიათ ქართული ენის სპეციალისტთა ყრილობა. ამ საკითხებისათვის შეიქმნა ორი კომისია: „საგრამატიკო (პ. მირიანაშვილი, ს. გორგაძე. კეკელიძე, თ, ჟორდანია, ი. მაჭავარიანი, გ. ყიფშიძე, დ. კარიჭაშვილი, ე. ბარნოვი, კ. ყიფიანი, ი. რატიშვილი) და „სალექსიკონო“ (ც. ყიფიანი, იუსტ. აბულაძე, მ. ჯანაშვილი, პ. ინგოროყვა, ი. რატიშვილი. შემდეგ კრებაზე პ. მირიანაშვილმა წარმოადგინა გეგმა [[ლექსიკონი]]ს შესადგენად და სანიმუშო კითხვითი ფურცელი მასალის შესაგროვებლად. |
| − | არა საზოგადოების კრება საბოლოოდ გადაჭრას სადავო საკითხები, თუ ეს უნდა მიენდოს სპეციალისტთა ყრილობას? შესაძლებელია თუ არა გრამატიკული საკითხების დადგენა დიდ ყრილობაზე, თუ ეს საკაბინეტო საქმეა? ენაში ანარქიის აღსაკვეთად აუცილებელია თუ არა კანონების შემუშავება, ნორმის დადგენა, თუ ერთი რომელიმე ფორმის დაკანონება შემოქმედისა და ცოცხალი მეტყველების | + | |
| − | შეზღუდვა იქნება? რა უნდა იყოს საყრდენი ნორმის დასადგენად –ცოცხალი [[მეტყველება]], [[ფონეტიკა]]. ძველი ქართული, თუ ყველაფერი ერთად? სჭირდება თუ არა ქართულს [[ორთოგრაფია]]?.. წამოიჭრა საგრამატიკო [[ტერმინოლოგია|ტერმინოლოგიის]] შემუშავებისა (მ. კელენჯერიძე) და მართლწერის ლექსიკონის შედგენის (ი. იმედაშვილი) საკითხი. გადაწყდა, რომ დაუყოვნებლივ დაეწყოთ კრებაზე მართლწერის საკითხებზე მსჯელობა, წარმოდგენილი ყოფილიყო მეცნიერულად დასაბუთებული მოხსენებები, წინასწარ განხილული სპეციალურ კომისიაში. საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად კი მოეწვიათ ქართული ენის სპეციალისტთა ყრილობა. ამ საკითხებისათვის შეიქმნა ორი კომისია: „საგრამატიკო (პ. მირიანაშვილი, ს. გორგაძე. კეკელიძე, თ, ჟორდანია, ი. მაჭავარიანი, გ. ყიფშიძე, დ. კარიჭაშვილი, ე. ბარნოვი, კ. ყიფიანი, ი. რატიშვილი) და „სალექსიკონო“ (ც. ყიფიანი, იუსტ. აბულაძე, მ. ჯანაშვილი, პ. ინგოროყვა, ი. რატიშვილი. შემდეგ კრებაზე პ. მირიანაშვილმა წარმოადგინა გეგმა [[ლექსიკონი]]ს შესადგენად და სანიმუშო კითხვითი ფურცელი მასალის შესაგროვებლად. | + | |
1917 ყრილობის მოწვევა ვერ მოხერხდა, 1918-იდან კი ქართული კულტურის მეცნიერული შესწავლა ახალდაარსებულ უნივერსიტეტს დაეკისრა. საზოგადოებამ არსებობა შეწყვიტა 1928. | 1917 ყრილობის მოწვევა ვერ მოხერხდა, 1918-იდან კი ქართული კულტურის მეცნიერული შესწავლა ახალდაარსებულ უნივერსიტეტს დაეკისრა. საზოგადოებამ არსებობა შეწყვიტა 1928. | ||
14:21, 11 მარტი 2024-ის ვერსია
ქართული კულტურის მოყვარულთა საზოგადოება – მეცნიერულ-პოპულარული ხასიათის ნებაყოფლობითი ორგანიზაცია, რომელიც შეიქმნა 1912 „ქართული კულტურის მოყვარულთა წრის” ბაზაზე გიორგი ჟორდანიას ინიციატივით. მასვე ეკუთვნის წესდების პროექტი, რომელიც 29 ოქტომბერს დაამტკიცა თბილისის საგუბერნიო საკრებულომ. დამფუძნებელი წევრები: გ. ჟორდანია, მ. მაჩაბელი, მ. კავსაძე, ლ. გაბაშვილი, ს. გაბუნია, ქ. ჯავახიშვილი, ვ. კარბელაშვილი. პირველ კრებაზე (20 ოქტ.) ხუთი წლის ვადით აირჩიეს საბჭო (1916-იდან ეწოდა გამგეობა): გ. ჟორდანია (თავმჯდომარე), ს. გაბუნია (თავმჯდომარის ამხანაგი), დ. კასრაძე (მდივანი), დ. წითლანაძე, ლ. გაბაშვილი, ვ. კარბელაშვილი (წიგნთმცველი და ხაზინადარი). საზოგადოებაში გაერთიანდა მოწინავე ქართველი ინტელიგენცია: თავდაპირველად 12 წევრი, 1917 – 318, 1927 – 609. გარდა ნამდვილი წევრებისა (ვ. აბაშიძე, ე. გუნია, პ. მირიანაშვილი, ე. ჩერქეზიშვილი, ა. წუწუნავა. შ. დადიანი, ა. ახმეტელი, ი. გომართელი, კ. ცინცაძე, ექიმი მ. ზანდუკელი, თ. სახოკია, ზ. ფალიაშვილი, ლ. ბოცვაძე, ი. ზურაბიშვილი, ი. გრიშაშვილი, ვ. ბარნოვი, ა. ჯანდიერი ა. კლდიაშვილი, მ. კელენჯერიძე, მ. ჯანაშვილი, შ. მირიანაშვილი), საზოგადოების მუშაობაში მონაწილეობდნენ დამხმარე წევრები (პ. ინგოროყვა, ი. მჭედლიშვილი, ი. გოგოლაშვილი, მ. ხერხეულიძე…) და საპატიო წევრები (ა. წერეთელი, ვაჟა-ფშაველა, ე. თაყაიშვილი, ა. ხახანაშვილი, თ. ჟორდანია, მ. ჯანაშვილი, ეპისკოპოსი კირიონი, მარჯორი უორდროპი, კ. ბალმონტი, ა. სუმბათაშვილ-იუჟინი, ე. აქსიონოვი, ა. იაბლოჩკინი, ე. გოგოლევა, მ. გორკი…).
საზოგადოების მიზანი იყო „საქართველოს ძველი და ახალი კულტურის შესწავლა და მისი პოპულარიზაცია ქართველთა მასაში და მოსწავლე ახალგაზრდობაში, ქონებრივი და იდეური ხელმძღვანელობა ქართული კულტურის შესწავლის მსურველთათვის“. თავის არსებობის მანძილზე (1912–28) საზოგადოებამ ბევრი მნიშვნელოვანი ეროვნულ-განმათავისუფლებელი საქმის გაკეთება შეძლო: კრებებზე იკითხებოდა მეცნიერული-პოპულარული მოხსენებები საქართველოს წარსულიდან, ქართული კულტურის ისტორიიდან, ქართველთა ადათ-ჩვევების, ადათობრივი სამართლის, ქართ. ლიტერატურის, ხალხური ზეპირმეტყველების, მუსიკის, თეატრის… შესახებ, იმართებოდა ქართული კულტურის თვალსაჩინო მოღვაწეთა იუბილეები, ხსოვნის საღამოები, შეხვედრები თვალსაჩინო რუს მეცნიერებსა და კულტურის მოღვაწეებთან. ეწყობოდა ქართული მატერიალური კულტურის ნიმუშთა გამოფენები (თბილისში, მოსკოვსა და პეტერბურგში), ზრუნავდნენ ისტორიული ძეგლების დაცვაზე, ხელს უწყობდნენ ქართული ხალხური გალობის გუნდების ჩამოყალიბებას, საოპერო კულტურის განვითარებას (პ. მირიანაშვილმა პირველად აქ წაიკითხა „აბესალომ და ეთერის“ ლიბრეტო, ზ. ფალიაშვილმა კი შეასრულა ნაწყვეტები ოპერიდან); მეურვეობდნენ ქართულ დასს და ზრუნავდნენ თეატრის აშენებაზე, კრებდნენ ქართულ სიმღერებს, სალექსიკონო მასალას, გამოსცემდნენ ბროშურებსა და წიგნებს, დახმარებას უწევდნენ ხელმოკლე მწერლებსა და მოღვაწეებს. ნ. ლომოურის პატივსაცემად დააწესეს პრემია (100 მან.) საუკეთესო ახალი ნაშრომისათვის ქართული კულტურის ამა თუ იმ დარგში; სადეპუტატო საკრებულოს მიერ ნიჭიერი ახალგაზრდების დასახმარებლად გამოყოფილ სტიპენდიაზე წარადგინეს ზ. ფაშალიშვილი და მ. ჭიაურელი; ააგეს მწერალთა დასასვენებელი სახლი-თავშესაფარი წაღვერში; ომის დროს წიგნებსა და გაზეთებს აწვდიდნენ ჯარისკაცებს; საზოგადოების მატერიალურად გაძლიერების მიზნით მართავდნენ საღამოებს, სახალხო სეირნობებს, სალიტერატურო-სამუსიკო ხასიათის კრებებს.
საზოგადოება იღვწოდა ქართული ენის როლისა და ავტორიტეტის ასამაღლებლად, მისი ფუნქციების განსამტკიცებლად და მონოლითურობის შესანარჩუნებლად. გარდა წმინდა სამეცნიერო საქმიანობისა, საზოგადოებას თავის დანიშნულებად მიაჩნდა ისიც, რომ ქართველ საზოგადოება პრაქტიკულად შესჩვეოდა ქართულად ლაპარაკსა და აზროვნებას. საზოგადოების ყოველგვარი კრებები, კრების ოქმები, მიწერ-მოწერა მხოლოდ ქართულ ენაზე წარმოებდა; აუცილებლად მიაჩნდათ, რომ ქართული პრესის სათავეში ყოფილიყვნენ „ქართული ენის კარგი მცოდნენი. ქართულად ნაკითხნი და ქართულ მწერლობაზე გაზრდილნი“, რომ ჟურნალ-გაზეთების რედაქციებს ჰყოლოდათ სტილისტები და მათ პერიოდულად ჩაეტარებინათ თათბირი რედაქტორებთან პრესაში გამოსაქვეყნებელ. ტერმინთა დასადგენად: განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ სკოლაში ქართული ენის დაცვას. 1915-16 საზოგადოების საჯარო კრებებზე აქტიურად განიხილებოდა ქართული მართლწერის სადავო საკითხები.
კონკრეტულ საკითხებზე მსჯელობისას ბევრი პრინციპული თუ ორგანიზაციული საკითხი იყო წამოჭრილი: უფლებამოსილია თუ არა საზოგადოების კრება საბოლოოდ გადაჭრას სადავო საკითხები, თუ ეს უნდა მიენდოს სპეციალისტთა ყრილობას? შესაძლებელია თუ არა გრამატიკული საკითხების დადგენა დიდ ყრილობაზე, თუ ეს საკაბინეტო საქმეა? ენაში ანარქიის აღსაკვეთად აუცილებელია თუ არა კანონების შემუშავება, ნორმის დადგენა, თუ ერთი რომელიმე ფორმის დაკანონება შემოქმედისა და ცოცხალი მეტყველების შეზღუდვა იქნება? რა უნდა იყოს საყრდენი ნორმის დასადგენად –ცოცხალი მეტყველება, ფონეტიკა. ძველი ქართული, თუ ყველაფერი ერთად? სჭირდება თუ არა ქართულს ორთოგრაფია?.. წამოიჭრა საგრამატიკო ტერმინოლოგიის შემუშავებისა (მ. კელენჯერიძე) და მართლწერის ლექსიკონის შედგენის (ი. იმედაშვილი) საკითხი. გადაწყდა, რომ დაუყოვნებლივ დაეწყოთ კრებაზე მართლწერის საკითხებზე მსჯელობა, წარმოდგენილი ყოფილიყო მეცნიერულად დასაბუთებული მოხსენებები, წინასწარ განხილული სპეციალურ კომისიაში. საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად კი მოეწვიათ ქართული ენის სპეციალისტთა ყრილობა. ამ საკითხებისათვის შეიქმნა ორი კომისია: „საგრამატიკო (პ. მირიანაშვილი, ს. გორგაძე. კეკელიძე, თ, ჟორდანია, ი. მაჭავარიანი, გ. ყიფშიძე, დ. კარიჭაშვილი, ე. ბარნოვი, კ. ყიფიანი, ი. რატიშვილი) და „სალექსიკონო“ (ც. ყიფიანი, იუსტ. აბულაძე, მ. ჯანაშვილი, პ. ინგოროყვა, ი. რატიშვილი. შემდეგ კრებაზე პ. მირიანაშვილმა წარმოადგინა გეგმა ლექსიკონის შესადგენად და სანიმუშო კითხვითი ფურცელი მასალის შესაგროვებლად.
1917 ყრილობის მოწვევა ვერ მოხერხდა, 1918-იდან კი ქართული კულტურის მეცნიერული შესწავლა ახალდაარსებულ უნივერსიტეტს დაეკისრა. საზოგადოებამ არსებობა შეწყვიტა 1928.
ლ. ლეჟავა
