ძაღლის სატაცური
Fam. Dioscoriaceae – ოჯ. დიოსკორიასებრნი Tamus communis L. – ძაღლის სატაცური.
მეგრულად – მორთა, უნთო, უნთოში ჯინჯი, ძარხუხუ.
მრავალწლოვანი ბალახოვანი ლიანაა ერთი ან რამდენიმე წვრილი ღეროთი. ფესურა მსხვილია, მრავალი გვერდითი ფესვით. ფოთლები მორიგეობითია, გრძელყუნწიანი, კვერცხისებრი, გულისებრი ფუძითა და წვეტიანი ბოლოთი. მცენარე ორსახლიანია; მდედრობითი ყვავილები მოკლე ყუნწიანია და ჰქმნიან მცირეყვავილიან მტევანს, რაც ფოთლის ყუნწზე შესამჩნევად მოკლეა. მამრობითი ყვავილები გრძელყუნწიანებია და მოგრძო მტევნებად შეკრებილი, ყვავილსაფარი მომწვანოა. ნაყოფი სფერული წითელი კენკრაა. ყვ. IV-VI; ნაყ.VII-VIII.
იზრდება დაჩრდილულ და მცირედ განათებულ ადგილებში, ტყეებში, ტყის პირებზე, უმთავრესად წიფლნარებში, მუხნარ¬წიფლნარებში, რცხილნარ-იფნარებსა და მუხნარ ტყეებში, ბუჩქნარების რაყებში, მთის წინა და ტყის ზედა სარტყლის ჩათვლით, ზღ. დ. 2000 მ-მდე.
კავკასიის ტრადიციული მედიცინის ცნობილი სამკურნალო მცენარეა. სამკურნალო ნედლეულს ფესურა წარმოდგენს. ხალხურ მედიცინაში გამოიყენება ნედლი ფესურის წვენი, როგორც რევულსიური საშუალება მტკივანი სახსრების დასაზელად რევმატიზმის, იშიაზის, ართრიტის, ჩალურჯებული ადგილებისა და სისხლჩაქცევების, ჩირქოვანი ჭრილობების, განგრენული წყლულებისას. კლინიკური დაკვირვებებით დადასტურებულია ამ მცენარის ეფექტურობა რევმატიული დაავადებებისას.
შინაგანად მიღებისას იწვევს გამაღიზიანებელ მოქმედებას საკვებ-მომნელებელ ტრაქტზე, უფრო მაღალ დოზებში იწვევს გულის რევას და კუჭის აშლილობას (ბიძინაშვილი, 2018).
სამურზაყანოს ადგილობრივი ექიმები, თანახმად ი. შაბლოვსკისა (1886) ფესურას ჭრიან რგოლებად, აშრობენ, ფხვნილის სახით იყენებენ ჩირქოვან და განგრენულ წყლულებზე და ჭრილობებზე მოსაფრქვევად.
