კუკლა-ოიუნუ
„კუკლა-ოიუნუ“ – შუასაუკუნეების თურქული თოჯინური თეატრის გავრცელებული სახეობა იყო „კუკლა-ოიუნუ“, ანუ თურქულ ენაზე – თოჯინების თამაში.
მუყაოსა თუ მსგავსი მასალისგან დამზადებულ თოჯინებს ათამაშებდნენ ფარდის ზემოდან. თოჯინა იყო პატარა ზომის და მეთოჯინის თითებზე ძაფით მაგრდებოდა.
პატარა ზომის თოჯინის თამაში ორგვარი იყო – ერთი, რომელშიც მეთოჯინე თითებს ყოფდა და ფარდის ზემოთ ისე ათამაშებდა, და, მეორე, როდესაც თოჯინას ძაფებით მართავდნენ (იგივე მარიონეტი).
„კუკლა-ოიუნუ“-ში, ისევე როგორც „ყარაგიოზსა“ და „ორტაოიუნუ“-ში, ორი ძირითადი პერსონაჟია. ესენი არიან იბიში და მისი ბატონი იჰთიარი. იბიში დაბალი წრის წარმომადგენელია, მსახურია და მთლიანად თავის ბატონზე არის დამოკიდებული. იბიში კომიკური პერსონაჟია და მას მეტსახელად ფირილდაკსაც (ბზრიალას) უწოდებენ.
იბიშის ბატონი იჰთიარი შეძლებული მემამულეა. იგი გაქსუებული ბატონკაცის სანიმუშო წარმომადგენელია, ხშირად ეჩხუბება და ტუქსავს იბიშს, თუმცა კი კარგად ესმის ერთგული ყმის მნიშვნელობა. იბიში შეჩვეულია ბატონის ლანძღვა-გინებას და მის გამოხდომებს ეპასუხება ეშმაკური ფანდებით, რითაც ხშირად საგონებელში აგდებს იჰთიარს. ამ ორი პერსონაჟის ურთიერთობა აღსავსეა კომიზმით და ძალიან ჩამოჰგავს არლეკინოსა და პანტალონეს ურთიერთობას კომედია დელ’არტედან.
ამ ორი მთავარი პერსონაჟის გარდა, „კუკლა-ოიუნუ“-ში არიან სხვა პერსონაჟებიც: იჰთიარის გაიძვერა მოურავი, კუდიანი დედაბერი, მოსამსახურე გოგონა ფატმა, ვინც წარმოდგენის დასასრულს იბიშის ცოლი ხდება.
სანახაობაში აქა-იქ ჩნდებიან არაბი, შაითანი (ეშმაკი), დალკავუკუ (პირფერი), ეფე (რაინდი), ებრაელი, ლაზი და ა.შ.
ყოველივე ამის პარალელურად არსებობდა ადამიანის სიმაღლის ორთავიანი თოჯინა, რომელსაც მართავდა მის შიგნით მყოფი მეთოჯინე. იგი ოსმალოთა ზეიმების დროს ქუჩა-ქუჩა დაეხეტებოდა და ადამიანებს ართობდა.
თურქეთის თოჯინური და ჩრდილების თოჯინური თეატრის პერსონაჟთა პროტოტიპები არსებობდნენ რეალურად და მათი სამშობლო იყო ბურსა.
