აწყური (ახალციხის მუნიციპალიტეტი)
აწყური – სოფელი საქართველოში, ახალციხის მუნიციპალიტეტში, მდინარე მტკვრის ორივე ნაპირზე, აბანოსღელის შესართავთან, ზღვის დონიდან 880-1030 მ სიმაღლეზე, ახალციხიდან 22 კმ მანძილზე, საკრებულოს ცენტრი (სოფლები: აწყური, თისელი, ტყემლანა), რკინიგზის სადგური. მოსახლეობის რიცხოვნობა – 1984, უპირატესი ეროვნება – ქართველი (95 %) (2002).
როგორც ფიქრობენ, მტკვრის ორივე მხარეს მდებარეობის გამო შერქმევია სახელი „აწყური”, რაც ნიშნავს „წყლიან ადგილს”. ქართულ წყაროებში აწყვერის სახელითაც მოიხსენიება. ძველად სოსანგეთიც რქმევია. იგი საქართველოს ერთ-ერთი უძველესი ქალაქია. ისტორიულ წყაროებში პირველად XI საუკუნეში იხსენიება, ადრეფეოდალურ ხანაში იყო სამცხის პოლიტიკური ცენტრი და სამძივართა ფეოდალური საგვარეულოს ადგილსამყოფელი, XII – XVI საუკუნეებში – სამცხის საეკლესიო ცენტრი. XVI საუკუნეში დაიკავეს ოსმალებმა, 1828-1829 წლების რუსეთ-ოსმალეთის ომის შემდგომ, ადრიანოპოლის ზავით გათავისუფლდა ოსმალთაგან და შევიდა ახალციხის მაზრაში. სოფლის ის უბანი, რომელიც მდინარე მტკვრის მარჯვენა მხარესაა, შედარებით მცირეა და გაღმა აწყურის სახელითაა ცნობილი. ვახუშტი ბაგრატიონი აწყურის შესახებ წერს: „თიხრევის-ჴევის ზეით, მტკვრის კიდეზედ, სამჴრით არს აწყვერი, ქალაქი და ციხე დიდშენი. მოსახლენი არიან … ვაჭარნი, არამედ წარჩინებულნი – მოჰმადიანნი. აქა არს ეკლესია დიდშენი, შვენიერად ქმნული, გუნბათიანი, ყოვლადწმიდის ღვთის-მშობლისა…”.
სოფელში და მის მიდამოებში შემორჩენილია მრავალი ისტორიულ-კულტურული ნაგებობა: ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარი, 3 მცირე სამლოცველო, 3 სინაგოგა, ციხეები (აწყურის, სლესის, წრიოხის). არქეოლოგიური გათხრების შედეგად, აწყურის მიდამოებში მიკვლეულ ერთ-ერთ სამარხში აღმოაჩინეს ოქროს საკიდი ხატი, შემკული ტიხრული მინანქრით და შიგ ჩასმული იასპის ქვით, რომელზეც ჯვარცმის სცენაა გამოსახული. აქვე მიკვლეულია მარანი, საწნახელები და ქვევრები, რაც წარსულში ვაზის კულტურის ფართოდ გავრცელებაზე მიგვანიშნებს. ერთ-ერთი ქვევრის ტევადობა 800 ლიტრია, ხოლო საწნახელის სიგრძე – 11 მ. 1950-იან წლებში სოფელში შემორჩენილი იყო ვაზი სამარიობოსა და ხარისთვალა თეთრის ცალკეული ეგზემპლარები. ფართოდ იყო გავრცელებული ვაზი ხარისთვალა თეთრი.
აწყურის ეპარქიისა და ლიტერატურულ-საგანმანათლებლო კერის თვალსაჩინო წარმომადგენელია გიორგი მაწყვერელი. XI ს-იდან ცნობილია კალიგრაფი გაბრიელი, რომელსაც ლიპარიტ ერისთავთ-ერისთავის დავალებით 1053 გადაუწერია იოანე ოქროპირის იოანეს თავის თარგმანება (K N21); XVI ს-ში აქ მოღვაწეობდნენ გადამწერი გრიგოლი, რომელსაც ქაიხოსრო ფანასკერტელ-ციციშვილის ბრძანებით 1538 გადაუნუსხავს მარხვანი (K N698), და იოაკიმე მაწყვერელი, რომელმაც სვიმეონ კარგარეთელს დაავალა პოლემიკურ-დოგმატიკური და სამეცნიერო კრებულის (S N312) გადაწერა. 1575 იერემია მაწყვერელმა მანოელ ინანიკაშვილს გადააწერინა მარხვანი (Q N657) და სხვ. (ლ. მენაბდე)
იხილე აგრეთვე
- აწყურის თეთრი გიორგის ეკლესია
- აწყურის საკათედრო ტაძარი
- აწყურის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი
- აწყურის წმინდა გიორგის ეკლესია
- აწყურის ციხე
