გაბრიელ საფარელი
გაბრიელ საფარელი – ოქრომჭედელი, ბრეთის საწინამძღვრო ჯვრის ავტორი. იღვწოდა საფარის მონასტერში, საიდანაც X-XI სს. ქართული ოქრომჭედლობის კიდევ სხვა არაერთი შესანიშნავი ნიმუშია ჩვენამდე მოღწეული. ჯვარზე, რომელიც 94-1001 წლებშია შექმნილი, ორი ოსტატის ხელი გაირჩევა. წარწერაში მხოლოდ გაბრიელის სახელია აღნიშნული („შეიქმნა ხელითა გაბრიელ საფარელისაითა“), რაც იმას უნდა ნიშნავდეს, რომ მთავარი ოსტატი გაბრიელ საფარელია. მისი ჩანაფიქრია მოჭედილობის მთელი დეკორი: წინა პირის, ზურგის, სახელურის შინაარსობრივი შედგენილობა თუ კომპოზიციური გაწყობა; მისივე ნახელავია წინა პირზე მთელი სკულპტურული ანსამბლიდან მკაფიოდ გამოყოფილი ჯვარცმული მაცხოვარი, ამ თემაზე შექმნილი უამრავი ნიმუშისგან გამორჩეული, გარკვეული თავისებურებებით აღბეჭდილი ფიგურა – დაგრძელებული პროპორციებით, გამხდარი, გრძელი, დაჭიმული კისრით, ლოყებჩაცვენილი, პირხმელი, მძაფრად ექსპრესიული სახით. დანარჩენი გამოსახულებები, ჯვრის ოთხივე მკლავის ბოლოებზე – ღვთისმშობელი და იოანე მახარებელი, ანგელოზი და რომელიღაც წმინდანი (წარწერა გადაშლილია) მეორე, გაბრიელ საფარელის დამხმარე, ჯერ კიდევ ნაკლებდახელოვნებული ოსტატის ნამუშევარია. ამავე ოსტატის გაუწაფავი ხელი ჩანს ორნამენტშიც, წარწერებშიც, უხეიროდ ჩართული ჯვრის მკლავების ვიწრო კიდურა მონაკვეთებში. გაბრიელ საფარელის მიერ შესრულებული ორნამენტაცია ოდენობითაც გაცილებით მეტია, მხატვრული გაფორმების მხრივაც უნაკლოა: ჯვრის ტარს შემოვლებული აქვს დახვეწილი, პლასტიკურად გამოჭედილი ორნამენტი და ზურგის მთელ ზედაპირზე ჯვრის მკლავებს კარგად მორგებული, ახლებური სახის მცენარეული მოტივები. განსხვავებულია გაბრიელის წარწერებიც მტკიცე ხელით გამოყვანილი ასონიშნები, მწყობრი სტრიქონები. ეს სხვაობა ამ ორ ოსტატს შორის, როგორც ირკვევა, მათი განსხვავებული შემოქმედებითი შესაძლებლობებით და ნიჭიერებით არ არის განპირობებული. გაივლის ათიოდე წელი და გაბრიელ საფარელის გვერდით ნამუშევარი, უთუოდ კარგ სკოლაგავლილი ოსტატი ქართული ჭედური ხელოვნების შესანიშნავ ნაწარმოებს შექმნის – ზარზმის სამწერობელი, რომელიც იქვე, საფარის სახელოსნოშია შესრულებული.
თ. საყვარელიძე
