კოლხური ბზა
| (3 მომხმარებლების 5 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:Kolxuri bza.jpg|thumb|200პქ|კოლხური ბზა]] | [[ფაილი:Kolxuri bza.jpg|thumb|200პქ|კოლხური ბზა]] | ||
| − | '''კოლხური ბზა''' – (Buxus colchica Pojark = Buxus semprevirens L.); ოჯახი: ბზისებრნი (Buxaceae), | + | '''კოლხური ბზა''' – (Buxus colchica Pojark = Buxus semprevirens L.); ოჯახი: ბზისებრნი (Buxaceae), |
| + | |||
| + | 2-15 მ სიმაღლის მარადმწვანე ბუჩქი ან ხეა. დიამეტრი 50 სმ-მდეა. [[ღერო]] სწორად მდგომია, ძირიდანვე ხშირი დატოტვით, ტოტები 4-წახნაგოვანია, ნორჩობაში – შებუსული. [[ფოთოლი|ფოთლები]] მარტივია, ტყავის მსგავსად შიშველი. მოპირისპირედ ან იშვიათად რიგ-რიგად განლაგებული. ფორმით მოგრძო-კვერცხისებური ან ლანცეტა, მოკლეყუნწიანი. ფირფიტა 1-3 სმ სიგრძისა და 1 სმ სიგანისაა, მუქი მწვანე, ქვედა მხარეზე ოდნავ ღია. [[ნაყოფი]] 3 რქისებური გამონაზარდით ბოლოვდება. ყვ. II-IV; ნაყ. VI-IX. | ||
| − | მერქანი მკვრივია და მაგარი; გამოიყენება გემთმშენებლობაში, სატრანსპორტო, საავიაციო მრეწველობაში, სადურგლო–სახარატო და საავეჯო წარმოებაში. ფოთლები და ნაყოფები გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში; ზ. შენგელიას მიხედვით (1983), ფოთლების ნახარშს ჩვენში იყენებენ თმის შესაღებად (წაბლისფრად), თმის ცვენისა და ქერტლის წინააღმდეგ, ხოლო | + | გავრცელებულია დასავლეთ საქართველოსა (აფხაზეთი; [[რაჭა]]-[[ლეჩხუმი]]; სამეგრელო; [[იმერეთი]]; [[გურია]]; [[აჭარა]]) და მესხეთში. აღმოსავლეთ საქართველოში ეკლესიების ნანგრევების მიდამოებშია სპორადულად შემორჩენილი. საქართველოს გარეთ გვხვდება კრასნოდარის მხარეში, [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]] (ზაქათალა), მცირე აზიაში (ჭანეთი). |
| − | სხვა მონაცემებით, ხალხურ მედიცინაში ბზის სახეობების ფოთლებს იყენებენ როგორც საფაღარათო, შარდმდენ, ნაღველმდენ, | + | |
| − | ბზის მერქანი არაჩვეულებრივი სიმაგრის და სიმკვრივისაა, კარგად პრიალდება. მისგან ამზადებენ მუსიკალურ ინსტრუმენტებს, საგრავიურო ფიცრებს, სურათების ჩარჩოებს და სხვ. ბუჩქები გამწვანებაში, ცოცხალი ღობეებისა და ბორდიურებისათვის გამოიყენება. | + | |
| − | ფოთლები შხამიანია, გამოყენებისას სიფრთხილე გმართებთ. | + | იზრდება ქვეტყედ შერეულ და წიწვოვან ტყეებში. ზოგჯერ ქმნის რაყებს. ეტანება ქვიან ან ღრმა ნიადაგებს. [[კახეთი|კახეთში]] საკმაოდ იშვიათია, მისი ნახვა შესაძლებელია ბაბანეურის ნაკრძალში, ქალაქ ყვარლის მიდამოებში. შესულია საქართველოს წითელ ნუსხაში, როგორც საფრთხის ქვეშ მყოფი სახეობა. |
| + | |||
| + | მერქანი მკვრივია და მაგარი; გამოიყენება გემთმშენებლობაში, სატრანსპორტო, საავიაციო მრეწველობაში, სადურგლო–სახარატო და საავეჯო წარმოებაში. [[ფოთოლი|ფოთლები]] და [[ნაყოფი|ნაყოფები]] გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში; ზ. შენგელიას მიხედვით (1983), ფოთლების ნახარშს ჩვენში იყენებენ თმის შესაღებად (წაბლისფრად), თმის ცვენისა და ქერტლის წინააღმდეგ, ხოლო [[აჭარა]]ში ბზის ნაყოფების გამონაწვლილს ხმარობენ ღრმა ჩირქოვანი ჭრილობების სამკურნალოდ. სხვა მონაცემებით, ხალხურ მედიცინაში ბზის სახეობების ფოთლებს იყენებენ როგორც საფაღარათო, შარდმდენ, ნაღველმდენ, ციებ-ცხელების საშუალებას. ნახარში კომპრესის სახით იხმარება რევმატიზმისა და ნიკრისის ქარის სამკურნალოდ. სამეცნიერო გამოკვლევებით დგინდება, რომ მცენარის ექსტრაქტები ხასიათდება სპაზმოლიტური, საფაღარათო, სიმსივნის საწინააღმდეგო მოქმედებით. ბზის მერქანი არაჩვეულებრივი სიმაგრის და სიმკვრივისაა, კარგად პრიალდება. მისგან ამზადებენ მუსიკალურ ინსტრუმენტებს, საგრავიურო ფიცრებს, სურათების ჩარჩოებს და სხვ. ბუჩქები გამწვანებაში, ცოცხალი ღობეებისა და ბორდიურებისათვის გამოიყენება. ფოთლები შხამიანია, გამოყენებისას სიფრთხილე გმართებთ. | ||
==წყარო== | ==წყარო== | ||
* [[კახეთის რეგიონის მცენარეები]] | * [[კახეთის რეგიონის მცენარეები]] | ||
| − | * | + | * [[სამეგრელოს ბიომრავალფეროვნება და სამკურნალო მცენარეები]]. |
[[კატეგორია:მარადმწვანე მცენარეები]] | [[კატეგორია:მარადმწვანე მცენარეები]] | ||
[[კატეგორია:ბუჩქოვანი მცენარეები]] | [[კატეგორია:ბუჩქოვანი მცენარეები]] | ||
[[კატეგორია:ბზისებრნი]] | [[კატეგორია:ბზისებრნი]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 01:55, 27 მაისი 2024 მდგომარეობით
კოლხური ბზა – (Buxus colchica Pojark = Buxus semprevirens L.); ოჯახი: ბზისებრნი (Buxaceae),
2-15 მ სიმაღლის მარადმწვანე ბუჩქი ან ხეა. დიამეტრი 50 სმ-მდეა. ღერო სწორად მდგომია, ძირიდანვე ხშირი დატოტვით, ტოტები 4-წახნაგოვანია, ნორჩობაში – შებუსული. ფოთლები მარტივია, ტყავის მსგავსად შიშველი. მოპირისპირედ ან იშვიათად რიგ-რიგად განლაგებული. ფორმით მოგრძო-კვერცხისებური ან ლანცეტა, მოკლეყუნწიანი. ფირფიტა 1-3 სმ სიგრძისა და 1 სმ სიგანისაა, მუქი მწვანე, ქვედა მხარეზე ოდნავ ღია. ნაყოფი 3 რქისებური გამონაზარდით ბოლოვდება. ყვ. II-IV; ნაყ. VI-IX.
გავრცელებულია დასავლეთ საქართველოსა (აფხაზეთი; რაჭა-ლეჩხუმი; სამეგრელო; იმერეთი; გურია; აჭარა) და მესხეთში. აღმოსავლეთ საქართველოში ეკლესიების ნანგრევების მიდამოებშია სპორადულად შემორჩენილი. საქართველოს გარეთ გვხვდება კრასნოდარის მხარეში, აზერბაიჯანში (ზაქათალა), მცირე აზიაში (ჭანეთი).
იზრდება ქვეტყედ შერეულ და წიწვოვან ტყეებში. ზოგჯერ ქმნის რაყებს. ეტანება ქვიან ან ღრმა ნიადაგებს. კახეთში საკმაოდ იშვიათია, მისი ნახვა შესაძლებელია ბაბანეურის ნაკრძალში, ქალაქ ყვარლის მიდამოებში. შესულია საქართველოს წითელ ნუსხაში, როგორც საფრთხის ქვეშ მყოფი სახეობა.
მერქანი მკვრივია და მაგარი; გამოიყენება გემთმშენებლობაში, სატრანსპორტო, საავიაციო მრეწველობაში, სადურგლო–სახარატო და საავეჯო წარმოებაში. ფოთლები და ნაყოფები გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში; ზ. შენგელიას მიხედვით (1983), ფოთლების ნახარშს ჩვენში იყენებენ თმის შესაღებად (წაბლისფრად), თმის ცვენისა და ქერტლის წინააღმდეგ, ხოლო აჭარაში ბზის ნაყოფების გამონაწვლილს ხმარობენ ღრმა ჩირქოვანი ჭრილობების სამკურნალოდ. სხვა მონაცემებით, ხალხურ მედიცინაში ბზის სახეობების ფოთლებს იყენებენ როგორც საფაღარათო, შარდმდენ, ნაღველმდენ, ციებ-ცხელების საშუალებას. ნახარში კომპრესის სახით იხმარება რევმატიზმისა და ნიკრისის ქარის სამკურნალოდ. სამეცნიერო გამოკვლევებით დგინდება, რომ მცენარის ექსტრაქტები ხასიათდება სპაზმოლიტური, საფაღარათო, სიმსივნის საწინააღმდეგო მოქმედებით. ბზის მერქანი არაჩვეულებრივი სიმაგრის და სიმკვრივისაა, კარგად პრიალდება. მისგან ამზადებენ მუსიკალურ ინსტრუმენტებს, საგრავიურო ფიცრებს, სურათების ჩარჩოებს და სხვ. ბუჩქები გამწვანებაში, ცოცხალი ღობეებისა და ბორდიურებისათვის გამოიყენება. ფოთლები შხამიანია, გამოყენებისას სიფრთხილე გმართებთ.
