გურიელი მამია (პოეტი)

მიმდინარე ცვლილება 23:07, 1 აპრილი 2024 მდგომარეობით

მამია გურიელი

გურიელი მამია – (ფსევდონიმი: „ფაზელი“), (1836-1891), პოეტი, რომანტიკული სკოლის წარმომადგენელი. გურიის მთავართა შთამომავალი.

სწავლობდა ქუთაისის გიმნაზიაში. 1853 წ. თბილისში შევიდა სამხედრო სამსახურში. 1860 წ. „ცისკარში“ პირველად დაიბეჭდა მისი ლექსები „ფარვანა“, „ჯაბას“, „სატრფოსადმი“. სიცოცხლის უკანასკნელი წლები ქუთაისში გაატარა. ამ დროს ერთობ ცუდ პირობებში უხდებოდა ცხოვრება: მატერიალურმა ხელმოკლეობამ, ოჯახურმა კონფლიქტებმა, მძიმე ავადმყოფობამ და ბოლოს ერთადერთი ვაჟის თვითმკვლელობამ დააჩქარა პოეტის სიკვდილი. ერთ დროს შესანიშნავი არისტოკრატი და ყველასგან აღიარებული პიროვნება გურიელთა ყოფილი მოსამსახურის ფიცრულ სახლში გარდაიცვალა. დასაფლავებულია ქუთაისში, ერთ-ერთი ეკლესიის ეზოში.

გალაკტიონ ტაბიძის თქმით, „მამია გურიელს ჰქონდა თავისი საათი უმაღლესი სილამაზის და აყვავებისა“. ცოცხალ ურთიერთობაში აშკარად გამოკვეთილი არტისტიზმით მამია გურიელი ლიტერატურულ პერსონაჟს ჰგავდა და გარკვეულად აქედან შეიქმნა კიდეც მისი გალეგენდების ფაქტი. ცხოვრების გამორჩეული სტილი, ბრწყინვალე გარეგნობა, მჭევრმეტყველური ნიჭი და, რაც მთავარია, ფაქიზი პოეტური სული მას მაღალი რეპუტაციას უხვეჭდა ლიტერატურულ წრეებში. პოეტის დახვეწილი არისტოკრატიზმი მშვენივრად ეხამებოდა მის სულიერ დემოკრატიზმს, რითაც მამია გურიელი ახალი დროის რევოლუციური გატაცებით გამსჭვალული ახალგაზრდობის სიმპათიებს იმსახურებდა. პოეტური მრწამსით იგი ახლოს იდგა სამოციანელებთან და განიცდიდა მათი რეალისტური პრინციპების გავლენას („პოეტი და ჩვენება“, „ს–სს“). აღიარებდა ლიტერატურის საზოგადოებრივ მნიშვნელობას, ცხოვრებასთან მისი მჭიდრო კავშირის აუცილებლობას, მაგრამ პრაქტიკული შემოქმედებით რომანტიკული სკოლის გვიანი მიმდევარი იყო.

[რედაქტირება] შემოქმედება

მამია გურიელის პოეზიის ძირითადი მოტივებია სოციალური და ეროვნული ჩაგვრის წინააღმდეგ ბრძოლა და სიყვარული. პატრიოტულ თემებზე დაწერილ თხზულებებში („ჩემი ალავერდი“, „შოშია“, „კარჩხალის მთები“, „რაშიდ ვარდან-ოღლი“) გვხვდება მებრძოლი განწყობილებები, სინამდვილისადმი შეურიგებლობის გრძნობა, ქართველ რომანტიკოსთა მსგავსად — წარსულის იდეალიზაცია. სოციალურად მძაფრ ლექსებში („ქობულეთური ყანის სიმღერა“, „კითხვა“) იგი ზნეობრივი სიმტკიცის მქადაგებელი, სულიერ ღირსებათა დამფასებელი და ჩაგრულთა ქომაგია. მამია გურიელის კალამს ეკუთვნის ცნობილი ლექსი „ადამიანი“. მისი სატრფიალო ლირიკა („სიყვარულზედ“, „სატრფიალო“, „რა კარგია ყმაწვილობა“) რომანტიკული განცდებით და ცოცხალი ხალხური იუმორით არის აღსავსე. მამია გურიელმა სცადა ზმანებების, ჩვენებების, აჩრდილების ფორმით ქართულ პოეზიაში შემოეტაეტანა მანამდე უცნობი ფერები.

მამია გურიელის სახელსა და მისი ლექსების პოეტურ რემინისცენციებს არაერთგზის ვხვდებით გალაკტიონ ტაბიძის, აგრეთვე ქართველ სიმბოლისტთა (ტ. ტაბიძის, ვ. გაფრინდაშვილის) ნაწერებში. „ცისფერყანწელები“ მამია გურიელს თავიანთ ლიტერატურულ წინამორბედად მიიჩნევდნენ.

მხატვრული სიტყვის სფეროში, როგორც ტიციან ტაბიძე აღნიშნავს, „მამია გურიელი უფრო პოეტი ვიზიონერი იყო, ვინემ მქმნელი“. მისივე სიტყვით, თუ გალაკტიონ ტაბიძე ჩვენს საუკუნეში სხვათაგან განსხვავებული პოეტური ცხოვრების ელფერით არის „მარტოობის ორდენის კავალერი“, „პირველი კავალერი მარტოობის ორდენისა“ იყვნენ ნ. ბარათაშვილი და მამია გურიელი.

მამია გურიელის ნაწარმოებებს აკლია დახვეწა, ამასთან, იგი გაორებულ ლიტერატურულ სიმპათიებს ავლენდა — ხან რომანტიკოსის სახით წარმოგვიდგება ნაწერებში, ხანაც — გულდაჯერებული რეალისტისა.

[რედაქტირება] თარგმანები

მ. გურიელმა თარგმნა ჰომეროსის „ილიადას“ პირველი სიმღერა, შერის „მსოფლიო ისტორიის კომედიიდან“ (ნაწყვეტი), ბაირონის „ებრაული მელოდია“, მურის „ირლანდიური მელოდიებისაგან“, ლესინგის „ლაოკოონი, ანუ საზღვარი პოეზიისა და მხატვრობისა“, ლერმონტოვის „დემონი“, სოლოგუბის „გრაფი სოლოგუბის ალავერდი“, ჰაინეს ლექსები.

[რედაქტირება] ლიტერატურა

• ა. ხახანაშვილი. ქართული სიტყვიერების ისტორია, ტფ., 1913 [[1]];
• გ. ჟღენტი, მამია გურიელი, 1961 [[2]];
• ა. მახარაძე, ქართული რომანტიზმი, 1967 [[3]].

[რედაქტირება] წყარო

• ქართული მწერლობა: ლექსიკონი-ცნობარი