ჰარსნაჰარი
ჰარსნაჰარ-ი (სომხ. Հարսնահար – „პატარძლის აყვანა“) – პატარძლის მოსაყვანად წასვლის წესი სომხებში; საღამო ჟამს პატარძლის მოსაყვანად მიმავალ ნეფეს მარჯვენა მხარეს – ქავორი (მეჯვარე), მარცხენა მხარეს კი პესახპერი („სიძის ძმა“ — მაყრიონის წევრი უცოლო ახალგაზრდების ხელმძღვანელი) უმშვენებდა; მათ ანთებული სანთლებით ან ჩირაღდნებით ხელში წრიულად მჭიდროდ ეკვროდნენ სიძის მეგობრები, რომლბსაც წინ ტრადიციულ მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე დამკვრელთა ჯგუფი მიუძღოდა, ამ უკანასკნელს კი დანარჩენი მაყრები მოსდევდნენ (ნეფის მშობლები სახლში რჩებოდნენ); მთელი გზა ცეკვა-სიმღერით, ჟრიამულითა და თოფის სროლით უნდა გაევლოთ. რომელიმე ახალგაზრდას თავით მოჰქონდა დიდ სინზე დაწყობილი პატარძლის სამოსი; დედოფლის სახლთან მიახლოებულ ნეფეს დამხვდურები გზას გადაუკეტავდნენ და „გამოსასყიდის“ გადახდამდე არ გაუშვებდნენ.
სახლში შესული ნეფე, ქავორი და პესახპერი დგებოდნენ ფარდასთან, რომლის უკან პატარძალი იჯდა. ამ უკანასკნელის ნათესავები სიძესა და მის მეგობრებს სხვადასხვა საჩუქრებს გადასცემდნენ; მაგიდაზე დგამდნენ ხონჩას, რომელზედაც მოხარშული ქათმები, კვერცხები, ქიშმიშნარევი ფლავი და ტკილეული ელაგა, აქვე ბოთლებით ღვინო და არაყი იდგა; ახლო ნათესავებს ნეფისთვის მოჰქონდათ „საქორწილო ხე“ - „ური ჩჲუხი“. ქორწილის სუფრა რამდენიმე საათი გრძელდებოდა, რის შემდეგაც სტუმრები შინ მიდიოდნენ, ხოლო ნეფე, ქავორი და პესახპერი ღამის გასათევად იქვე რჩებოდნენ.
მექორწილეები დილით კვლავ პატარძლის სახლში იკრიბებოდნენ, სადაც „დედოფლის ჩაცმის“ რიტუალი იწყებოდა. მეგობრების გარემოცვაში მჯდარ პატარძალს ტანსაცმლით მოსავდა ერთ-ერთი გათხოვილი ქალი, რომელსაც პირველი შვილი ვაჟი ჰყავდა, სარტყელს კი ქავორი უკეთებდა. ამ წეს-ჩვეულების შედარებით მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენდა ქალიშვილის ვარცხნილობისა და თავსაბურავის შეცვლა ქალის შესაბამისი ატრიბუტებით.
ჯვრისწერა ეკლესიაში ან კერასთან („თონრი პსაკ-ი“) სრულდებოდა, რის შემდეგაც პატარძლის მშობლების სახლში, სტუმრების გამასპინძლებისთანავე, დედოფალთან გამოთხოვება იწყებოდა: ქალიშვილი დედ-მამას ხელებს უკოცნიდა, ვაჟი კი – მის ყველა ნათესავს. გაცილების ცერემონია პატარძლის, მისი დედისა და დამსწრე ქალების ცრემლნარევი წუხილით იყო თანხლებული. პატარძალი სახლიდან მუსიკის ქვეშ გამოჰყავდათ; ამ დროს ქალიშვილის უმცროსი ძმა მაყარს გზას გადაუღობავდა და ქავორისგან გამოსასყიდს მოითხოვდა. ამის შემდეგ, ნეფე-დედოფალი და მაყარიონი ვაჟის სახლიკენ მხიარულებითა და თოფის სროლით დაიძვრებოდნენ.
ლიტერატურა
- Варданян Л. М. Брак и свадьба // Армяне. Ответственные редакторы: Л. М. Варданян, Г. Г. Саркисян, А. Е. Тер-Саркисянц. М., 2012;
- Тер-Саркисянц А. Е. Брак и свадебный цикл у армян (вторая половина XIX – начало XX в.) // Кавказский этнографический сборник. IX. М., 1989.
