მაია წყნეთელი
მაია წყნეთელი – იგივე „მათე ყაჩაღი“, XVIII საუკუნის მეორე ნახევრის სახალხო გმირი, ერეკლე მეორის თანამებრძოლი. გვარი ცნობილი არაა.
მაია წყნეთელის ცხოვრებასა და გმირობაზე მოიპოვება თანამედროვეთა მოგონებები. ზეპირსიტყვიერი ცნობებით მაია წყნეთელი შეურაცხყვია ბატონს, ამ ნიადაგზე მამას ტყეში თავი ჩამოუხრჩვია, დედა კი შიმშილით მომკვდარა. მაია შურისძიებით ანთებულა, ვაჟურად გადაცმული, მათეს სახელით, მეფის კარზე მისულა და სამსახური დაუწყია. ერეკლეს კარზე ბევრჯერ უსახელებია თავი. გაუთავისუფლებია ბატონისაგან ყიზილბაშებზე გაყიდული თორმეტი ქალ-ვაჟი. მაბეზღარა ბატონების მიზეზით იძულებული გამხდარა ყაჩაღად გავარდნილიყო. მათე-მაია შიშის ზარს სცემდა შინაურ და გარეშე მტრებს. ტყეში იმ ადგილს, სადაც მაია აფარებდა თავს, „მაიას საბუდარი“ შერქმევია. მაია დაიღუპა ირანელების წინააღმდეგ ბრძოლაში. მაია ლექსებსა და გადმოცემებში ნათელი სურათია მაშინდელი საქართველოს მძიმე პოლიტიკური ვითარებისა. მაიას ლექსები ჟანრობრივად ერთფეროვანი არაა, მათში გამოირჩევა ნიმუშები ქებისა („მათე-მაიას ჭირიმე", „შენი ჭირიმე მაია“), ელეგიისა (ადრე მოუკვდა მას დედა“, „შარაზე იწვა უძრავად"), ბალადისა („ერეკლესა და მაიას შეხვედრა“, „მაიას დატყვევება და სიკვდილი“, „მაიას თავგადასავალი“). მაიას გმირული სახე აისახა თეატრსა და კინოშიც.
ქს. სიხარულიძე
ლიტერატურა
- დიმ. ჯანაშვილი, ისტორიული სურათები, „ივერია“", 1882, №12;
- ა. გარსევანიშვილი, გმირი ქალი, მათე ყაჩაღად წოდებული, 1915;
- ქ. სიხარულიძე, ქართული ხალხური საგმირო-საისტორიო სიტყვიერება, 1949;
- ქართული ხალხური საისტორიო სიტყვიერება, II, 1964;
- დ. ქორიძე, სახელოვანი ქართველი ქალები, 1968.
