გოგიჩაიშვილი ფილიპე

ფილიპე გოგიჩაიშვილი

გოგიჩაიშვილი ფილიპე გაბრიელის ძე (დ. - 20.I.1872, სოფ. ლანჩხუთი, ოზურგეთის მაზრ. - გ. - 29.III. 1950, თბილისი) - პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწე, პუბლიცისტი, ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორი (1935), საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე (1945), ქართული ეკონომიკური სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.

ბიოგრაფია

1892 წლიდან ეწეოდა სამეცნიერო-პუბლიცისტურ მოღვაწეობას. დაამთავრა ლაიფციგის უნივერსიტეტის ფილოსოფიის ფაკულტეტის ეკონომიკის განყოფილება ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხით (1901). რედაქტორობდა გაზ. „ივერიას“ (1905-1906). სხვადასხვა დროს იყო თბილისის საქალაქო სათათბიროს, აგრეთვე, კავკასიის სოფლის მეურნეობის საზოგადოების სტატისტიკური ბიუროს ხელმძღვანელი (1903-1913); სრულიად რუსეთის საერობო კავშირის რწმუნებული ამიერკავკასიაში (1914-1916 ). იყო კახეთის რკინიგზის გამგეობის თავმჯდომარე (1917-1918).

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის შექმნის შემდეგ მოღვაწეობდა სახელმწიფო კონტროლიორად ანუ მინისტრად (1918-1920). იყო თბილისის უნივერსიტეტის ერთ-ერთი დამაარსებელი და პროფესორი (1918-1950). თსუ-ში კითხულობდა პოლიტიკური ეკონომიის, ფინანსების, სტატისტიკისა და ეკონომიკური აზრის ისტორიის საუნივერსიტეტო კურსს. მისი თაოსნობით სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტის ბაზაზე ჩამოყალიბდა სოციალურ-ეკონომიკური ფაკულტეტი. იყო ასევე პოლიტიკური ეკონომიის კათედრის ორგანიზატორი და გამგე; სტატისტიკის კათედრის დამაარსებელი და ხელმძღვანელი.

სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში შეთავსებით მუშაობდა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ეკონომიკის ინსტიტუტში (1945-1950 ). ეწეოდა ნაყოფიერ სამეცნიერო მოღვაწეობას. მის სამეცნიერო ნაშრომებში ძირითადად შესწავლილია საქართველოს და ამიერკავკასიის სხვა ქვეყნების სოციალურ-ეკონომიკური და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური საკითხები. მისი პირველი კაპიტალური გამოკვლევა იყო ლაიფციგის უნივერსიტეტში დაცული სადოქტორო დისერტაცია: „ხელოსნობა საქართველოში“, რომელიც ტიუბინგენში გერმანულ ენაზე წიგნად გამოიცა (1901) და ევროპას საქართველოს ეკონომიკა გააცნო. მისი რედაქციით რუსულ ენაზე გამოიცა ორტომიანი ნაშრომი „სტატისტიკური ცნობების კრებული კერძო მიწათმფლობელობის შესახებ თბილისისა და ქუთაისის გუბერნიებში“ (1910). მისი უშუალო მონაწილეობით ითარგმნა და რედაქტირებულ იქნა კ. მარქსის თხზულებანი, კერძოდ, „კაპიტალის“ I (1930), II და III ტომები (1932-1934), „ფილოსოფიის სიღატაკე“ (1931), „პოლიტიკური ეკონომიის კრიტიკისათვის“ (1932 წ.), „კომუნისტური პარტიის მანიფესტი“ (1940 წ.), დ. რიკარდოს „პოლიტიკური ეკონომიისა და დაბეგვრის საფუძვლები“ (1937 ), ა. სმიტის „გამოკვლევა ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ“ (ტ. I, 1938) და სხვ.

მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის ქართული ფოლკლორისტიკის წინაშე. 1904 მან ანდერძით მიიღო პ. უმიკაშვილის მიერ შეკრებილი ქართული ფოლკლორის ნიმუშების მდიდარი კოლექცია, რომლის ნაწილი 1905 გამოსცა ვრცელი წინასიტყვაობით („სახალხო ლექსები“). 1937 წელს გამოსცა ამ კოლექციის პოეტური ნაწილი („ხალხური სიტყვიერება“, ტ. I).

ფ. გოგიჩაიშვილის ნეშტი 2002 წლის 13 სექტემბერს ვაკის სასაფლაოდან გადაასვენეს თსუ-ის პანთეონში. 2008 საქართველოს მეცნნიერებათა ეროვნულმა აკადემიამ დააწესა მისი სახელობის პრემია ეკონომიკის დარგში.

ნიკო ჯავახიშვილი

თხზულებები

• ფ. გოგიჩაიშვილი, რჩეული ნაწერები, პ. გუგუშვილის რედ., ტ. I, თბ., 1974;
• ხელოსნობა საქართველოში, თბ., 1976;
• Малоземелье среди крестьян Закавказья, Тфл., 1903;
• Das Gewerbe in Georgien unter besonderer Berücksichtigung der primitiven Betriebsformen, Tübingen, 1901

ლიტერატურა

• პ. გუგუშვილი, ფილიპე გოგიჩაიშვილის ცხოვრება და მოღვაწეობა, ბიბლიოგრაფია, თბ., 1973;
• ო. საღარეიშვილი, ბურჯი ქართული ეკონომიკური აზროვნების აღორძინებისა, თბ., 2003;
• გოგიჩაიშვილი ფილიპე გაბრიელისძე, ენც. „საქართველო“, ტ. II, თბ., 201

იხილე აგრეთვე

ფილიპე გოგიჩაიშვილი

წყარო

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი