ახალქალაქი (ქალაქი ჯავახეთში)
ახალქალაქი − ქალაქი სამხრეთ საქართველოში, მდინარეების ფარავნისა და მურჯახეთისწყლის (ფარავნის მარცხენა შენაკადი) მდინარეთაშუეთში, სუსტად დანაწევრებულ ვაკეზე, ზღვის დონიდან 1620-1725 მ სიმაღლეზე, ახალციხიდან 71 კმ მანძილზე. მოსახლეობის რიცხოვნობა შეადგენს 9.8 ათ. კაცს (2014).
მიდამოები უტყეოა. არქეოლოგიური გათხრებით დასტურდება, რომ ადამიანს აქ უძველესი დროიდან უცხოვრია. ძველი ახალქალაქი თანამედროვე ქალაქის ჩრდილო-დასავლეთით მდებარეობდა. IX-X საუკუნეებში ქალაქად იქცა. საქართველოს ისტორიაში ეს პერიოდი „ახალქალაქების” ხანადაა ცნობილი. XI საუკუნეში იგი ჯავახეთის ცენტრია და წუნდას ენაცვლება. იგი არაერთხელ დაურბევიათ. შემორჩენილია ძველი ქალაქის ქვის გალავანი, ციხე-კოშკები, სხვა ნანგრევები. XV საუკუნიდან, როცა ახალქალაქის გამგებელნი გახდნენ ჯაყელები, ისინი ცდილობდნენ სამცხე-ჯავახეთი ერთიანი საქართველოსათვის ჩამოეშორებინათ. შიდა არეულობით ისარგებლეს გარეშე ძალებმა და 1555 წელს ამასიის ზავით, როცა ოსმალეთმა და ირანმა საქართველო შუაზე გაიყო, ახალქალაქი ირანელების გავლენის სფეროდ გამოცხადდა. 1578 წელს კი ოსმალები არღვევენ ამასიის ზავს, იპყრობენ ქალაქს და იგი ჩილდირის საფაშოს შემადგენლობაში ექცევა. რუსეთ-ოსმალეთის ომის დასრულების შემდეგ და 1829 წლის ადრიანოპოლის (თურქეთი) ზავით იგი კვლავ საქართველოს შემადგენლობაშია როგორც რუსეთის იმპერიის ნაწილი. XIX საუკუნეში აქედან იძულებით აჰყარეს მაჰმადიანი ქართველები და თურქეთში გადაასახლეს. მათ ნაცვლად კი აქ არზრუმიდან ჩამოსული სომხები დასახლდნენ. ვახუშტი ბაგრატიონი ახალქალაქის შესახებ წერს: „… ესე იყო ქალაქი მოზღუდვილი და ციხე ძლიერი…”.
ახალქალაქში 1967-2006 წლებში საშუალო ტემპერატურა გაიზარდა 0.73°C/40წ. აქედან I-II პერიოდებში (1967-1976, 1977-1986) გაიზარდა 0.44°C/40წ., II-III პერიოდებში (1987-1996, 1997-2006) შემცირდა 0.25°C/40წ., III-IV პერიოდში გაიზარდა 0.54°C/40წ.; ატმოსფერული ნალექების ჯამები გაიზარდა 895 მმ-ით. I-II პერიოდში აღინიშნა შემცირება 273 მმ-ით II-III პერიოდში გაიზარდა 61 მმ-ით, ხოლო III-IV პერიოდში კვლავ გაიზარდა 1107 მმ-ით. ამრიგად, აღნიშნულ პერიოდებში ხდება ჰაერის ტემპერატურის როგორც
მაქსიმალური, ისე მინიმალური სიდიდეების გადანაცვლება თუნდაც მცირე სიდიდით, რაც მიუთითებს, რომ კლიმატის ცვლილებას (დათბობა, აცივებას) აქვს ადგილი.
ახალქალაქში არის ახალქალაქისა და კუმურდოს ეპარქიის რეზიდენცია.
 ახალქალაქი მრავალმნიშვნელოვანი
|
