ჩეკები ქუთაისის საქალაქო ხაზინისა
ჩეკები ქუთაისის საქალაქო ხაზინისა - საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სახელით გამოშვებული ფულადი სუროგატები. გამოუშვა საქართველოს ხელისუფლებამ, რომელიც საბჭოთა რუსეთის არმიის შემოჭრის გამო, 1921 წლის 24 თებერვალს თბილისიდან გაიხიზნა და დროებით ქუთაისში შეჩერდა.
28 თებერვალს ამ ქალაქში შედგა რესპუბლიკის უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოს - დამფუძნებელი კრების სხდომა, რომელზეც მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილემ, გრიგოლ ლორთქიფანიძემ, განაცხადა: „ლიხის მთაგრეხილის ბუნებრივ ზღუდეს დაემატება ჩვენი მხედრობის ცოცხალი გალავანი. აქ მიეცემა მტერს უკანასკნელი მოგერიებითი ბრძოლა. აქედან დაიწყება ჩვენი მხედრობის წინსვლა!“ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დევნილმა ხელისუფლებამ, რომელიც რიცხობრივად ჭარბ საოკუპაციო ძალებთან საბრძოლველად დიდძალ ფინანსურ რესურსებს საჭიროებდა, გადაწყვიტა, გამოეშვა დროებითი ფულადი ნიშნები, ოღონდ ქუთაისის ხაზინის სახელით. საქართველოს ხელისუფლება ვარაუდობდა, რომ გარკვეული ხნის გასვლის შემდეგ იგი მოახერხებდა თბილისში დაბრუნებას. შემდეგ კი ისინი ქუთაისში დაბეჭდილ ფულად სუროგატებს გადაცვლიდნენ იმხანად მიმოქცევაში არსებულ ქართულ ფულის ნიშნებზე (პარიტეტული კურსით). ვინაიდან თბილისიდან დასავლეთისაკენ ევაკუირებულმა საქართველოს მთავრობამ თან წაიღო ფულის საბეჭდ ექსპედიციაში დაცული ფილიგრანებიანი ანუ ჭვირნიშნებიანი (გამჭვირვალე გამოსახულებიანი) ქაღალდი, რომელიც 1920 წელს იტალიის სამეფო ზარაფხანიდან ჩამოიტანეს, ახალი ფულადი ნიშნების დაბეჭდვის პრობლემა აღარ იდგა.
მარტის დასაწყისში ქუთაისის საქალაქო ხაზინამ გამოუშვა იტალიური წარმოების თეთრი ფერის ჭვირნიშნებიან ქაღალდზე შავი შრიფტით ცალმხრივად დაბეჭდილი ჩეკები, ნომინალური ღირებულებით - 50 და 100 ათასი მანეთი. მათი ზომა იყო 210 X 95 მმ. აღნიშნული ჭვირნიშანი ოთხთაღოვან ჩარჩოში ჩასმული სამი ქართული ასოს - ს. დ. რ-ის ერთმანეთში მხატვრულად ჩაგვირისტებული კომბინაციაა, რომელიც აბრევიატურას წარმოადგენს და იშიფრება, როგორც „საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა.“ რომის ზარაფხანიდან ქაღალდის ძვირად ღირებული მასალის ჩამოტანის საკითხი დაისვა ჯერ კიდევ 1919 წლის 13 დეკემბერს, როდესაც საქართველოს ფინანსთა და ვაჭრობა-მრეწველობის მინისტრის მოადგილემ, სიმონ ავალიანმა, რესპუბლიკის მთავრობას წარუდგინა მოხსენება „იტალიაში სახელმწიფო ქაღალდების დამამზადებელი ექსპედიციისათვის აუცილებელი 520 ათასი ფურცელი ქაღალდის შესაძენად 1 მილიონ 493 200 ათასი იტალიური ლირის ღირებულების საქონლის გაზიდვის უფლების შესახებ“.
1920 წლის დასაწყისში საქართველოდან გატანილი თამბაქოს რეალიზაციიდან მიღებული ვალუტით იტალიის ფულისა და ფასიანი ქაღალდების დამამზადებელ ექსპედიციას შეუკვეთეს ფულადი ნიშნებისათვის საჭირო ქაღალდის მასალა და საღებავები. სწორედ აღნიშნულ მასალაზე დაბეჭდა სდრ-ის ფულისა და ფასიანი ქაღალდების დამამზადებელმა ექსპედიციამ 5 ათასი მანეთის ღირებულების ბონები (დროებითი ფულადი ნიშნები). ეს იყო ყველაზე მაღალი ნომინალური ღირებულების მქონე ბონის კუპიურა, რომელიც საქართველოს ხელისუფლებამ გამოუშვა 1921 წლის იანვარში. ქუთაისის ხაზინის სახელით გამოშვებულ ჩეკებზე შემდეგი წარწერებია: „მიეცეს ამ ჩეკის წარმომდგენს ორმოცდაათი (ან ასი) ათასი მანეთი და ეს თანხა ჩამოიწეროს ფინანსთა და ვაჭრობა-მრეწველობის სამინისტროს ანგარიშიდან“; „მიღება სავალდებულოა ერთი თვის განმავლობაში თანაბრათ საქართველოს ფულის ნიშნისა“. გაცემის მომენტში თითოეულ ჩეკზე შესაბამის გრაფაში ხელით აწერდნენ ნომერს, გაცემის თარიღს, გაცემული თანხის რაოდენობას და მისი მიმღების ვინაობას. ამის შემდეგ ჩეკს ხელს აწერდნენ „ფინანსთა მინისტრი“ და „ტფილისის ხაზინადარი“. ჩეკებზე გამოსახული იყო მრგვალ ჩარჩოში ჩასმული სდრ-ის სახელმწიფო გერბი. ქუთაისის ხაზინის ჩეკები მიმოქცევაში არ გასულა, ვინაიდან საქართველოს ხელისუფლებამ მალევე დატოვა ქუთაისი და 10 მარტის გამთენიიდან გადაინაცვლა ბათუმში, ხოლო იქიდან 18 მარტის საღამოს საფრანგეთისაკენ გაეშურა. ქუთაისის საქალაქო ხაზინის ჩეკების გამოშვება ცხადყოფს სდრ-ის დევნილი ხელისუფლების განზრახვას, რომ ქუთაისში ყოფნის პერიოდში ფინანსურად უზრუნველეყო თავი თბილისში შემოჭრილ საოკუპაციო არმიასთან და მათ მიერ ხელდასხმულ ბოლშევიკურ მთავრობასთან ბრძოლის გასაგრძელებლად, რაც სხვადასხვა მიზეზთა გამო ვერ განხორციელდა.
- ნიკო ჯავახიშვილი
ლიტერატურა
ნ. ჯავახიშვილი, ქართული ბონისტიკა, თბ., 1996.
წყარო
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი
