ჰულაგუ-ხანი
| ხაზი 2: | ხაზი 2: | ||
'''ჰულაგუ-ხანი''' – (დ. 1217 − გ. 8 თებერვალი, 1265) ჰულაგუიანთას დინასტიისა და სახელმწიფოს დამაარსებელი (1256-დან), [[ჩინგიზ-ყაენი]]ს საყვარელი შვილიშვილი. | '''ჰულაგუ-ხანი''' – (დ. 1217 − გ. 8 თებერვალი, 1265) ჰულაგუიანთას დინასტიისა და სახელმწიფოს დამაარსებელი (1256-დან), [[ჩინგიზ-ყაენი]]ს საყვარელი შვილიშვილი. | ||
| − | 1253 სათავეში ჩაუდგა მონღოლთა [[ლაშქარი|ლაშქარს]], რომელსაც (1251 ყურულთაის დადგენილებით) დაეკისრა ირანისა და მიმდებარე ქვეყნების დაპყრობა. 1256 გაანადგურა [[ისმაილიტები|ისმაილიტთა]] სახელმწიფო ჩრდილოეთ ირანში; დაიპყრო ირანი, | + | 1253 სათავეში ჩაუდგა მონღოლთა [[ლაშქარი|ლაშქარს]], რომელსაც (1251 ყურულთაის დადგენილებით) დაეკისრა ირანისა და მიმდებარე ქვეყნების დაპყრობა. 1256 გაანადგურა [[ისმაილიტები|ისმაილიტთა]] სახელმწიფო ჩრდილოეთ ირანში; დაიპყრო ირანი, 1258 აიღო ქ. ბაღდადი და ბოლო მოუღო ბასიანთა სახელმწიფოს. |
| − | 1258 აიღო ქ. ბაღდადი და ბოლო მოუღო ბასიანთა სახელმწიფოს. | + | |
| − | ჰულაგუ-ხანმა თვითნებურად შექმნა მონღოლთა იმპერიის მეხუთე ულუსი, დამოუკიდებელი სახელმწიფო; ის და მისი მემკვიდრეები ატარებდნენ ილხანის, ე.ი. „ტომის ხანის“ ტიტულს (ულუსის ხანის მნიშვნელობით). ილხან-ჰულაგუიანთა სახელმწიფო (რომელიც 1294-მდე ნომინალურად იყო დამოკიდებული მონღოლთა უზენაეს ხანზე) | + | ჰულაგუ-ხანმა თვითნებურად შექმნა მონღოლთა იმპერიის მეხუთე ულუსი, დამოუკიდებელი სახელმწიფო; ის და მისი მემკვიდრეები ატარებდნენ ილხანის, ე.ი. „ტომის ხანის“ ტიტულს (ულუსის ხანის მნიშვნელობით). ილხან-ჰულაგუიანთა სახელმწიფო (რომელიც 1294-მდე ნომინალურად იყო დამოკიდებული მონღოლთა უზენაეს ხანზე) მოიცავდა მთელ ირანს, დღევანდელ [[ავღანეთი|ავღანეთს]], ირანის აზერბაიჯანს, ჩრდილოეთ მესოპოტამიას. ჰულაგუიანთა ვასალები იყვნენ [[საქართველო]], შარვან-შაჰების სახელმწიფო, რუმის სასულთნო, ტრაპიზონის იმპერია, კილიკიის სომეხთა სამეფო. |
საშინაო პოლიტიკაში ჰულაგუ-ხანი ხელმძღვანელობდა მონღოლური მომთაბარე ტრადიციებითა ჩინგიზ-ყაენის იასათი. იყო შამანისტი, გამოირჩეოდა რჯულშემწყნარებლობით. ეწეოდა ფართო სამშენებლო საქმიანობას. 1259 მისი ბრძანებით აშენდა მარაღის (აზერბაიჯანში) ცნობილი ობსერვატორია, რომელსაც ხელმძღვანელობდა გამოჩენილი მათემატიკოსი და ასტრონომი ნასირ ალ-დინ ტუსი. ობსერვატორიის პირველ თანამშრომელთა შორის იყო თბილისელი მუსლიმი მეცნიერი ფაპრ ალ-დინ იხლათი. | საშინაო პოლიტიკაში ჰულაგუ-ხანი ხელმძღვანელობდა მონღოლური მომთაბარე ტრადიციებითა ჩინგიზ-ყაენის იასათი. იყო შამანისტი, გამოირჩეოდა რჯულშემწყნარებლობით. ეწეოდა ფართო სამშენებლო საქმიანობას. 1259 მისი ბრძანებით აშენდა მარაღის (აზერბაიჯანში) ცნობილი ობსერვატორია, რომელსაც ხელმძღვანელობდა გამოჩენილი მათემატიკოსი და ასტრონომი ნასირ ალ-დინ ტუსი. ობსერვატორიის პირველ თანამშრომელთა შორის იყო თბილისელი მუსლიმი მეცნიერი ფაპრ ალ-დინ იხლათი. | ||
მიმდინარე ცვლილება 22:20, 3 ოქტომბერი 2024 მდგომარეობით
ჰულაგუ-ხანი – (დ. 1217 − გ. 8 თებერვალი, 1265) ჰულაგუიანთას დინასტიისა და სახელმწიფოს დამაარსებელი (1256-დან), ჩინგიზ-ყაენის საყვარელი შვილიშვილი.
1253 სათავეში ჩაუდგა მონღოლთა ლაშქარს, რომელსაც (1251 ყურულთაის დადგენილებით) დაეკისრა ირანისა და მიმდებარე ქვეყნების დაპყრობა. 1256 გაანადგურა ისმაილიტთა სახელმწიფო ჩრდილოეთ ირანში; დაიპყრო ირანი, 1258 აიღო ქ. ბაღდადი და ბოლო მოუღო ბასიანთა სახელმწიფოს.
ჰულაგუ-ხანმა თვითნებურად შექმნა მონღოლთა იმპერიის მეხუთე ულუსი, დამოუკიდებელი სახელმწიფო; ის და მისი მემკვიდრეები ატარებდნენ ილხანის, ე.ი. „ტომის ხანის“ ტიტულს (ულუსის ხანის მნიშვნელობით). ილხან-ჰულაგუიანთა სახელმწიფო (რომელიც 1294-მდე ნომინალურად იყო დამოკიდებული მონღოლთა უზენაეს ხანზე) მოიცავდა მთელ ირანს, დღევანდელ ავღანეთს, ირანის აზერბაიჯანს, ჩრდილოეთ მესოპოტამიას. ჰულაგუიანთა ვასალები იყვნენ საქართველო, შარვან-შაჰების სახელმწიფო, რუმის სასულთნო, ტრაპიზონის იმპერია, კილიკიის სომეხთა სამეფო.
საშინაო პოლიტიკაში ჰულაგუ-ხანი ხელმძღვანელობდა მონღოლური მომთაბარე ტრადიციებითა ჩინგიზ-ყაენის იასათი. იყო შამანისტი, გამოირჩეოდა რჯულშემწყნარებლობით. ეწეოდა ფართო სამშენებლო საქმიანობას. 1259 მისი ბრძანებით აშენდა მარაღის (აზერბაიჯანში) ცნობილი ობსერვატორია, რომელსაც ხელმძღვანელობდა გამოჩენილი მათემატიკოსი და ასტრონომი ნასირ ალ-დინ ტუსი. ობსერვატორიის პირველ თანამშრომელთა შორის იყო თბილისელი მუსლიმი მეცნიერი ფაპრ ალ-დინ იხლათი.
საგარეო პოლიტიკაში ჰულაგუ-ხანის ერთ-ერთი მთავარი მიზანი იყო სირიის დაპყრობა. ეგვიპტის მამლუქებთან დაპირისპირებაში ის იყენებდა ქართველ და სომეხ ფეოდალებს. კავშირი ჰქონდა ჯვაროსნებთან. 1260 სირიაში ლაშქრობის დროს დაიკავა ჰალაბი და დამასკი, მაგრამ დამარცხდა აინ ჯალუთთან მამლუქებთან ბრძოლაში. ამიერკავკასიაში ბატონობისათვის უპირისპირდებოდა ოქროს ურდოს (რომელსაც, თავის, მხრივ კავშირი ჰქონდა ეგვიპტესთან), ამ დაპირისპირებამ მძიმე შედეგი მოუტანა საქართველოს. მონღოლთა ბატონობის დამძიმებამ, აუტანელმა გადასახადებმა და სალაშქრო ბეგარამ ჰულაგუ-ხანის დროს განაპირობა ორი ანტიმონღოლური აჯანყება საქართველოში (1259 დავით ულუსი), რომელიც მონღოლებთან მეფის შერიგებით დასრულდა.
