ძაძა
| (2 მომხმარებლების 3 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:ZaZa.jpg|thumb|230პქ|'''ძაძა''' – Vigna unguiculata (L.) Walp. <br />საქართველოს ეროვნული ბოტანიკური ბაღის საკოლექციო ნაკვეთი]] | [[ფაილი:ZaZa.jpg|thumb|230პქ|'''ძაძა''' – Vigna unguiculata (L.) Walp. <br />საქართველოს ეროვნული ბოტანიკური ბაღის საკოლექციო ნაკვეთი]] | ||
| − | '''ძაძა''' - '''(''Vigna unguiculata (L.) Walp'')'''. პარკოსანთა ოჯახის მცენარე. ძაძა [[საქართველო|საქართველოს]] სხვადასხვა კუთხის მოსახლეობაში სხვადასხვა სახელწოდებითაა ცნობილი: მეგრულად – „დიხაშ ლებია“, „ჩე ჭიფელებია“, „ჩე ჩხირალებია“, „გირძე ლებია“; იმერულად – „მაშა ლობიო“, „მამაკალია“, „წვრილი ლობიო“, „მიწა ლობიო“, „ძაძა“; გურულად – „მიწის ლობიო“, „გრძელი ლობიო“, კახურად – „მაშა ლობიო“, „მაში“, „მაშა“, „ფლავა ლობიო“, „მამიკალია ლობიო“, „კუჭშავა ლობიო“, „შავკუჭა ლობიო“, „ტუჩშავა ლობიო“, ქიზიყურად –„პირშავა“ ლობიო“. ძაძა ცნობილია აგრეთვე, „იაპონიის ლობიოს“, „ქვა ლობიოს“ სახელწოდებით. [[სულხან-საბა ორბელიანი]]ს ლექსიკონში (1949) ძაძა განმარტებულია როგორც „წვრილი ლობიო“ ''(ერისთავი 1884; Декапрелевич, 1926; მაყაშვილი, 1949).'' | + | '''ძაძა''' - '''(''Vigna unguiculata (L.) Walp'')'''. პარკოსანთა ოჯახის მცენარე. |
| + | |||
| + | ძაძა [[საქართველო|საქართველოს]] სხვადასხვა კუთხის მოსახლეობაში სხვადასხვა სახელწოდებითაა ცნობილი: <br /> | ||
| + | '''მეგრულად''' – „დიხაშ ლებია“, „ჩე ჭიფელებია“, „ჩე ჩხირალებია“, „გირძე ლებია“; <br /> | ||
| + | '''იმერულად''' – „მაშა ლობიო“, „მამაკალია“, „წვრილი ლობიო“, „მიწა ლობიო“, „ძაძა“; <br /> | ||
| + | '''გურულად''' – „მიწის ლობიო“, „გრძელი ლობიო“, კახურად – „მაშა ლობიო“, „მაში“, „მაშა“, „ფლავა ლობიო“, „მამიკალია ლობიო“, „კუჭშავა ლობიო“, „შავკუჭა ლობიო“, „ტუჩშავა ლობიო“, ქიზიყურად –„პირშავა“ ლობიო“. ძაძა ცნობილია აგრეთვე, „იაპონიის ლობიოს“, „ქვა ლობიოს“ სახელწოდებით. [[სულხან-საბა ორბელიანი]]ს ლექსიკონში (1949) ძაძა განმარტებულია როგორც „წვრილი ლობიო“ ''(ერისთავი 1884; Декапрелевич, 1926; მაყაშვილი, 1949).'' | ||
ხოჯაყოფილის ქართულ თარგმანში (XIII ს.) ძაძა „მაშის“ სახელწოდებით სამკურნალო მცენარედაა დასახელებული ''(ფანასკერტელი, 1950).'' | ხოჯაყოფილის ქართულ თარგმანში (XIII ს.) ძაძა „მაშის“ სახელწოდებით სამკურნალო მცენარედაა დასახელებული ''(ფანასკერტელი, 1950).'' | ||
| ხაზი 8: | ხაზი 13: | ||
გასული საუკუნის 20-იან წლებში გურიაში (ოზურგეთში) გავრცელებული ძაძის ფორმები აღწერილია ლ. დეკაპრელევიჩის მიერ ''(Декапрелевич, 1926).'' | გასული საუკუნის 20-იან წლებში გურიაში (ოზურგეთში) გავრცელებული ძაძის ფორმები აღწერილია ლ. დეკაპრელევიჩის მიერ ''(Декапрелевич, 1926).'' | ||
| − | ძაძა ერთწლოვანი მცენარეა. აქვს სუსტი, ზოგჯერ მხვიარა [[ღერო]], კარგად განვითარებული ფესვთა სისტემა. ძაძის ქართული ფორმები გრძელი დღის მცენარეებია. ძაძა კარგად იზრდება კოლხეთის ტენიან პირობებში. მის კოლხურ ფორმებს აქვს გრძელი სავეგეტაციო პერიოდი (დაახლ. 190 დღე). ძაძის მარცვალი მდიდარია ცილებითა და ცხიმებით. ძველად საქართველოს მოსახლეობა მისგან ამზადებდა ზეთში ხახვთან ერთად მოხრაკულ ან ნიგვზით და ძმრით შეზავებულ ძალიან გემრიელ შეჭამანდს. მარცვალი მდიდარია ცილებითა და ცხიმებით. ზოგჯერ ძაძას ფქვილი [[ხორბალი|ხორბლის]] ფქვილშიც გაურევიათ [[პურის ცხობა|პურის გამოსაცხობად]]. | + | ძაძა ერთწლოვანი მცენარეა. აქვს სუსტი, ზოგჯერ მხვიარა [[ღერო]], კარგად განვითარებული ფესვთა სისტემა. ძაძის ქართული ფორმები გრძელი დღის მცენარეებია. ძაძა კარგად იზრდება კოლხეთის ტენიან პირობებში. მის კოლხურ ფორმებს აქვს გრძელი სავეგეტაციო პერიოდი (დაახლ. 190 დღე). ძაძის მარცვალი მდიდარია ცილებითა და ცხიმებით. ძველად საქართველოს მოსახლეობა მისგან ამზადებდა ზეთში [[ხახვი|ხახვთან]] ერთად მოხრაკულ ან ნიგვზით და ძმრით შეზავებულ ძალიან გემრიელ შეჭამანდს. მარცვალი მდიდარია ცილებითა და ცხიმებით. ზოგჯერ ძაძას ფქვილი [[ხორბალი|ხორბლის]] ფქვილშიც გაურევიათ [[პურის ცხობა|პურის გამოსაცხობად]]. |
ლობიოს კულტურის შემოსვლის შემდეგ ძაძა საქართველოს ტერიტორიაზე იშვიათად ითესება ''(მაისაია, 2013).'' | ლობიოს კულტურის შემოსვლის შემდეგ ძაძა საქართველოს ტერიტორიაზე იშვიათად ითესება ''(მაისაია, 2013).'' | ||
| ხაზი 18: | ხაზი 23: | ||
[[კატეგორია:პარკოსნები]] | [[კატეგორია:პარკოსნები]] | ||
| − | [[კატეგორია: | + | [[კატეგორია:ერთწლიანი მცენარეები]] |
[[კატეგორია: საქართველოს სამკურნალო მცენარეები]] | [[კატეგორია: საქართველოს სამკურნალო მცენარეები]] | ||
| − | |||
მიმდინარე ცვლილება 23:41, 20 ნოემბერი 2023 მდგომარეობით
საქართველოს ეროვნული ბოტანიკური ბაღის საკოლექციო ნაკვეთი
ძაძა - (Vigna unguiculata (L.) Walp). პარკოსანთა ოჯახის მცენარე.
ძაძა საქართველოს სხვადასხვა კუთხის მოსახლეობაში სხვადასხვა სახელწოდებითაა ცნობილი:
მეგრულად – „დიხაშ ლებია“, „ჩე ჭიფელებია“, „ჩე ჩხირალებია“, „გირძე ლებია“;
იმერულად – „მაშა ლობიო“, „მამაკალია“, „წვრილი ლობიო“, „მიწა ლობიო“, „ძაძა“;
გურულად – „მიწის ლობიო“, „გრძელი ლობიო“, კახურად – „მაშა ლობიო“, „მაში“, „მაშა“, „ფლავა ლობიო“, „მამიკალია ლობიო“, „კუჭშავა ლობიო“, „შავკუჭა ლობიო“, „ტუჩშავა ლობიო“, ქიზიყურად –„პირშავა“ ლობიო“. ძაძა ცნობილია აგრეთვე, „იაპონიის ლობიოს“, „ქვა ლობიოს“ სახელწოდებით. სულხან-საბა ორბელიანის ლექსიკონში (1949) ძაძა განმარტებულია როგორც „წვრილი ლობიო“ (ერისთავი 1884; Декапрелевич, 1926; მაყაშვილი, 1949).
ხოჯაყოფილის ქართულ თარგმანში (XIII ს.) ძაძა „მაშის“ სახელწოდებით სამკურნალო მცენარედაა დასახელებული (ფანასკერტელი, 1950).
ვახუშტი ბატონიშვილი თავის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსაში“ (1941) სხვადასხვა კულტურებს შორის ძაძასაც ასახელებს.
გასული საუკუნის 20-იან წლებში გურიაში (ოზურგეთში) გავრცელებული ძაძის ფორმები აღწერილია ლ. დეკაპრელევიჩის მიერ (Декапрелевич, 1926).
ძაძა ერთწლოვანი მცენარეა. აქვს სუსტი, ზოგჯერ მხვიარა ღერო, კარგად განვითარებული ფესვთა სისტემა. ძაძის ქართული ფორმები გრძელი დღის მცენარეებია. ძაძა კარგად იზრდება კოლხეთის ტენიან პირობებში. მის კოლხურ ფორმებს აქვს გრძელი სავეგეტაციო პერიოდი (დაახლ. 190 დღე). ძაძის მარცვალი მდიდარია ცილებითა და ცხიმებით. ძველად საქართველოს მოსახლეობა მისგან ამზადებდა ზეთში ხახვთან ერთად მოხრაკულ ან ნიგვზით და ძმრით შეზავებულ ძალიან გემრიელ შეჭამანდს. მარცვალი მდიდარია ცილებითა და ცხიმებით. ზოგჯერ ძაძას ფქვილი ხორბლის ფქვილშიც გაურევიათ პურის გამოსაცხობად.
ლობიოს კულტურის შემოსვლის შემდეგ ძაძა საქართველოს ტერიტორიაზე იშვიათად ითესება (მაისაია, 2013).
