კომედია
(→ატიკური კომედიის უძველესი წარმომადგენლები) |
(→ფალიკური სიმღერები) |
||
| (ერთი მომხმარებლის 15 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | [[ფაილი:Talia komediis muza.jpg| | + | [[ფაილი:Talia komediis muza.jpg|250px|thumb|კომედიის მუზა თალია]] |
'''კომედია''' - (ბერძ. comōidía < comos „მხიარული ბრბო“ და ode „სიმღერა“) დრამატული ნაწარმოები, რომელსაც აქვს სასაცილო (გასართობი) ან სატირული სიუჟეტი. | '''კომედია''' - (ბერძ. comōidía < comos „მხიარული ბრბო“ და ode „სიმღერა“) დრამატული ნაწარმოები, რომელსაც აქვს სასაცილო (გასართობი) ან სატირული სიუჟეტი. | ||
| ხაზი 6: | ხაზი 6: | ||
===== ფალიკური სიმღერები ===== | ===== ფალიკური სიმღერები ===== | ||
| − | [[არისტოტელე]]ს თქმით [[ტრაგედია]] და კომედია წარმოიშვა ავტოსქედიასტიკური (იმპროვიზაციული) საწყისისგან. ტრაგედია – [[დითირამბი|დითირამბის]] დამწყებთაგან წარმოიშვა, ხოლო კომედია კი ფალიკების დამწყებთაგან. ფალიკური სიმღერები სრულებოდა [[დიონისე|დიონისეს]] დღესასწასწაულებზე. პროცესიას წინ მიუძღვოდა ფალოფერი ფალოსით ხელში (ფალოსი - სიმბოლო ბუნების მწარმოებელი ძალებისა). ამ სიმღერას მხიარულება შექონდა ხალხში საოხუნჯო თქმულებისა და უწმაწური ნაკვესების საშუალებით. არისტოფანე კომედიაში | + | [[არისტოტელე]]ს თქმით [[ტრაგედია]] და კომედია წარმოიშვა ავტოსქედიასტიკური (იმპროვიზაციული) საწყისისგან. ტრაგედია – [[დითირამბი|დითირამბის]] დამწყებთაგან წარმოიშვა, ხოლო კომედია კი ფალიკების დამწყებთაგან. [[ფალიკური მსვლელობები |ფალიკური სიმღერები]] სრულებოდა [[დიონისე|დიონისეს]] დღესასწასწაულებზე. პროცესიას წინ მიუძღვოდა ფალოფერი ფალოსით ხელში (ფალოსი - სიმბოლო ბუნების მწარმოებელი ძალებისა). ამ სიმღერას მხიარულება შექონდა ხალხში საოხუნჯო თქმულებისა და უწმაწური ნაკვესების საშუალებით. [[არისტოფანე]] კომედიაში „[[აქარნელები (არისტოფანეს კომედია)|აქარნელები]]“ აღწერს თუ როგორი ხასიათის იყო ფალიკური სიმღერები: ვინმე დიკაიოპოლისი სოფლის დიონისეებს დღესასწაულობს. იგი თავის ქალიშვილს შესაწირ კალათას აძლევს ხელში, თავის მონას ქსანთიას – ფალოსის წაღებას უბრძანებს. თვითონ აპირებს ფალიკების მღერას, ხოლო ცოლს წინადადებას აძლევს სახლის სახურავიდან უცქიროს. პროცესი მიემართება ასე: წინ დიკაიოპოლისის ქალიშვილი, მას შემდეგ მონა, რომელსაც ხელში ფალოსი უჭირავს, მას მოჰყვებიან დიკაიოპოლისი და სხვები. |
===== კომოსი ===== | ===== კომოსი ===== | ||
| ხაზი 22: | ხაზი 22: | ||
==== ატიკური კომედიის უძველესი წარმომადგენლები ==== | ==== ატიკური კომედიის უძველესი წარმომადგენლები ==== | ||
| − | [[ატიკური კომედია|ატიკური კომედიის]] განვითარების ისტორიაში, სამწუხაროდ, არისტოფანეს გარდა ჩვენამდე არ მოუღწევია არც ერთი კომიკოსი მწერლის ნაწარმოებებს, გარდა მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწყვეტებისა, რომელთა შემწეობით შეიძლება წარმოვიდგინოთ მხოლოდ ზოგადი ხასიათი არისტოფანეს წინადროინდელი ატიკური კომედიისა. | + | [[ატიკური კომედია|ატიკური კომედიის]] განვითარების ისტორიაში, სამწუხაროდ, არისტოფანეს გარდა ჩვენამდე არ მოუღწევია არც ერთი [[კომიკოსი]] მწერლის ნაწარმოებებს, გარდა მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწყვეტებისა, რომელთა შემწეობით შეიძლება წარმოვიდგინოთ მხოლოდ ზოგადი ხასიათი არისტოფანეს წინადროინდელი ატიკური კომედიისა. |
| − | ატიკური კომედიის უძველესი წარმომადგენლები იყვნენ: | + | ატიკური კომედიის უძველესი წარმომადგენლები იყვნენ: ქიონიდე, მაგნეტი, ეკფანტიდე, ამფეისია, ლევკონი, [[კრატინე]]. |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
=== წყარო === | === წყარო === | ||
| − | ყაუხჩიშვილი, ს. ანტიკური ლიტერატურის ისტორია | + | ყაუხჩიშვილი, ს. ანტიკური ლიტერატურის ისტორია |
| − | [[კატეგორია: | + | [[კატეგორია:თეატრალური ტერმინები]] |
[[კატეგორია:ძველბერძნული თეატრი]] | [[კატეგორია:ძველბერძნული თეატრი]] | ||
[[კატეგორია:კომედია]] | [[კატეგორია:კომედია]] | ||
[[კატეგორია:ძველი საბერძნეთი]] | [[კატეგორია:ძველი საბერძნეთი]] | ||
| + | [[კატეგორია:დრამატურგიის ჟანრები]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 13:44, 15 ივნისი 2023 მდგომარეობით
კომედია - (ბერძ. comōidía < comos „მხიარული ბრბო“ და ode „სიმღერა“) დრამატული ნაწარმოები, რომელსაც აქვს სასაცილო (გასართობი) ან სატირული სიუჟეტი.
სარჩევი |
[რედაქტირება] კომედიის წარმოშობა
კომედიის წარმოშობა უკავშირდება საბერძნეთის სხვადასხვა კუთხეში არსებულ სამ გასართობ სიმღერას: ფალიკებს, კომოსსა და დორიულ სცენას.
[რედაქტირება] ფალიკური სიმღერები
არისტოტელეს თქმით ტრაგედია და კომედია წარმოიშვა ავტოსქედიასტიკური (იმპროვიზაციული) საწყისისგან. ტრაგედია – დითირამბის დამწყებთაგან წარმოიშვა, ხოლო კომედია კი ფალიკების დამწყებთაგან. ფალიკური სიმღერები სრულებოდა დიონისეს დღესასწასწაულებზე. პროცესიას წინ მიუძღვოდა ფალოფერი ფალოსით ხელში (ფალოსი - სიმბოლო ბუნების მწარმოებელი ძალებისა). ამ სიმღერას მხიარულება შექონდა ხალხში საოხუნჯო თქმულებისა და უწმაწური ნაკვესების საშუალებით. არისტოფანე კომედიაში „აქარნელები“ აღწერს თუ როგორი ხასიათის იყო ფალიკური სიმღერები: ვინმე დიკაიოპოლისი სოფლის დიონისეებს დღესასწაულობს. იგი თავის ქალიშვილს შესაწირ კალათას აძლევს ხელში, თავის მონას ქსანთიას – ფალოსის წაღებას უბრძანებს. თვითონ აპირებს ფალიკების მღერას, ხოლო ცოლს წინადადებას აძლევს სახლის სახურავიდან უცქიროს. პროცესი მიემართება ასე: წინ დიკაიოპოლისის ქალიშვილი, მას შემდეგ მონა, რომელსაც ხელში ფალოსი უჭირავს, მას მოჰყვებიან დიკაიოპოლისი და სხვები.
[რედაქტირება] კომოსი
კომოსი წარმოადგენდა დიონისეს სადღესასწაულო გართობების კიდევ ერთ სახეს. სოფელში ჩამოივლიდა ღვინით დატვირთული ურმების პროცესია, რომელებსაც ღვინო ბაზარზე მიჰქონდათ გასაყიდად. მიმავალნი ერთმანეთს გესლიანი სიტყვებით უმასპინძლდებოდნენ. შინ დაბრუნებისას იმართებოდა საერთო ქეიფი. ნაბახუსევი მონაწილენი სახეზე თხლესა და ღვინის ნალექს ისვამდნენ და ასე სახემოთხუპნულები ჯგუფ-ჯგუფად დაიფანტებოდნენ ქუჩაში. ლანძღვა-გინებითა მიადგებოდნენ იმ პირის სახლს, რომელსაც თემის წინაშე რაიმე დანაშაული მიუძღვოდა და დამცინავი სიტყვებით უმასწინძლდებოდნენ მას.
[რედაქტირება] დორიული დრამა
კომედიის წარმოშობის საწყისს ფალიკური სიმღერები და კომოსი წარმოადგენდა, მაგრამ მათ აკლდათ ის, რაც უმთავრესია კომედიისთვის – დრამატული მოქმედება. მოქმედება კი კომედიამ შეიძინა იმ კომიკური სცენებიდან, რომელიც გავრცელებული იყო დორიელებით დასახლებულ ტერიტორიაზე.
პოლუქსი (II ს. ახ. წ.) „ონომასტიკონში“ აღწერს გიპონებისა და ჰიპოგიპონების დორიულ მიმიკურ ცეკვებს. ჰიპოგიპონები ცეკვავდნენ ყავარჯნებზე დაყრდნობით და ამით ჰბაძავდნენ მოხუცებს, ხოლო გიპონები, ოჩოფეხებზე შემდგარნი ცეკვავდნენ გამჭვირვალე ქალის კაბებში და ამით დასცინოდნენ ქალაჩუნა კაცებს.
გარდა ამისა ლაკონიაში გავრცელებული იყო ფარსი, რომლის მოქმედი გმირი იყო უცხოელი ექიმი (მისი საუბარი მაყურებელში სიცილ-ხარხარს იწვევდა) ან ქურდი, რომელსაც ვენახში ყურძნის ქურდობის დროს პატრონი მიუსწრებდა. ამ ტიპის მსახიობები (მოხუცი ყავარჯნით, კოჭლი, ქურდი და სხვ.) ხალხში დიდი პოპულარობით სარგებლობდნენ.
[რედაქტირება] ეპიქარმე სირაკუზელი
დორიული სცენები განავითრა და მათ მხატვრული ფორმა მისცა ეპიქარმე სირაკუზელმა. მან დორიული ხალხური სახუმარო ნაკვესებიდან შექმნა მხატვრული ჟანრი დორიული კომედიისა. თუ დორიული ფარსი უბრალო დაცინვასა და ხუმრობას წარმოადგენდა, ეპიქარმეს კომედია რეალურ ცხოვრებას ასახავდა და ადამიანის (თუ მითიური გმირის) სასაცილო მხარეების ჩვენებით საზოგადოებრივი ცხოვრების ნაკლოვანებებზე მიუთითებდა.
[რედაქტირება] ატიკური კომედიის უძველესი წარმომადგენლები
ატიკური კომედიის განვითარების ისტორიაში, სამწუხაროდ, არისტოფანეს გარდა ჩვენამდე არ მოუღწევია არც ერთი კომიკოსი მწერლის ნაწარმოებებს, გარდა მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწყვეტებისა, რომელთა შემწეობით შეიძლება წარმოვიდგინოთ მხოლოდ ზოგადი ხასიათი არისტოფანეს წინადროინდელი ატიკური კომედიისა.
ატიკური კომედიის უძველესი წარმომადგენლები იყვნენ: ქიონიდე, მაგნეტი, ეკფანტიდე, ამფეისია, ლევკონი, კრატინე.
[რედაქტირება] წყარო
ყაუხჩიშვილი, ს. ანტიკური ლიტერატურის ისტორია
