დელფოს სამისნო
| (2 მომხმარებლების 14 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | [[ფაილი:Delfo.jpg|thumb| | + | [[ფაილი:Delfo.jpg|thumb|280პქ|'''დელფო. ათენელთა საგანძური''']] |
| + | '''დელფოს სამისნო''' – სრულიად ბერძნული [[ორაკული]], რომელიც მდებარეობდა [[პარნასოსი]]ს მთის მისადგომებთან ფოკისში. თავისი არაჩვეულებრივი მდებარეობის გამო (აქ მრავალი გზა იყრიდა თავს და განუწყვეტლივ მიმოდიოდნენ მომლოცველები) დელფოს სამისნო მნიშვნელოვან საკულტო, სავაჭრო და ფინანსურ ცენტრად იქცა. | ||
| + | [[ფაილი:Meetle. delfo.JPG|thumb|'''მეეტლე''' (ძვ. წ. V ს.), დელფო, არქეოლოგიური მუზეუმი]] | ||
| + | მითოსის თანახმად, [[აპოლონი|აპოლონმა]] თავად აირჩია დელფო თავის წმინდა ადგილად, მას შემდეგ, რაც იქ მოკლა [[პითონი]]. მისივე სურვილით, ლეგენდარულმა ხუროთმოძღვრებმა ტროფონიოსმა და აგამედესმა ააგეს იქ ტაძარი, რომელიც უმნიშვნელოვანესი იყო აპოლონის [[კულტი|კულტისადმი]] მიძღვნილ სხვა ტაძართა შორის. უძველესი ტაძარი იქ ძვ.წ. IX საუკუნით თარიღდება. დადასტურებულია, რომ იგი ძვ.წ. VI საუკუნეში დაინგრა, მაგრამ მის ადგილზე მალე უფრო დიდებული ტაძარი აღიმართა. ომებისა და სხვა მოვლენათა შედეგად იგი მრავალგზის დანგრეულა და აღდგენილა. საბოლოოდ კი ეს ტაძარი დაურბევია და დაუხურავს იმპერატორ თეოდოსიოს I, დაახლოებით ძვ.წ. 390 წელს. | ||
| − | [[ფაილი: | + | [[ფაილი:Delfo. auzi.jpg|thumb|280პქ|მარცხნივ|'''დელფო. აუზი''']] |
| + | XX საუკუნის დასაწყისში დელფოში ინტენსიური [[არქეოლოგიური გათხრები]] დაიწყო. აღმოჩნდა ტაძრის, [[თეატრი]]ს, ჰიპოდრომისა და სხვა [[ნაგებობა]]თა ნანგრევები, წარწერები, ქანდაკებები და სხვა სიძველეები, რომლებიც საშუალებას იძლევიან გარკვეული წარმოდგენა შევიქმნათ ამ სიწმინდეზე. დორიული სტილით ნაგები აპოლონის ტაძარი გალავნით გარშემოვლებული წმინდა მიწის ამაღლებულ ტერასაზე ყოფილა აღმართული. მისკენ კარიბჭიდან ფართე გზა მიემართებოდა, ორთავე მხარეს ქანდაკებებით დამშვენებული. აღმოსავლეთით მდებარე კლდოვან კედელთან [[კასტალია|კასტალიის]] წმინდა [[წყარო]] მიედინებოდა, რომელიც ავსებდა ქვითნაკეთ აუზს – აქ მომლოცველები განიბანებოდნენ ხოლმე. სამხრეთით, მთის ფერდობზე შეფენილი იყო მომცრო ნაგებობები, რომლებიც საგანძურთა დანიშნულებას ასრულებდნენ. ყველას მოჰქონდა | ||
| + | დელფოში მდიდრული შესაწირავი. ამ წმინდა მიწის ჩრდილოეთით მდებარეობდა თეატრი და მომლოცველთა თავშესაყარი ნაგებობა, რომლის კედლებსაც ამშვენებდა მითოლოგიურ თემებზე შესრულებული ნახატები ([[ჰადესი (ქვესკნელი)|ჰადესი]], [[ტროას ომი]]). ჩრდილო-დასავლეთით კი მოჩანდა ჰიპოდრომი. | ||
| − | + | [[ფაილი:Delfo. shesasvleli.jpg|thumb|მარცხნივ|280პქ|'''დელფო. აპოლონის ტაძრის შესასვლელი''']] | |
| − | + | ტაძრის შესასვლელში იდგა აპოლონის ქანდაკება. აქ სხვა სიწმინდეებთან ერთად ინახებოდა წმინდა ქვა-[[ომფალოსი]]. ტაძრის იდუმალებით მოცულ ადგილას, რომელიც ორაკულისთვის იყო განკუთვნილი, [[ქურუმები|ქურუმ]] [[პითია]]ს გარდა ვერავინ შევიდოდა. პითია იყო მისანი ქალი (ძვ.წ. VI საუკუნეში სამი პითია არსებულა), რომელიც იჯდა აპოლონის ოქროს სამფეხზე იმ ადგილას, სადაც კლდეს ჰქონდა ნაპრალი. იგი მოსვამდა წმინდა წყაროს წყალს, დაღეჭდა წმინდა დაფნის ფოთლებს და დაიწყებდა ბუტბუტს. ძველი ავტორები გვარწმუნებენ, რომ ამ დროს პითიას გონება უბინდდებოდა (ექსტაზურ მდგომარეობაში იყო) იმ ბოლის შესუნთქვის გამო, რომელიც ნაპრალიდან ამოდიოდა. იგი გაურკვეველ სიტყვებს წარმოსთქვამდა, რომელსაც [[ქურუმები]] განმარტავდნენ და აპოლონის ნებად განაცხადებდნენ. ხშირად ეს განმარტება გაურკვეველი და ორაზროვანი იყო. ისტორიაში ცნობილია ლიდიის მეფის, კროისოსის ამბავი: ლიდია კროისოსის მეფობის დროს (ძვ.წ. 560-547 წწ.) მდიდარი და ძლევამოსილი ქვეყანა იყო. მის მეზობლად მდებარეობდა ახლადშექმნილი, მაგრამ უკვე მომძლავრებული სპარსეთი, რომელსაც იმხანად განაგებდა სახელოვანი მეფე კიროს II. კროისოსმა განიზრახა დაემორჩილებინა სპარსეთი მანამ, ვიდრე იგი ძლიერ სახელმწიფოდ გადაიქცეოდა. ლიდიის მეფემ მიაკითხა დელფოს ორაკულს, რომლისგანაც ასეთი პასუხი მიიღო: „კროისოსი, გადალახავს რა [[მდინარე]] ჰალისს, დიად სამეფოს გაანადგურებს“. თავის ძლევამოსილებაში დარწმუნებული კროისოსი დაუხანებლივ დაიძრა სპარსეთისაკენ. [[ბრძოლა]] წააგო, მისი სამეფო განადგურდა. ქურუმებმა განაცხადეს, რომ აღსრულდა მათი მისნობა. კროისოსმა მართლაც გაანადგურა დიადი სამეფო, ოღონდ თავისი. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | [[ფაილი:Delfo. shesasvleli.jpg|thumb|მარცხნივ| | + | |
| − | ტაძრის შესასვლელში იდგა აპოლონის ქანდაკება. აქ სხვა სიწმინდეებთან ერთად ინახებოდა წმინდა ქვა-ომფალოსი. ტაძრის | + | |
| − | იდუმალებით მოცულ ადგილას, რომელიც ორაკულისთვის იყო განკუთვნილი, [[ქურუმები|ქურუმ]] [[პითია]]ს გარდა ვერავინ შევიდოდა. პითია იყო მისანი ქალი (ძვ.წ. VI საუკუნეში სამი პითია არსებულა), რომელიც იჯდა აპოლონის ოქროს სამფეხზე იმ ადგილას, სადაც კლდეს ჰქონდა ნაპრალი. იგი მოსვამდა წმინდა წყაროს წყალს, დაღეჭდა წმინდა დაფნის ფოთლებს და დაიწყებდა ბუტბუტს. ძველი ავტორები გვარწმუნებენ, რომ ამ დროს პითიას გონება უბინდდებოდა (ექსტაზურ მდგომარეობაში იყო) იმ ბოლის შესუნთქვის გამო, რომელიც ნაპრალიდან ამოდიოდა. იგი გაურკვეველ სიტყვებს წარმოსთქვამდა, რომელსაც [[ქურუმები]] | + | |
| − | განმარტავდნენ და აპოლონის ნებად განაცხადებდნენ. ხშირად ეს განმარტება გაურკვეველი და ორაზროვანი იყო. ისტორიაში | + | |
| − | ცნობილია ლიდიის მეფის, კროისოსის ამბავი: ლიდია კროისოსის მეფობის დროს (ძვ.წ. 560-547 წწ.) მდიდარი და ძლევამოსილი | + | |
| − | ქვეყანა იყო. მის მეზობლად მდებარეობდა ახლადშექმნილი, მაგრამ უკვე მომძლავრებული სპარსეთი, რომელსაც იმხანად | + | |
| − | განაგებდა სახელოვანი მეფე კიროს II. კროისოსმა განიზრახა დაემორჩილებინა სპარსეთი მანამ, ვიდრე იგი ძლიერ სახელმწიფოდ | + | |
| − | გადაიქცეოდა. ლიდიის მეფემ მიაკითხა დელფოს ორაკულს, რომლისგანაც ასეთი პასუხი მიიღო: „კროისოსი, გადალახავს რა მდინარე ჰალისს, დიად სამეფოს გაანადგურებს“. თავის ძლევამოსილებაში დარწმუნებული კროისოსი დაუხანებლივ დაიძრა სპარსეთისაკენ. ბრძოლა წააგო, მისი სამეფო განადგურდა. ქურუმებმა განაცხადეს, რომ აღსრულდა მათი მისნობა. კროისოსმა მართლაც გაანადგურა დიადი სამეფო, ოღონდ თავისი. | + | |
| − | ბერძნულ პოლისთა აღმავლობის ხანაში დელფო არისტოკრატიული სპარტის გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. აქ ეწყობოდა | + | ბერძნულ პოლისთა აღმავლობის ხანაში დელფო არისტოკრატიული სპარტის გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. აქ ეწყობოდა აპოლონისადმი მიძღვნილი ზეიმები: თეოფანიები, თეოქსენიები, [[პითიური ასპარეზობანი]]. ეს უკანასკნელი ოთხ წელიწადში ერთხელ ტარდებოდა და თავდაპირველად პოეტთა და მუსიკოსთა აგონებით შემოიფარგლებოდა. ძვ.წ. 586 წლიდან კი ამ აგონებში ჩართეს სპორტული თამაშებიც, რომელიც თავისი დიდებულებით მხოლოდ [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურს]] ჩამოუვარდებოდა. |
| − | აპოლონისადმი მიძღვნილი ზეიმები: თეოფანიები, თეოქსენიები, პითიური ასპარეზობანი. ეს უკანასკნელი ოთხ წელიწადში | + | |
| − | ერთხელ ტარდებოდა და თავდაპირველად პოეტთა და მუსიკოსთა აგონებით შემოიფარგლებოდა. ძვ.წ. 586 წლიდან კი ამ აგონებში | + | |
| − | ჩართეს სპორტული თამაშებიც, რომელიც თავისი დიდებულებით მხოლოდ [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურს]] ჩამოუვარდებოდა. | + | |
| − | დელფო უამრავ შესაწირს იღებდა მორწმუნეთაგან. დროთა განმავლობაში ის ბრწყინვალე ნივთების, ხელოვნების დიდებულ | + | დელფო უამრავ შესაწირს იღებდა მორწმუნეთაგან. დროთა განმავლობაში ის ბრწყინვალე ნივთების, ხელოვნების დიდებულ ნიმუშთა საგანძურად იქცა. |
| − | ნიმუშთა საგანძურად იქცა. | + | |
| ხაზი 35: | ხაზი 19: | ||
== წყარო == | == წყარო == | ||
[[მითოლოგიური ენციკლოპედია ყმაწვილთათვის]] | [[მითოლოგიური ენციკლოპედია ყმაწვილთათვის]] | ||
| − | |||
[[კატეგორია:მითოლოგია]] | [[კატეგორია:მითოლოგია]] | ||
[[კატეგორია:ბერძნული მითები]] | [[კატეგორია:ბერძნული მითები]] | ||
| + | [[კატეგორია:ძველი საბერძნეთი]] | ||
| + | [[კატეგორია:ორაკული]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 14:31, 26 აგვისტო 2022 მდგომარეობით
დელფოს სამისნო – სრულიად ბერძნული ორაკული, რომელიც მდებარეობდა პარნასოსის მთის მისადგომებთან ფოკისში. თავისი არაჩვეულებრივი მდებარეობის გამო (აქ მრავალი გზა იყრიდა თავს და განუწყვეტლივ მიმოდიოდნენ მომლოცველები) დელფოს სამისნო მნიშვნელოვან საკულტო, სავაჭრო და ფინანსურ ცენტრად იქცა.
მითოსის თანახმად, აპოლონმა თავად აირჩია დელფო თავის წმინდა ადგილად, მას შემდეგ, რაც იქ მოკლა პითონი. მისივე სურვილით, ლეგენდარულმა ხუროთმოძღვრებმა ტროფონიოსმა და აგამედესმა ააგეს იქ ტაძარი, რომელიც უმნიშვნელოვანესი იყო აპოლონის კულტისადმი მიძღვნილ სხვა ტაძართა შორის. უძველესი ტაძარი იქ ძვ.წ. IX საუკუნით თარიღდება. დადასტურებულია, რომ იგი ძვ.წ. VI საუკუნეში დაინგრა, მაგრამ მის ადგილზე მალე უფრო დიდებული ტაძარი აღიმართა. ომებისა და სხვა მოვლენათა შედეგად იგი მრავალგზის დანგრეულა და აღდგენილა. საბოლოოდ კი ეს ტაძარი დაურბევია და დაუხურავს იმპერატორ თეოდოსიოს I, დაახლოებით ძვ.წ. 390 წელს.
XX საუკუნის დასაწყისში დელფოში ინტენსიური არქეოლოგიური გათხრები დაიწყო. აღმოჩნდა ტაძრის, თეატრის, ჰიპოდრომისა და სხვა ნაგებობათა ნანგრევები, წარწერები, ქანდაკებები და სხვა სიძველეები, რომლებიც საშუალებას იძლევიან გარკვეული წარმოდგენა შევიქმნათ ამ სიწმინდეზე. დორიული სტილით ნაგები აპოლონის ტაძარი გალავნით გარშემოვლებული წმინდა მიწის ამაღლებულ ტერასაზე ყოფილა აღმართული. მისკენ კარიბჭიდან ფართე გზა მიემართებოდა, ორთავე მხარეს ქანდაკებებით დამშვენებული. აღმოსავლეთით მდებარე კლდოვან კედელთან კასტალიის წმინდა წყარო მიედინებოდა, რომელიც ავსებდა ქვითნაკეთ აუზს – აქ მომლოცველები განიბანებოდნენ ხოლმე. სამხრეთით, მთის ფერდობზე შეფენილი იყო მომცრო ნაგებობები, რომლებიც საგანძურთა დანიშნულებას ასრულებდნენ. ყველას მოჰქონდა დელფოში მდიდრული შესაწირავი. ამ წმინდა მიწის ჩრდილოეთით მდებარეობდა თეატრი და მომლოცველთა თავშესაყარი ნაგებობა, რომლის კედლებსაც ამშვენებდა მითოლოგიურ თემებზე შესრულებული ნახატები (ჰადესი, ტროას ომი). ჩრდილო-დასავლეთით კი მოჩანდა ჰიპოდრომი.
ტაძრის შესასვლელში იდგა აპოლონის ქანდაკება. აქ სხვა სიწმინდეებთან ერთად ინახებოდა წმინდა ქვა-ომფალოსი. ტაძრის იდუმალებით მოცულ ადგილას, რომელიც ორაკულისთვის იყო განკუთვნილი, ქურუმ პითიას გარდა ვერავინ შევიდოდა. პითია იყო მისანი ქალი (ძვ.წ. VI საუკუნეში სამი პითია არსებულა), რომელიც იჯდა აპოლონის ოქროს სამფეხზე იმ ადგილას, სადაც კლდეს ჰქონდა ნაპრალი. იგი მოსვამდა წმინდა წყაროს წყალს, დაღეჭდა წმინდა დაფნის ფოთლებს და დაიწყებდა ბუტბუტს. ძველი ავტორები გვარწმუნებენ, რომ ამ დროს პითიას გონება უბინდდებოდა (ექსტაზურ მდგომარეობაში იყო) იმ ბოლის შესუნთქვის გამო, რომელიც ნაპრალიდან ამოდიოდა. იგი გაურკვეველ სიტყვებს წარმოსთქვამდა, რომელსაც ქურუმები განმარტავდნენ და აპოლონის ნებად განაცხადებდნენ. ხშირად ეს განმარტება გაურკვეველი და ორაზროვანი იყო. ისტორიაში ცნობილია ლიდიის მეფის, კროისოსის ამბავი: ლიდია კროისოსის მეფობის დროს (ძვ.წ. 560-547 წწ.) მდიდარი და ძლევამოსილი ქვეყანა იყო. მის მეზობლად მდებარეობდა ახლადშექმნილი, მაგრამ უკვე მომძლავრებული სპარსეთი, რომელსაც იმხანად განაგებდა სახელოვანი მეფე კიროს II. კროისოსმა განიზრახა დაემორჩილებინა სპარსეთი მანამ, ვიდრე იგი ძლიერ სახელმწიფოდ გადაიქცეოდა. ლიდიის მეფემ მიაკითხა დელფოს ორაკულს, რომლისგანაც ასეთი პასუხი მიიღო: „კროისოსი, გადალახავს რა მდინარე ჰალისს, დიად სამეფოს გაანადგურებს“. თავის ძლევამოსილებაში დარწმუნებული კროისოსი დაუხანებლივ დაიძრა სპარსეთისაკენ. ბრძოლა წააგო, მისი სამეფო განადგურდა. ქურუმებმა განაცხადეს, რომ აღსრულდა მათი მისნობა. კროისოსმა მართლაც გაანადგურა დიადი სამეფო, ოღონდ თავისი.
ბერძნულ პოლისთა აღმავლობის ხანაში დელფო არისტოკრატიული სპარტის გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. აქ ეწყობოდა აპოლონისადმი მიძღვნილი ზეიმები: თეოფანიები, თეოქსენიები, პითიური ასპარეზობანი. ეს უკანასკნელი ოთხ წელიწადში ერთხელ ტარდებოდა და თავდაპირველად პოეტთა და მუსიკოსთა აგონებით შემოიფარგლებოდა. ძვ.წ. 586 წლიდან კი ამ აგონებში ჩართეს სპორტული თამაშებიც, რომელიც თავისი დიდებულებით მხოლოდ ოლიმპიურს ჩამოუვარდებოდა.
დელფო უამრავ შესაწირს იღებდა მორწმუნეთაგან. დროთა განმავლობაში ის ბრწყინვალე ნივთების, ხელოვნების დიდებულ ნიმუშთა საგანძურად იქცა.
