რასიზმი

რასიზმი - არ არსებობს „რასიზმის“ საყოველთაოდ აღირებული განსაზღვრება. რასიზმი შეიძლება დახასიათდეს, როგორც შეგნებული ან გაუაზრებელი რწმენა ერთი რასის თანდაყოლილ უპირატესობაში მეორესთან შედარებით, ან იმგვარი მოპყრობა და ქმედებათა ისეთი სისტემა, რომელიც მიზნად ისახავს საზოგადოებაში რასობრივ იერარქიაზე დამყარებული წესრიგის დამკვიდრებას, რომლის სათავეშიც იმყოფება ერთი ჯგუფი, როგორც უფლის ნების გამომხატველი.

ტერმინი „რასიზმი“ დიდ კამათს იწვევს, ვინაიდან იგი სხვადასხვა რასების არსებობის ვარაუდს ემყარება, რაც თანამედროვე მსოფლიოში რასიზმის რეალური მნიშვნელობის დამახინჯებაა. დღესდღეობით „რასა“ სოციალურ კონსტრუქციად განიხილება და აქცენტი უფრო კულტურულ განსხვავებებზე კეთდება, ვიდრე ბიოლოგიურ ნიშნებზე. აქედან გამომდინარე, უკვე შეგვიძლია ვილაპარაკოთ „კულტურულ რასიზმზე“, რომელიც სავარაუდოდ თანამედროვე რასისტთა მსოფლმხედველობისა და ქმედებების გაცილებით სრულფასოვანი აღწერაა.

რასიზმი, როგორც აზროვნების მიმართულება თავისთავად ზიანის მომტანია, თუმცა არ ექვემდებარება კანონისმიერ შეზღუდვას მანამ, სანამ კონკრეტულ ქმედებებში არ გადაიზრდება. ეს ნიშნავს რომ მხოლოდ რასისტული შეხედულებები, როგორც ასეთი, არ წარმოადგენს ადამიანის უფლებათა დარღვევას. აზრისა და რწმენის თავისუფლება ადამიანის ფუნდამენტური უფლებაა და აბსოლუტური ხასიათისაა, ანუ არ ექვემდებარება შეზღუდვას. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა მოსაზრება დისკრიმინაციულ პოლიტიკაში ან ჯგუფების კულტურულ გამიჯვნაში აისახება შეგვიძლია ვილაპარაკოთ დისკრიმინაციულ ქმედებაზე ან რასობრივ დისკრიმინაციაზე, რომელიც კანონით ისჯება.

რასიზმი სხვადასხვა დონეზე არსებობს, რაც დამოკიდებულია მსხვერპლსა და რასისტს შორის ურთიერთობასა და გამოყენებულ ძალაუფლებაზე:

• პერსონალური დონე (ვინმეს დამოკიდებულება, მოსაზრება, მრწამსი);
• ინტერპერსონალური დონე (ქცევა სხვების მიმართ);
• კულტურული დონე (ღირებულებები და საზოგადოებრივი ქცევის წესები);
• ინსტიტუციური დონე (კანონები, ჩვეულებები, ტრადიციები).

რასიზმისა და რასობრივი დისკრიმინაციის ინსტიტუციური ფორმის ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითი იყო სამხრეთ აფრიკაში არსებული აპართეიდის სისტემა, რომლის კანონმდებლობა სტრუქტურირებულად ახდენდა შავკანიანთა და თეთრკანიანთა სეგრეგაციას.

წყარო

ნარინდოშვილი მალხაზ, ადამიანის უფლებები