პროპორცია (მათემატიკა)
პროპორცია – ოთხი სიდიდის ორი ფარდობის ტოლობა a/b=c/d, სადაც a,b,c,d სიდიდეები პროპორციის წევრებია. პროპორციის შემადგენელი არც ერთი წევრი არ არის ნულის ტოლი. a-სა და d-ს ეწოდებათ კიდური წევრები, b-სა და c-ს – შუა წევრები. პროპორციის ძირითადი თვისება: კიდურის წევრების ნამრავლი ტოლია შუა წევრების ნამრავლისა: ad=bc.
არითმეტიკული პროპორცია ეწოდება ორი სხვაობის ტოლობას: a-b=c-d.
წარმოებული პროპორცია ეწოდება მოცემული პროპორციიდან ორივე მხარეს იგივური მოქმედებებით მიღებულ ახალ პროპორციებს.
მაგალითად პროპორციიდან 
ანუ α : b = c : d, ვიღებთ:
და ა. შ. ზოგადად: 
სადაც m, n, p, q ნებისმიერი რიცხვებია (p და q. ერთდროულად არ უდრის ნულს).
პროპორციის თეორია განავითარეს ძველი საბერძნეთის მეცნიერებმა, რასაც სტიმული მისცა მათემატიკური სიმკაცრის მოთხოვნამ – შეესწავლათ მხოლოდ მთელი რიცხვების შეფარდება, მთელ რიცხვებს შორის დამოკიდებულება. ამის შედეგად ჩვენს წ. აღ-მდე IV საუკუნეში ევდოქსმა დაასრულა პროპორციის ზოგადი თეორიის აგება. შეფარდებისა და პროპორციის აღმნიშვნელი ბერძნული ტერმინების, ლათინურ ენაზე გადათარგმნის შემდეგ მივიღეთ დღევანდელი ტერმინები: λογοζ ითარგმნება სიტყვით ratio – „შეფარდება“, ხოლო ბერძნული αναλογια ციცერონმა ერთხელ თარგმნა იშვიათი ლათინური სიტყვით proportio – „თანაზომადი“, „თანაზომიერი“, „თანაბარი“; ეს ტერმინები მოიწონეს კაპელამ (V ს.) და ბოეციამ (VI ს.) მათემატიკური ცნების აღსანიშნავად.
პროპორცია ამჟამინდელი მნიშვნელობით პირველად განსაზღვრა რომის საინჟინრო სკოლის დირექტორმა ცამბერტიმ (XV ს). პროპორციის წევრებს ბერძენმა მათემატიკოსებმა უწოდეს δροι – „საზღვრები“; ეს არის სიტყვასიტყვითი თარგმანი ლათინური termini -ისა, საიდანაც წარმოიშვა წევრი (კლავიუსი, 1608). გამოთქმა „საშუალო პროპორციული“ შემოიღო იორდან ნემორარიმ (XIII ს.), „საშუალო არითმეტიკული“ – კეპლერმა, „საშუალო გეომეტრიული“ – კლიუგელმა (1808).
თანამედროვე ჩაწერა a:b = c:d შემოიღო ლაიბნიცმა (1708). მასში ჩანს აშკარა მსგავსება ინგლისში მიღებულ აღნიშვნასთან, სადაც ამ დროს იყენებდნენ ოტრედის შემოთავაზებულ აღნიშვნას a.b::c.d და ინგლისელი ასტრონომის უინგის აღნიშვნას a:b::c:d (1649). ფრანგი მათემატიკოსები ამ დროისათვის იყენებდნენ დეკარტის ჩანაწერის სხვადასხვა მოდიფიკაციას: a|b| |c|d, (1619-1621). XIII ს-ის პირველ ნახევარში გვხვდებოდა სხვადასხვა აღნიშვნა, მაგრამ თანდათანობით ყველგან გაიმარჯვა ლაიბნიცის აღნიშვნამ, გარდა ამერიკისა, სადაც მასზე მხოლოდ XX საუკუნეში გადავიდნენ.
