დოგმატიკა
დოგმატიკა - სასულიერო მწერლობის დარგი, რომელიც მიზნად ისახავდა ქრისტიანობის არსების, იდეური მხარის გარკვევას, ქრისტიანობის მთავარ დებულებათა ფორმულებად (დოგმატებად) ჩამოყალიბებას.
ქართულად ჯერ კიდევ X საუკუნემდე ითარგმნა იპოლიტე რომაელის თხზულებანი და ცნობილი ჰომილეტის — აფრაატის (IV ს.) შრომა. ადრევე უნდა ეთარგმნათ ქართველებს პაპის ლეონ დიდის ცნობილი ეპისტოლეტომისი (იხსენიება სომეხ-ქართველთა საეკლესიო განხეთქილების დროს). შენახულია ამ ეპისტოლეს გვიანდელი თარგმანი, რომელიც არსენ იყალთოელს ეკუთვნის. „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში“ დადასტურებულია, რომ VIII-IX სს. საქართველოში არსებობდა კირილე ალექსანდრიელის (V ს.) თხზულების თარგმანი („განძი“). თარგმანი 981. წ. გადაუწერინებია იოანე-თორნიკეს (XVIII ს. ანტონ კათალიკოსმა ხელახლა ათარგმნინა ფილიპე ყაითმაზაშვილს სომხურიდან აღნიშნული შრომა და მას „საუნჯე“ უწოდა). X ს-მდე ითარგმნა თეოდორე აბუკურას დოგმატიკური ტრაქტატი, „საკითხავი X მთისათვის თაბორისა და ფერისცვალებისათვის უფლისა ორთა ბუნებისათვის“. დოგმატიკურ მწერლობას საგანგებო ამაგი დასდეს ათონელებმა. თეოფილე ხუცესმონაზონმა თარგმნა თეოდორიტე კვირელის „აღსარებაჲ, მართლისა სარწმუნოებისაჲ,“ (ბერძნული დედანი დაკარგულია). ნაყოფიერად მოღვაწეობდა დოგმატიკის დარგში ეფრემ მცირეც. განსაკუთრებულია ამ მხრივ არსენ იყალთოელის ღვაწლი. მას ეკუთვნის საგანგებო დოგმატიკურ-პოლემიკური კრებულის „დოგმატიკონის“ შედგენა. ნიკოლოზ გულაბერიძეს უთარგმნია მაქსიმე აღმსარებლის რამდენიმე დოგმატიკური თხზულება. პეტრიწონელთა სკოლის მთარგმნელს გადმოუღია ბერძნულიდან ანასტასი ანტიოქელის „კითხვა-მიგება“. ათონის სკოლის მიმდევართაგან არის თარგმნილი ბასილი დიდის სამი დოგმატიკური ნაწარმოები: „სარწმუნოებისათვის სამებისა ერთარსებისა და ორთათვის ბუნებათა ქრისტესთა“, „ორთათვის ბუნებათა ქრისტესთა შეერთებისა“ და „სარწმუნოებისათვის ხორცთა შესხმისა“.
XVIII ს-ში თითქმის ყველა დოგმატიკური თხზულება რუსულიდან არის გადმოთარგმნილი. ასეთებია: მიტროპოლიტ ნიკოლოზის „კატეხიზმო“, ანტონ კათალიკოსის „კატეხიზმო“, პლატონ მიტროპოლიტის „ღვთისმეტყველება“, გაიოზ რექტორის მიერ თარგმნილი ამბროსი მედიოლანელის თხზულებანი და სხვა.
ლიტერატურა
- კ. კეკელიძე, ქართული ლიტერატურის ისტორია, I, თბ., 1960, 33. 467-473.
