მეგრული ენა
| ხაზი 4: | ხაზი 4: | ||
ზუგდიდურ-სამურზაყანულისთვისაა დამახასიათებელი, სენაკურ-მარტვილურში მის ადგილას ი ან უ გვაქვს (შდრ. ჭჷნჷ – ჭინუ „წნელი“), ორი ხმოვნის შეერთებითა და ფონეტიკური გარდაქმნებითაა მიღებული ორმაგი (ე. წ.„გრძელი“) ხმოვნები: აა, ეე, იი, უუ. | ზუგდიდურ-სამურზაყანულისთვისაა დამახასიათებელი, სენაკურ-მარტვილურში მის ადგილას ი ან უ გვაქვს (შდრ. ჭჷნჷ – ჭინუ „წნელი“), ორი ხმოვნის შეერთებითა და ფონეტიკური გარდაქმნებითაა მიღებული ორმაგი (ე. წ.„გრძელი“) ხმოვნები: აა, ეე, იი, უუ. | ||
| − | ჩქამიერ [[თანხმოვნები|თანხმოვანთა]] ლოკალური რიგებია: ბილაბიალური (ბ, ფ, პ), დენტალური (დ, თ, ტ), წინაალვეოლარული (ძ, ც, წ; ზ, ს), უკანაალვეოლარული (ჯ, ჩ, ჭ; ჟ, შ), ველარული (გ, ქ, კ; ღ, ხ, ყ). ლარინგალური (ჸ, ჰ). გვაქვს | + | ჩქამიერ [[თანხმოვნები|თანხმოვანთა]] ლოკალური რიგებია: ბილაბიალური (ბ, ფ, პ), დენტალური (დ, თ, ტ), წინაალვეოლარული (ძ, ც, წ; ზ, ს), უკანაალვეოლარული (ჯ, ჩ, ჭ; ჟ, შ), ველარული (გ, ქ, კ; ღ, ხ, ყ). ლარინგალური (ჸ, ჰ). გვაქვს ხშულთა სამეულები (მჟღერი, ფშეინვიერი, მკვეთრი), ნაპრალოვანთა წყვილეულები (მჟღერი, ფშვინვიერი); გამონაკლისია ბოლო ორი რიგი: ველარულში მკვეთრი ნაპრალოვანიც (ყ) შედის, ლარინგალურში კი – თითო ხშული (მკვეთრი ჸ) და ნაპრალოვანი (ფშვინვიერი ჰ). სონორი თანხმოვნები იყოფა ორ ჯგუფად – ნაზალურებად (ბილაბიალური მ, დენტალური ნ) და ორალურებად (ლაბიალური ფონემის ორი ფაკულტატური ვარიანტი – ბილაბიალური [[ფაილი:Uuuu.JPG|10პქ|]] და ლაბიოდენტალური ვ [[ალოფონი|ალოფონები]]; ალვეოლარული რ; პალატალიზებული დენტალი ლ, რომელიც მარტვილურ კილოკავში წარმოდგენილია პალატალური ი ალოფონით). |
განსხვავდება წარმოთქმის ორი სტილი: სრული (თანხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვას შეიძლება | განსხვავდება წარმოთქმის ორი სტილი: სრული (თანხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვას შეიძლება | ||
| − | დაერთოს ერთ-ერთი ვიწრო ხმოვანი: ი, ჷ ან უ) და კვეცილი (სიტყვის ბოლოკიდური ვიწრო ხმოვანი იკვეცება და ორმაგი ხმოვანი ცალმაგად წარმოითქმის). მახვილი სუსტი დინამიკურია: თანხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვებში ბოლოდან მეორე მარცვალზეა, ხმოვნით დაბოლოებულებში – ბოლოდან მესამეზე. მახვილი ბოლოდან მეორე მარცვალზეა | + | დაერთოს ერთ-ერთი ვიწრო ხმოვანი: ი, ჷ ან უ) და კვეცილი (სიტყვის ბოლოკიდური ვიწრო ხმოვანი იკვეცება და ორმაგი ხმოვანი ცალმაგად წარმოითქმის). მახვილი სუსტი დინამიკურია: თანხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვებში ბოლოდან მეორე მარცვალზეა, ხმოვნით დაბოლოებულებში – ბოლოდან მესამეზე. მახვილი ბოლოდან მეორე მარცვალზეა ხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვაშიც, თუკი ეს ხმოვანი ორმაგის ვარიანტია (ე.ი. |
სიტყაკვეცილი სტილით წარმოითქმის). | სიტყაკვეცილი სტილით წარმოითქმის). | ||
01:55, 2 თებერვალი 2024-ის ვერსია
მეგრული ენა – მეგრული, მეგრელების – ქართველთა ეთნოგრაფიული ჯგუფის მეტყველება. აქვს ორი დიალექტი: დასავლური (შემადგენელი კილოკავების სახელწოდებათა მიხედვით – ზუგდიდურ-სამურზაყანული) და აღმოსავლური (სენაკურ-მარტვილური). განსხვავება მათ შორის, უმთავრესად,ლექსიკურია.
მეგრულში არის ექვსი ხმოვანი: შუა რიგის – ა, ჷ, წინა რიგის (პალატალური) – ე, ი, უკანა რიგის (ლაბიალური) – ო, უ. მათგან ა დაბალი აწეულობისაა, ე, ო – საშუალოსი, ი, ჷ, უ – მაღლისა. ჷ ზუგდიდურ-სამურზაყანულისთვისაა დამახასიათებელი, სენაკურ-მარტვილურში მის ადგილას ი ან უ გვაქვს (შდრ. ჭჷნჷ – ჭინუ „წნელი“), ორი ხმოვნის შეერთებითა და ფონეტიკური გარდაქმნებითაა მიღებული ორმაგი (ე. წ.„გრძელი“) ხმოვნები: აა, ეე, იი, უუ.
ჩქამიერ თანხმოვანთა ლოკალური რიგებია: ბილაბიალური (ბ, ფ, პ), დენტალური (დ, თ, ტ), წინაალვეოლარული (ძ, ც, წ; ზ, ს), უკანაალვეოლარული (ჯ, ჩ, ჭ; ჟ, შ), ველარული (გ, ქ, კ; ღ, ხ, ყ). ლარინგალური (ჸ, ჰ). გვაქვს ხშულთა სამეულები (მჟღერი, ფშეინვიერი, მკვეთრი), ნაპრალოვანთა წყვილეულები (მჟღერი, ფშვინვიერი); გამონაკლისია ბოლო ორი რიგი: ველარულში მკვეთრი ნაპრალოვანიც (ყ) შედის, ლარინგალურში კი – თითო ხშული (მკვეთრი ჸ) და ნაპრალოვანი (ფშვინვიერი ჰ). სონორი თანხმოვნები იყოფა ორ ჯგუფად – ნაზალურებად (ბილაბიალური მ, დენტალური ნ) და ორალურებად (ლაბიალური ფონემის ორი ფაკულტატური ვარიანტი – ბილაბიალური 
და ლაბიოდენტალური ვ ალოფონები; ალვეოლარული რ; პალატალიზებული დენტალი ლ, რომელიც მარტვილურ კილოკავში წარმოდგენილია პალატალური ი ალოფონით).
განსხვავდება წარმოთქმის ორი სტილი: სრული (თანხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვას შეიძლება დაერთოს ერთ-ერთი ვიწრო ხმოვანი: ი, ჷ ან უ) და კვეცილი (სიტყვის ბოლოკიდური ვიწრო ხმოვანი იკვეცება და ორმაგი ხმოვანი ცალმაგად წარმოითქმის). მახვილი სუსტი დინამიკურია: თანხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვებში ბოლოდან მეორე მარცვალზეა, ხმოვნით დაბოლოებულებში – ბოლოდან მესამეზე. მახვილი ბოლოდან მეორე მარცვალზეა ხმოვნით დაბოლოებულ სიტყვაშიც, თუკი ეს ხმოვანი ორმაგის ვარიანტია (ე.ი. სიტყაკვეცილი სტილით წარმოითქმის).
