არისტიდესი

13:46, 22 ოქტომბერი 2018-ის ვერსია

არისტიდესი (Άριστειδής) - ათენელი სახელმწიფო მოღვაწე (ძვ. წ. V ს.). ლისიმაქოსის ძე. არისტიდესი იყო კალიასის ნათესავი, დაახლოებული იყო კლისთენესთან. არისტიდესმა ცხოვრება სიღარიბეში გაატარა და სიკვდილის შემდეგ ოჯახი უსახსროდ დატოვა. არისტიდესის ადრეული მოღვაწეობის შესახებ არაფერი ვიცით. მარათონის ბრძოლის დროს (ძვ. წ. 490/89 წ.) იგი იყო ბერძენთა ჯარის ერთ-ერთი სტრატეგოსი. მილტიადესის შემდეგ არისტიდესი ყველაზე დიდი გავლენით სარგებლობდა. იგი მხარს უჭერდა ბრძოლის წარმოების შესახებ მილტიადესის მოსაზრებას. ძვ. წ. 489/88 წწ-ში არისტიდესი არქონი იყო. წყაროები მოგვითხრობენ არისტიდესისა და თემისტოკლესის ქიშპობისა და მტრობის შესახებ. არ შეიძლება დაზუსტებით ითქვას, ეს მტრობა პიროვნულ ხასიათს ატარებდა, თუ მათი დაპირისპირება მათი განსხვავებული იდეოლოგიურ ინტერესთა შეჯახებიდან მომდინარეობდა. ზოგიერთი მეცნიერი არისტიდესს ე.წ. „სახმელეთო პარტიის“ (პარტიისა, რომელიც ომის ტაქტიკის გამომუშავებისას აგრარული ფენის ინტერესს გამოხატავდა) მეთაურად მიიჩნევს და მას თემისტოკლესს - „საზღვაო პარტიის“ წინამძღოლს უპირისპირებს. სხვები ამტკიცებენ, რომ არისტიდესი არისტოკრატიული სახელმწიფო წყობის მომხრე იყო. არისტეონ კეოსელის გადმოცემით კი, თემისტოკლესა და არისტიდესის მტრობის მიზეზი ის იყო, რომ ორივეს უსაზღვრო ვნებით უყვარდა კეოსელი ჭაბუკი სტესილეოსი. ანტიკური ტრადიცია ხაზგასმით უპირისპირებს ერთმანეთს მათ ხასიათსაც. პლუტარქოსის მიხედვით, „არისტიდესი ხასიათით იყო მტკიცე, სამართლიანი საქმისათვის თავდადებული და სიცრუეს, ოინბაზობასა და თაღლითობას ხუმრობითაც კი ვერ იტანდა“ (პლუტარქოსი, არისტიდესი). ძვ. წ. 482 წ-ს არისტიდესი ოსტრაკისმოსით გააძევეს ათენიდან. ფართოდაა ცნობილი გადმოცემა, თუ როგორ უყარა კენჭი ერთ-ერთმა გლეხმა არისტიდესის გაძევებას მხოლოდ იმიტომ, რომ მობეზრდა იმის მოსმენა, არისტიდესი სამართლიანიაო. არისტიდესის პიროვნებას კარგად ახასიათებს ფრაზა, რომელიც მას ათენის დატოვების ჟამს წარმოუთქვამს: „დაე, ნუ დაუდგებათ ათენელებს ისეთი მძიმე ჟამი, რომელიც აიძულებს მათ, არისტიდესი გაიხსენონ“ (პლუტარქოსი, არისტიდესი, 7) ძვ. წ. 480 წ-ს, როდესაც ქსერქსემ საბერძნეთისკენ დაძრა ჯარი, ათენელებმა არისტიდესის გაძევების კანონი გააუქმეს და იგი ბერძენთა ჯარის ერთ-ერთ მეთაურად დანიშნეს. სალამინის ბრძოლის დროს იგი ხელმძღვანელობდა ათენელი მეომრების ბრძოლას სპარსთა დესანტის წინააღმდეგ კუნძულ ფსიტალიაზე. ამ ოპერაციის წარმატებით დასრულებამ დიდი როლი შეასრულა ბერძენთა საბოლოო გამარჯვებაში. შემდგომ იგი ეხმარებოდა თემისტოკლესს, რომელიც ათენის აღშენებასა და პირევსთან ქალაქის გრძელი კედლებით დაკავშირებას წარმართავდა. ძვ. წ. 478 წ-ს არისტიდესი ხელმძღვანელობდა ათენელთა საზღვაო ძალას მოკავშირეების სამხედრო ექსპედიციაში. იგი ყოველმხრივ ცდილობდა, რომ ლაკედემონელთათვის ჰეგემონია გამოეცალა ხელიდან. მისი შემწეობით, მცირეაზიელი და კუნძულელი ბერძნები გამოეყვნენ სპარტელ მოკავშირეებს. არისტიდესის უშუალო მეთაურობით დაარსდა დელოსის ახალი კავშირი, რომელიც, ფაქტობრივად, ათენის იმპერიას წარმოადგენდა (ძვ. წ. 477 წ.). არისტიდესმა მისთვის დამახასიათებელი ობიექტურობით დაადგინა ამ კავშირის თითოეული წევრის გადასახადის ოდენობა. მისი სიკვდილის შესახებ რამდენიმე ვერსია არსებობს. ერთი ვერსიის მიხედვით, არისტიდესი პონტოში გარდაიცვალა, მეორეს მიხედვით - ათენში (დაახლ. ძვ. წ. 467 წ-ს), მესამე კი მოგვითხრობს, თუ როგორ გააძევეს არისტიდესი ხელმეორედ სიკვდილის წინ იონიაში.

თავისი სამართლიანობით, სამშობლოსადმი თავდადებული და უანგარო სამსახურით, დიპლომატიური და სამხედრო ნიჭიერებით არისტიდესმა დიდი სახელი და ავტორიტეტი მოიპოვა. ასე ახასიათებს მის მოღვაწეობას პლუტარქოსი: „პლატონი ათენის დიდად გამოჩენილ და სახელოვან პირთაგან მხოლოდ არისტიდესს აცხადებს მოხსენიების ღირს ვაჟკაცად. თემისტოკლესმა, კიმონმა და პერიკლემ ქალაქი სვეტებით, ფულით და სხვა ფუჭი რამერუმეებით გაავსეს, არისტიდესი კი თავისი გამგებლობით ზნეობრივი სრულყოფილებისაკენ წარმართავდა მას“ (პლუტარქოსი, არისტიდესი, 25).

წყარო

დემოკრატიული ტენდენციები: ანტიკური სამყარო და საქართველო (ენციკლოპედიური ცნობარი), რედაქტორი ქეთევან აბესაძე, თბილისი, 2012.