ატლასი

02:03, 15 ივლისი 2016-ის ვერსია

ატლასი – (ბერძნ.) ტიტანი, რომელსაც მხრებით ეკავა ცის კაბადონი. იაპეტოსისა და კიმენეს ძე. პრომეთესა და ეპიმეთევსის ძმა. პლეადების, ჰიადების და ჰესპერიდების მამა.

ღმერთებზე მეუფების მოსაპოვებლად ზევსმა დაამარცხა ტიტანები, უფროსი თაობის ღვთაებები და ჩარეკა ისინი ტარტაროსში. საშინელ ჯურღმულში ჩამწყვდეულებს ასხელა გოლიათები იცავდნენ. ხოლო ატლასს, ტიტანთა წინამძღოლს, სანიმუშო სასჯელი ხვდა წილად: ქვეყნიერების დასალიერში, იქ, სადაც ერთმანეთს ხვდებოდა დღე და ღამე, მას მხრებზე უნდა შეედგა ზეცის თაღი სამარადისოდ. და აი, ტიტანთა ამაყი შთამომავალი დღემდე მოთმინებით იტანს ამ სასჯელს. მხოლოდ ერთხელ გაითავისუფლა მან თავი ზეცის თაღისაგან და აი, როგორ მოხდა ეს: როდესაც ჰერაკლე თავისი მეთერთმეტე დავალების აღსასრულებლად გაემართა (მას ჰესპერიდების ბაღიდან ოქროს ვაშლები უნდა წამოეღო), გრძნეულმა ნერევსმა ურჩია, თავად კი არ მოეპარა ეს ხილი, არამედ ამის გაკეთება ატლასისათვის ეთხოვა მძიმე ტვირთისაგან, ცის თაღისაგან, მცირე ხნით განთავისუფლების სანაცვლოდ. როგორც კი ჰერაკლემ ჰესპერიდების ბაღს მიაღწია, დაინახა ბუმბერაზი ატლასი. გმირი მიუახლოვდა მას და სთხოვა, მოეტანა ჰესპერიდების ბაღიდან სამი ოქროს ვაშლი. რას არ გააკეთებდა ატლასი, ოღონდ მცირე ხნით მაინც მოეპოვებინა თავისუფლება. როდესაც გაიგო, რომ ჰერაკლე თანახმა იყო, დაეჭირა უმძიმესი ზეცა ღმერთებით, უმალ დათანხმდა, ოღონდ ბაღის მარად ფხიზელი დარაჯის, დრაკონისა ეშინოდა. ჰერაკლემ დრაკონი ლადონი განგმირა და თავის განიერ მხრებზე შეიდგა ზეცა. გახარებული გაემართა ატლასი ბაღისაკენ და სამი ვაშლით, რომელიც მისმა ქალიშვილებმა მოუწყვიტეს, დაბრუნდა უკან. თავისუფლება მას ისე სურდა, რომ ჰერაკლეს ასეთი რამ შესთავაზა: „თუ რამდენიმე თვე ჩემს მაგივრად დაიჭერ ზეცას, თავად წავუღებ ვაშლებს ევრისთევსს“. ჰერაკლემ თავი ისე მოაჩვენა გოლიათს, თითქოს თანახმა იყო: „კარგი, წაიღე – ასე მიუგო – ოღონდ ჯერ დამეხმარე, ბალიშები დავიდო მხრებზე, რომ ზეცის თაღის დაჭერა შევძლო ხანგრძლივი დროით“. მოტყუვდა გულუბრყვილო გოლიათი. ვაშლები მიწაზე დადო და კვლავ თავის ადგილზე დადგა – ცის სიმძიმეს შეეყუდა სამარადისოდ.

გვიანი ხანის მითების თანახმად, დედამიწის უკიდურეს ჩრდილოეთში ჰქონდა ატლასს თავისი სამფლობელო, დიდებული ბაღნარებითა და ხილნარებით განთქმული. აქ, ჰესპერიდების ბაღში იდგა ოქროს ვაშლის ხე. მას შემდეგ, რაც ქალღმერთმა თემისმა ატლასს უწინასწარმეტყველა, შენს ოქროს ვაშლებს ზევსის ერთი ვაჟი დაისაკუთრებსო, ტიტანმა ბაღს უზარმაზარი გალავანი შემოავლო და მცველად ცეცხლისმფრქვეველი დრაკონი დაუყენა. მას შემდეგ ატლასი სტუმრებს უფრთხოდა. როდესაც მას ზევსის ძე პერსევსი ესტუმრა, მასპინძლობაზე უარი უთხრა. მაშინ შეურაცხყოფილმა პერსევსმა აბგიდან გორგო მედუზას მოკვეთილი თავი ამოიღო და სახეში მიაშვირა. იმწამსვე გოლიათი ატლასი უზარმაზარ მთად იქცა, რომელიც თავისი თხემით ცას მიებჯინა. მას შემდეგ ატლასს ღმერთებით სავსე ცის თაღი თავითა და მხრებით უჭირავს.

ატლასის სახელის მიხედვით შეერქვა ერთ-ერთ ოკეანეს ატლანტიდის ოკეანე, ხოლო გეოგრაფიულ, მეცნიერულ თუ სხვა კრებულებს – ატლასები (ძველად, რუკათა პირველ კრებულებზე ატლასებს გამოსახავდნენ).

არქიტექტურაში ატლასები ეწოდებათ მამაკაცთა ფიგურებს, რომლებსაც შენობის თაღები უკავიათ (აღსანიშნავია პეტერბურგის ერმიტაჟის ატლასები). ერთ-ერთი უძველესი ატლასი, როგორც არქიტექტურული ელემენტი, აღმოჩენილია აკრაგასში. იგი ზევსის ტაძარს ამშვენებდა. ატლასები ხშირად გვხვდება ბაროკოს არქიტექტურაში.

წყარო

მითოლოგიური ენციკლოპედია ყმაწვილთათვის