ევროკავშირის საბჭო

13:33, 21 თებერვალი 2023-ის ვერსია

ევროკავშირის საბჭო — (იგივე მინისტრთა საბჭო ან უბრალოდ საბჭო), ევროკავშირის ერთ-ერთი ძირითადი ინსტიტუტია. ევროკავშირის საბჭო ევროპულ დონეზე წევრი ქვეყნების და მათი მთავრობების დისკუსიების და შეხვედრების უმთავრეს პლატფორმას წარმოადგენს. უპირველესად სწორედ მისი დახმარებით და გამოყენებით იცავენ წევრი სახელმწიფოები საკუთარ ინტერესებს. ორგანიზაციის სუპრანაციონალური ბუნების განვითარების პარალელურად, ევროკავშირის საბჭომ დაფუძნების დღიდან შეინარჩუნება და განიმტკიცა თავისი როლი, უფლებამოსილებები, ძალაუფლება და გავლენა.

დღესდღეობით ევროკავშირის საბჭოს მნიშვნელოვანი კანონშემოქმედებითი, აღმასრულებელი და მედიატორის ფუნქციები აქვს, რითაც გამორჩეულ ადგილს იკავებს ევროკავშირის ინსტიტუციურ არქიტექტურაში.

სტრუქტურა

ევროპული საბჭოსგან განსხვავებით, ევროკავშირის საბჭოს სრულფასოვანი და კომპლექსური სტრუქტურა აქვს. მისი სისტემის ძირითადი ორგანოებია საბჭო, მუდმივ წარმომადგენელთა კომიტეტი, კომიტეტები და სამუშაო ჯგუფები, გენერალური სამდივნო (European Union, 2016, გვ. 33; McCormick, 2011, გვ. 192-194; Dinan, 2010, გვ. 216-217, 226-230; Bache, George & Bulmer, 2011, 33. 280-286; Nugent, 2010, 33. 142-147).

პირველი, მინისტრების სხდომები (საბჭო) ევროკავშირის საბჭოს სტრუქტურის და გადაწყვეტილების მიღების იერარქიის თავში მდებარეობს. დღესდღეობით არსებობს საბჭოს ათი კონფიგურაცია, სადაც წევრი ქვეყნების შესაბამისი მინისტრები იკრიბებიან. თუმცა, სამართლებრივად გადაწყვეტილებები ერთის – საბჭოს სახელით მიიღება. საბჭოს თანმიმდევრულობისა და ეფექტურობის გაზრდის მიზნით, 1999 წლის დეკემბრის ჰელსინკის შეხვედრაზე გადაწყდა საბჭოს კონფიგურაციების რაოდენობის ოციდან თექვსმეტამდე შემცირება, 2002 წლის სევილიის სამიტზე კი – თექვსმეტიდან ცხრამდე.

სევილიის გადაწყვეტილებით გამსხვილებული საბჭოებიდან ყველაზე ფართო მანდატის იყო გენერალური საქმეებისა და საგარეო ურთიერთობების საბჭო (GAERC), რომლის დაფარვის სფეროები იყო საგარეო პოლიტიკა, ევროპული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკები, საგარეო ვაჭრობა, განვითარების თანამშრომლობა და ჰუმანიტარული დახმარება, პოლიტიკის ინიცირებასა და კოორდინაციასთან დაკავშირებული ჰორიზონტალური საკითხები, განსაკუთრებით სენსიტიური პოლიტიკური გადაწყვეტილებები; აგრეთვე, ევროპული საბჭოს საქმიანობის მომზადება, კოორდინაცია და გადაწყვეტილებების მონიტორინგი.

გენერალური საქმეებისა და საგარეო ურთიერთობების საბჭოს შეხვედრები ხშირად ორ დღეს მიმდინარეობდა — ერთ დღეს იმართებოდა საგარეო ურთიერთობების საკითხებზე და მეორე დღეს გენერალური საქმეების კომპონენტის თემატიკაზე. ლისაბონის ხელშეკრულებამ აღიარა ეს დე-ფაქტო ორი განსხვავებული ფორმატი — გენერალური საქმეებისა და საგარეო ურთიერთობების საბჭო გაიყო და მის ნაცვლად ჩამოყალიბდა ორი, საგარეო ურთიერთობების და გენერალური საქმეების საბჭოები. შედეგად, ლისაბონის ხელშეკრულებით, საგარეო ურთიერთობების საბჭო ფარავს ევროკავშირის საგარეო ურთიერთობებს, გენერალური საქმეების საბჭო კი უზრუნველყოფს საბჭოს კონფიგურაციების საქმიანობის თანმიმდევრულობას, ასევე, ევროპული საბჭოს პრეზიდენტსა და ევროკომისიასთან თანამშრომლობით, ევროპული საბჭოს შეხვედრების მომზადებას.

ევროკავშირის საბჭოს სტრუქტურა

კიდევ ერთი გავლენიანი კონფიგურაციაა ეკონომიკური და ფინანსური საბჭო (Ecofin), რომლის უფლებამოსილებებში შედის ევროკავშირის ეკონომიკური და ფინანსური საკითხები. როგორც წესი, ეკოფინის შეხვედრამდე იმართება ევროჯგუფის (Eurogroup) სხდომა, რომელშიც მონაწილეობას იღებენ ევროზონის წევრი ქვეყნების ეკონომიკის და ფინანსთა მინისტრები, თუმცა, იგი არ წარმოადგენს ევროკავშირის საბჭოს ცალკე კონფიგურაციას.

საბჭოს ყველა სხვა ფორმაცია სექტორული და საკმაოდ ტექნიკურია.

ჩვეულებრივ, საბჭოებში მონაწილეობას იღებენ წევრი ქვეყნების მინისტრები. თუმცა, საკითხის პოლიტიკური მნიშვნელობისა და სენსიტიურობიდან, შიდა პოლიტიკური უთანხმოებისა თუ დაძაბულობიდან გამომდინარე, ეროვნული დელეგაციის ხელმძღვანელი შეიძლება იყო უფროსი ან უმცროსი მინისტრი, ასევე ზოგიერთ შემთხვევაში, მუდმივი წარმომადგენელი, მისი მოადგილე ან მაღალი რანგის დიპლომატი. თითოეული ეროვნული დელეგაცია შედგება რამდენიმე ოფიციალური პირისა და ექსპერტისგან, რომლებიც დელეგაციის ხელმძღვანელს (ანუ მინისტრს) ეხმარებიან დისკუსიებსა და მოლაპარაკებებში. თუ განსახილველი საკითხები განსაკუთრებით საიდუმლოა ან ვერ ხერხდება კონსენსუსის მიღწევა, შეხვედრის თავმჯდომარის წინადადებით შეიძლება შეიზღუდოს შეხვედრის მონაწილეების რაოდენობა „მინისტრი პლიუს ორი“ ან „მინისტრი პლიუს ერთი“ ფორმატით, ან ოთახში სულაც მხოლოდ მინისტრები და კომისიის წარმომადგენელი დარჩნენ.

საბჭოს შეხვედრები, ჩვეულებრივ, იმართება ბრიუსელში. თუმცა, აპრილში, ივნისსა და ოქტომბერში საბჭოს სხდომებს ლუქსემბურგი მასპინძლობს. იმის მიხედვით, თუ რამდენად აქტიურია ევროკავშირი კონკრეტულ სფეროში, თუ რამდენად ევროპეიზებულია ესა თუ ის სფერო და თუ რამდენად აქტიურად მიმდინარეობს საკანონმდებლო პროცესი ცალკეული პოლიტიკის მიმართულებაში, საბჭოს ზოგიერთი კონფიგურაცია შეიძლება უფრო ხშირად შეიკრიბოს, ვიდრე სხვა. მაგალითად, საგარეო ურთიერთობებისა და გენერალური საქმეების საბჭოები მინიმუმ თვეში ერთხელ იკრიბებიან, სოფლის მეურნეობის, ეკოფინის და მართლმსაჯულებისა და საშინაო საქმეების საბჭოები – თითქმის ყოველ თვე, სხვა კონფიგურაციები კი თითოეული თავმჯდომარეობის განმავლობაში 2-3-ჯერ.

როგორც წესი, თითოეული საბჭო ერთი დღის მანძილზე გრძელდება – იწყება დილის 10 საათზე და სრულდება საღამოს 6-7 საათზე. ზოგიერთ შემთხვევაში, სხდომა შეიძლება დაიწყოს პირველი დღის ადრეულ შუადღეს და დასრულდეს მეორე დღის ადრეულ შუადღეს. ასე იკრიბებიან ხოლმე საგარეო საქმეთა და ეკოფინის საბჭოები, ვინაიდან ამ მიმართულებებში არსებული გამოწვევების გადასაჭრელად ეროვნული პოზიციების დაახლოება უფრო მეტ დროსა და ენერგიას საჭიროებს.

მეორე, საბჭოს პოლიტიკური ფორმატის ქვევით, ევროკავშირის საბჭოს ბიუროკრატიული მანქანის ყველაზე მაღალ საფეხურზე მდებარეობს მუდმივ წარმომადგენელთა კომიტეტი (კორეპერი). მუდმივი წარმომადგენლობები არის წევრი ქვეყნების საელჩოები ევროკავშირში, მისი ხელმძღვანელი კი – მუდმივი წარმომადგენელი, ელჩი. ვინაიდან კორეპერის ჩართულობა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ევროკავშირის გადაწყვეტილების მიღების პროცესში და მოითხოვს მაღალი დონის ტექნიკურ ცოდნასა და კომპეტენციებს, მუდმივ წარმომადგენლობებში დიპლომატებთან ერთად მრავლად არიან წევრი ქვეყნების სექტორული სამინისტროებიდან წარგზავნილი პირებიც.

კორეპერს გამორჩეული და ცენტრალური როლი უკავია ევროკავშირის საბჭოს სტრუქტურაში, ვინაიდან მინისტრებთან სიახლოვის და მაღალი ოფიციალური თანამდებობის გამო, მათ შეუძლიათ როგორც კანონპროექტების პოლიტიკურ ფილტრში გატარება, ისე მისი დიპლომატიური, ტექნიკური და ბიუროკრატიული ასპექტების გათვალისწინება.

კორეპერი ოფიციალურად პირველად რომის ხელშეკრულებების ნებართვით საბჭოს რეგლამენტით ჩამოყალიბდა. 1965 წლის შერწყმის ხელშეკრულებით კი ფორმალურად გახდა თანამეგობრობის ნაწილი და განისაზღვრა მისი შემადგენლობა: „წევრი ქვეყნების მუდმივი წარმომადგენლებისგან შემდგარი კომიტეტი პასუხისმგებელია საბჭოს საქმიანობის მომზადებასა და საბჭოს მიერ განსაზღვრული დავალებების შესრულებაზე“.

არსებობს კორეპერ I და კორეპერ II, რომლებიც კვირაში ერთხელ, ოთხშაბათობით იკრიბებიან. კორეპერ II შედგება მუდმივი წარმომადგენლებისგან და უფრო მეტად პოლიტიკურ საკითხებს ფარავს. იგი ძირითადად – საგარეო ურთიერთობების, ეკოფინის, მართლმსაჯულებისა და საშინაო საქმეების, და გენერალური საქმეების საბჭოებს ამზადებს. საჭიროების შემთხვევაში მას შეუძლია – საბჭოს სხვა კონფიგურაციების დღის წესრიგის საკითხებიც განიხილოს, თუ ისინი განსაკუთრებით სენსიტიური და პოლიტიკურად მნიშვნელოვანია. კორეპერ II-ს დახმარებას უწევს ანტიჩის ჯგუფი.

კორეპერ I შედგება მუდმივი წარმომადგენლების მოადგილეებისგან და მუშაობს საბჭოს სხვა დანარჩენ კონფიგურაციებზე. მისი საქმიანობა ბევრად ტექნიკურია და უფრო მეტ საკანონმდებლო საკითხებს მოიცავს, მათ შორის, შემდეგს: სოფლის მეურნეობა და მეთევზეობა, გარემოს დაცვა, კონკურენცია (შიდა ბაზარი, ინდუსტრია, კვლევა და ტურიზმი), ტრანსპორტი, ტელეკომუნიკაციები და ენერგეტიკა. კორეპერ I-ს თავის საქმიანობაში ეხმარება მერტენსის ჯგუფი, რომელიც ანტიჩის ჯგუფის მსგავსია (European Union, 2016, გვ. 33-35).

მესამე, ევროკავშირის საბჭოში ფუნქციონირებს დიდი რაოდენობით კომიტეტები და სამუშაო ჯგუფები. კომიტეტები შედგება წევრი ქვეყნების ეროვნული ოფიციალური პირებისგან. კომიტეტების მთავარი ფუნქციაა საბჭოსა და კომისიისთვის რჩევის მიცემა (European Union, 2016, გვ. 35-36). მათგან აღსანიშნავია რამდენიმე სპეციალური კომიტეტი (Nugent, 2010, გვ. 146):

(ა) სოფლის მეურნეობის სპეციალური კომიტეტი (SCA) – ამ დარგში ევროკავშირის საქმიანობის მასშტაბებისა და სიღრმის გათვალისწინებით, სოფლის მეურნეობის რუტინული, ტექნიკური და არაპოლიტიკური საკითხები კორეპერის ნაცვლად ხშირად ამ კომიტეტში მუშავდება. სოფლის მეურნეობის სპეციალური კომიტეტის წევრები არიან მაღალი დონის ოფიციალური პირები მუდმივი წარმომადგენლობებიდან და სოფლის მეურნეობის სამინისტროებიდან.

(ბ) პოლიტიკური და უსაფრთხოების კომიტეტი (PSC, იგივე COPS) — საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის სფეროში ევროკავშირის საბჭოს უმთავრესი კომიტეტია. მის შემადგენლობაში არიან მაღალი დონის ოფიციალური პირები მუდმივი წარმომადგენლობებიდან, ზოგჯერ კი წევრი ქვეყნების პოლიტიკური დირექტორების (საგარეო საქმეთა სამინისტროების პოლიტიკური დეპარტამენტის დირექტორების) დონეზე იკრიბება.

(გ) ეკონომიკური და ფინანსური კომიტეტი — იგი 1999 წელს, ეკონომიკური და მონეტარული კავშირის მესამე ეტაპზე დაფუძნდა. მისი საქმიანობის მთავარი საგანია ეკონომიკური და ფინანსური პოლიტიკა, კაპიტალის გადაადგილება და საერთაშორისო მონეტარული ურთიერთობები. მისი წევრები არიან: ორ–ორი წარმომადგენელი თითოეული წევრი სახელმწიფოდან (მათგან ერთი წარმოადგენს მთავრობას, მეორე — ეროვნულ ცენტრალურ ბანკს), ორი პირი ევროკომისიიდან და ორი — ევროპული ცენტრალური ბანკიდან.

(დ) 207-ე მუხლის კომიტეტი – ევროკავშირის საბჭოში ფუნქციონირებს სპეციალური კომიტეტი, რომლის ფუნქციაა საერთო კომერციული პოლიტიკის (იგივე, საერთო საგარეო ვაჭრობის პოლიტიკის) ფარგლებში საგარეო მოლაპარაკებებისთვის ევროკომისიის მომლაპარაკებელი მანდატის შემუშავება. იგი ორი ფორმატით იკრიბება ერთში წარმოდგენილები არიან წევრი ქვეყნების ვაჭრობის სამინისტროების მაღალი რანგის ოფიციალური პირები, მეორეში – ეროვნული სამინისტროების შუა რანგის ოფიციალური პირები ან ზოგჯერ მუდმივ წარმომადგენლობაში მომუშავე შესაბამისი პროფესიონალები.

(ე) მართლმსაჯულებისა და საშინაო საქმეებზე მუშაობენ ევროკავშირის საბჭოს შემდეგი კომიტეტები 36-ე მუხლის კომიტეტი (CATS), იმიგრაციის, საზღვრებისა და თავშესაფრის სტრატეგიული კომიტეტი (SCIFA) და შიდა უსაფრთხოების კომიტეტი (COSI).

ევროკავშირის საბჭოს კომიტეტების წევრების მაღალი დონის, კომპეტენციის და უნარების გათვალისწინებით, მათ შეუძლიათ პოლიტიკის წარმოების ნებისმიერ დონეზე პირდაპირი კომუნიკაციის დამყარება, მათ მოსაზრებებს კი, როგორც წესი, ყველასთვის დიდი წონა და მნიშვნელობა აქვს.

სამუშაო ჯგუფების შემადგენლობაში შედიან მუდმივი წარმომადგენლობებიდან ან შესაბამისი ეროვნული სამინისტროებიდან მივლენილი ოფიციალური პირები და ექსპერტები. მათი საქმიანობის მთავარი საგანი არის ევროკომისიის მიერ ინიცირებული კანონპროექტის დეტალური ანალიზი. მუდმივმოქმედი სამუშაო ჯგუფები კვირაში ერთხელ ან ორ კვირაში ერთხელ იკრიბებიან, სხვები კი იმ დროს და იმ სიხშირით, როდესა და რასაც საქმე მოითხოვს.

მეოთხე, ევროკავშირის საბჭოს ყველა სტრუქტურულ ერთეულს მხარდაჭერას უწევს საბჭოს გენერალური სამდივნო. მის ხელმძღვანელს, გენერალურ მდივანს ნიშნავს ევროპული საბჭო, რაც გარკვეულწილად მიმანიშნებელიც არის იმის, თუ რამხელა მნიშვნელობა, როლი და გავლენა აქვს ამ პოსტს. გენერალური სამდივნო გენერალური დირექტორატებისგან შედგება. მათში დასაქმებული პირების საქმიანობა მოიცავს დღის წესრიგის პროექტების და დოკუმენტების მომზადებას, ჩანაწერების წარმოებას, სამართლებრივი რჩევების მიცემას, საბჭოს სტრუქტურის ორგანოებში გადაწყვეტილებების და დოკუმენტების მიწოდება და ცირკულირება, თარგმნა, პოლიტიკის მიმართულებების მონიტორინგი, საბჭოს საქმიანობის განგრძობადობის და კოორდინაციის უზრუნველყოფა.

გენერალური სამდივნო ევროკავშირის საბჭოს ინსტიტუციურ მეხსიერებას წარმოადგენს. მისმა წარმომადგენლებმა იციან - საბჭოს ყველა დონეზე ნებისმიერ ფორმატში მიმდინარე მოვლენების და მათი მონაწილეების პოზიციების შესახებ, კონკრეტულ შემთხვევაში რა იმუშავებს და რა ვერა, მოლაპარაკებების ან სხდომის ხელმძღვანელობის რა ტაქტიკა და სტრატეგია იქნებოდა წარმატებისთვის უკეთესი. შესაბამისად, გენერალური სამდივნო ევროკავშირის საბჭოში ნდობითა და პატივისცემით სარგებლობს. გენერალურ სამდივნოს ენდობიან და იყენებენ განსაკუთრებით პატარა სახელმწიფოები საბჭოს თავმჯდომარეობის პერიოდში, რომლებთაც შეზღუდული ადმინისტრაციული რესურსები და კომპეტენციები აქვთ და რომელთა წარმატება ხშირად გენერალური სამდივნოს აქტიურ ჩართულობაზეა დამოკიდებული (Dinan, 2010, გვ. 232-233; European Union, 2016, გვ. 36-37).

საბჭოს თავმჯდომარეობა

ლისაბონის ხელშეკრულებამდე ევროკავშირის საბჭოს თავმჯდომარეობას როტაციის პრინციპით, ექვსთვიანი ვადით (იანვარი-ივნისი და ივლისი-დეკემბერი) იბარებდნენ წევრი ქვეყნები. თავდაპირველად ქვეყნების სია დგებოდა ანბანური თანმიმდევრობით. 2004 წლის „დიდი გაფართოების“ შემდეგ კი სია 3-3 ქვეყნის ჯგუფებისგან შედგება, რომლებსაც ხშირად „ტრიოდ“ ან „ტროიკად“ მოიხსენიებენ.

ლისაბონის ხელშეკრულებას დართული მე-9 დეკლარაციით ტროიკის სისტემამ ფორმალური ხასიათი მიიღო და უფრო მეტად განმტკიცდა. დოკუმენტის შესაბამისად, საბჭოს თავმჯდომარეობას იბარებს „[ევროკავშირის] სამი წევრი სახელმწიფოსგან შემდგარი ჯგუფი 18 თვის პერიოდში“. აღნიშნული სისტემით, სამივე მათგანი თავმჯდომარეობს ევროკავშირის საბჭოს, მაგრამ ექვს-ექვსი თვის მანძილზე წამყვანი თავმჯდომარის ფუნქციას მონაცვლეობით ასრულებს ერთ–ერთი მათგანი, დანარჩენი ორი კი საერთო პროგრამის საფუძველზე ეხმარება მას თავმჯდომარეობის უფლებამოსილებების შესრულებაში.

ევროკავშირის საბჭოს თავმჯდომარეობის ჯგუფების შემადგენლობა განისაზღვრება წევრი სახელმწიფოების თანასწორი როტაციის პრინციპით, მათი მრავალფეროვნებისა და გეოგრაფიული ბალანსის გათვალისწინებით (იხ. დანართი 1).

საბჭოს თავმჯდომარე ქვეყანას რამდენიმე ფუნქცია აქვს (Staab, 2011, გვ. 63-64; Dinan, 2010, გვ. 231-232; Nugent, 2010, გვ. 14850). პიჩველი, ევროკავშირის საბჭოს კონფიგურაციების და შესაბამისი ქვედა ბიუროკრატიული ორგანოების და შეხვედრების მომზადება და თავმჯდომარეობა. ლისაბონის ხელშეკრულებით, გამონაკლისია მხოლოდ საგარეო ურთიერთობების საბჭო, რომელსაც ჰყავს მუდმივი თავმჯდომარე – საგარეო ურთიერთობებისა და უსაფრთხოების პოლიტიკის საკითხებში ევროკავშირის მუდმივი წარმომადგენელი. თავმჯდომარე ქვეყანა განსაზღვრავს შეხვედრების რაოდენობას, დღის წესრიგს და მიმდინარეობას, ასევე, ამზადებს შეხვედრების ჩანაწერებს (ე.წ. მინუტებს).

მეორე, საბჭოს შეხვედრების დროს კონსენსუსის მიღწევაზე უპირველესად თავმჯდომარეობაა პასუხისმგებელი. იქიდან გამომდინარე, რომ იგი ხელმძღვანელობს შეხვედრებს და სრულად მის ხელშია შეხვედრების ორგანიზაციული თუ შინაარსობრივი მხარე, მასვე აქვს წევრი ქვეყნების პოზიციების დაახლოების და შეჯერების პასუხისმგებლობა. თითოეულ თავმჯდომარე სახელმწიფოზე, მის მომლაპარაკებელ, მედიატორულ და დამარწმუნებელ უნარებზეა დამოუკიდებული ის, თუ რამდენად შეძლებენ შეხვედრებში მონაწილე პირები კონსენსუსის გამონახვას.

აღნიშნული წარმატებით განხორციელება ათწლეულების მანძილზე თანდათან რთულდება, ვინაიდან იზრდება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების რაოდენობა თანმოყოლილი განსხვავებული ეროვნული პოზიციებით, ასევე, იზრდება ევროკავშირის მხრიდან დაფარვადი საკითხების რაოდენობა და სირთულე. თავმჯდომარეობის სიძლიერე ხშირად ამ როლის წარმატებით ან წარუმატებლად შესრულებით იზომება.

მესამე, თავმჯდომარე ქვეყანას შეუძლია და უნდა გაუძღვეს ევროკავშირის საბჭოს საქმიანობას. აქ ძირითადად იგულისხმება წინა თავმჯდომარეობისგან გადმობარებული, საკუთარი თუ სხვა მიმდინარე საქმეების წარმატებით დასრულება და შემდეგი თავმჯდომარეობისთვის გადაცემა, ევროკავშირის საქმიანობაში ლიდერის ფუნქციის შესრულება. ევროკავშირის საბჭოს თანმიმდევრულობისა და პროგნოზირებადობის გაზრდისთვის თავმჯდომარეობის ჯგუფები იყენებენ თვრამეტთვი– ან საერთო სამუშაო პროგრამებს. მასში ასახულია ის საერთო პრიორიტეტები და მიზნები, რომლებზეც კონკრეტული სამი ქვეყანა იმუშავებს თავისი თვრამეტთვიანი თავმჯდომარეობის დროს ცალკეულ საკითხებთან დაკავშირებით. ამ ჯგუფის თითოეული ქვეყანა შემდეგ უფრო დეტალურად ამზადებს თავის ინდივიდუალურ სამუშაო პროგრამას საკუთარი ექვსთვიანი თავმჯდომარეობისთვის. აგრეთვე, თავმჯდომარეობაზეა დამოკიდებული რამდენად გამართულად და დროულად (როგორც საბჭოს შიგნით, ისე ევროკავშირის ინსტიტუტებთან) იმუშავებს ევროკავშირის საბჭო კრიზისულ ან საგანგებო სიტუაციებში (მაგ.: ეკონომიკური კრიზისის დროს, კონფლიქტის ესკალაციის, ვირუსის თუ სხვა საფრთხის სწრაფად და ფართოდ გავრცელებისას).

მეოთხე, საბჭოს თავმჯდომარეობა დიდ როლს ასრულებს პოლიტიკის განხორციელების თანმიმდევრულობისა და განგრძობადობის უზრუნველყოფაში. სამწევრიანი თავმჯდომარეობების ფორმალიზებამ შედარებით დაასტაბილურა მანამდე არსებული პრაქტიკა, როდესაც თითოეულ თავმჯდომარე ქვეყანას ჰქონდა საკუთარი დღის წესრიგი და პრიორიტეტები, შესაბამისად, ყოველ ექვს თვეში იცვლებოდა ევროკავშირის საბჭოს საქმიანობის ფოკუსი და მიზნები. ასეთ ვითარებაში ჭირდა ერთ მსხვილ საკითხზე გრძელვადიანი ყურადღების შენარჩუნება. თავმჯდომარეობების ჯგუფების საერთო პროგრამებით მკვეთრად შეიცვალა ვითარება – გაჩნდა საშუალოვადიანი დაგეგმვის რეალური შესაძლებლობა.

მეხუთე, საბჭოს თავმჯდომარე ქვეყანა ინსტიტუტს წარადგენს ევროკავშირის ინსტიტუტებსა და მესამე მხარესთან ურთიერთობაში. მაგალითად, თავმჯდომარე ქვეყნის შესაბამისი მინისტრები მონაწილეობას იღებენ ევროპარლამენტის საკომიტეტო და პლენარულ სხდომებში; ზოგიერთ შემთხვევაში კი თავმჯდომარე ქვეყანა ევროკავშირის სახელით მოქმედებს ისეთ სექტორულ მიმართულებებში, რომლებსაც საგარეო განზომილება აქვთ (მაგ.: ენერგეტიკა, გარემოს დაცვა და სხვა).

საბჭოს თავმჯდომარეობა თითოეული წევრი ქვეყნისთვის კარგი შესაძლებლობაა საკუთარი პრესტიჟისა და სტატუსის ამაღლებისთვის. თავმჯდომარეობის დროს, მედიის თუ სხვა ქვეყნების და ორგანიზაციების მხრიდან კონკრეტული სახელმწიფო ყოველთვის მეტი ყურადღების ქვეშ არის. ასევე, თავმჯდომარე ქვეყანას გარკვეულწილად შეუძლია ევროკავშირის დღის წესრიგში საკუთარი პრიორიტეტები ასახოს და განსაზღვროს მისთვის სასურველი მიმართულებით ევროკავშირის განვითარება. თუმცა, ამავე დროს თავმჯდომარეობა საკმაოდ რთული ადმინისტრაციული წნეხია, ვინაიდან თითოეულ თავმჯდომარეს უწევს ევროკავშირის საბჭოს ყველა დონეზე ათასობით შეხვედრის მომზადება და თავმჯდომარეობა. აგრეთვე, თავმჯდომარე სახელმწიფოსგან ყველა მოელის თანამშრომლობით მიდგომას, კონსენსუსის ძიების პროცესში თუნდაც საკუთარი ეროვნული პოზიციების შერბილებას, რის გამოც თავმჯდომარე ქვეყანამ შეიძლება ვერ შეძლოს თავისი ეროვნული ინტერესების ისეთი ცხოველი დაცვა, როგორც ამას რიგითი წევრი სახელმწიფოს პოზიციიდან შეძლებდა. ამასთან, თავმჯდომარეობის ფუნქციების არასათანადო შესრულებამ მისი უპირატესობები შეიძლება თავმჯდომარე ქვეყნის წინააღმდეგ შემოატრიალოს — პრესტიჟი და სტატუსი შეირყეს, მოლაპარაკებებში სანდოობა დაკარგოს და ისტორიაში დაიმკვიდროს ცუდი თავმჯდომარის სახელი.

ფუნქციები

ევროკავშირის საბჭოს რამდენიმე მსხვილი ფუნქცია გააჩნია (European Union, 2020, გვ. 14; Nugent, 2010, გვ. 139-141; Staab, 2011, გვ. 61-62). პიჩველი, ინსტიტუტის უმთავრესი როლი კანონების მიღებასა და პოლიტიკის მიმართულებების შექმნაში გამოიხატება: (ა) ის ევროპარლამენტთან და ევროკომისიასთან ერთად იღებს ევროკავშირის საკანონმდებლო გადაწყვეტილებებს. ამ დროს ევროკავშირის საბჭოს გავლენა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა მეთოდით მიიღება გადაწყვეტილებები. გადაწყვეტილების მიღების თანამეგობრობის მეთოდის დროს, ევროკავშირის საბჭოს უფლებები გაზიარებულია ევროპარლამენტსა და ევროკომისიასთან და პროცესი მათთან მჭიდრო კონსულტაციებით მიმდინარეობს. ეს მეთოდი გამოიყენება ევროკავშირის კანონმდებლობის შემუშავებისთვის. ინტერგავერნმენტალისტური მეთოდის დროს კი ევროკავშირის საბჭოს ბევრად მეტი თავისუფლება, დამოუკიდებლობა და მანევრირების შესაძლებლობა აქვს, ვინაიდან ევროკომისიისა და ევროპარლამენტის უფლებები ამ დროს მკვეთრად შეზღუდულია. აღნიშნული მეთოდი ძირითადად გამოიყენება საგარეო, უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის სფეროებში გადაწყვეტილებებისთვის.

ჩვეულებრივ, თანამეგობრობის მეთოდის დროს ევროკავშირის საბჭო ეყრდნობა ევროკომისიის მიერ შემუშავებულ ინიციატივებს. განხილვები სწორედ ევროკომისიის მიერ კანონპროექტების ინიცირებით ევროკავშირის საბჭოსა და ევროპარლამენტში გადაგზავნით იწყება. აგრეთვე, ამ მეთოდის გამოყენებისას ევროკავშირის საბჭოს საპირწონე გავლენა და უფლებამოსილებები აქვს ევროპარლმენტს. ამიტომ ყველაზე ხშირად გამოყენებად მეთოდს ლისაბონის ხელშეკრულებამდე ეწოდებოდა თანაგადაწყვეტა – ევროპარლამენტისა და ევროკავშირის საბჭოს მხრიდან ერთობლივად გადაწყვეტილების მიღება.

მაასტრიხტის ხელშეკრულებამდე მინისტრთა საბჭო ფორმალურად გაერთიანების ერთადერთი კანონმდებელი იყო. მაასტრიხტის ხელშეკრულებით შექმნილი თანაგადაწყვეტის პროცედურამ საკანონმდებლო პროცესში თანდათან ევროპარლამენტი შემოიყვანა. ხელშეკრულებების რეფორმის შემდგომი ეტაპებით იზრდებოდა როგორც თანაგადაწყვეტის პროცედურით დაფარვადი საკითხები, ისე ევროპარლამენტის ძალაუფლება. შედეგად, ლისაბონის ხელშეკრულებამ თანაგადაწყვეტის პროცედურას „ჩვეულებრივი საკანონმდებლო პროცედურა“ უწოდა და ამ მხრივ ევროკავშირის საბჭო და ევროპარლამენტი თანაბარი შესაძლებლობების ინსტიტუტებად აღიარა.

(ბ) ევროკავშირის საბჭოს აქვს ირიბად პოლიტიკის მიმართულებების ინიცირების შესაძლებლობა. ევროკავშირის ფუნქციონირების ხელშეკრულების 241-ე მუხლი განმარტავს, რომ „საბჭოს, უბრალო უმრავლესობის გამოყენებით, შეუძლია ევროკომისიას სთხოვოს ნებისმიერი მოკვლევის გაკეთება, რომელსაც საბჭო საერთო მიზნების მიღწევისთვის ჩათვლის სასურველად, და თან დაურთოს ნებისმიერი შესაბამისი ინიციატივა“. ევროკავშირის საბჭოს წევრთა მაღალი ლეგიტიმაციისა და თავად ინსტიტუტის გავლენის და პოლიტიკური წონის გათვალისწინებით, ევროკომისია იშვიათად ეწინააღმდეგება ამგვარ თხოვნას. თანაც, როგორც წესი, ამგვარი ახალი იდეების წამოყენება არ ხდება ოფიციალურ გამოცხადებამდე ევროკომისიის ჩართულობის გარეშე. მართლაც, ევროკომისიის წარმომადგენლები იდეის დამუშავებაში აქტიურად მონაწილეობენ, ევროკავშირის საბჭოს ორგანოებს მუდმივად აწვდიან ინფორმაციას იმაზე, თუ რა არის რეალურად განხორციელებადი და რა არა, რამდენად ჯდება ეს თუ ის ინიციატივა ევროკავშირის კანონმდებლობაში, ფინანსებსა და შესაძლებლობებში. შესაბამისად, ევროკავშირის საბჭოს მხრიდან ევროკომისიისადმი ოფიციალური მიმართვისას, ეს ინიციატივა ევროკომისიისთვის იშვითად არის სიურპრიზი და ის უკვე კარგად არის „მოთელილი“ ევროკომისიის, ევროკავშირის საბჭოსა და წევრი ქვეყნების მხრიდან. ერთი სიტყვით, ასეთი ირიბი ფორმით ევროკავშირის საბჭოს წარმატებით შეუძლია მისთვის სასურველი პოლიტიკის მიმართულების ინიცირების და განვითარების ხელშეწყობა. ამ მიზნით ევროკავშირის საბჭო ეფექტურად იყენებს რეზოლუციებს, შეთანხმებებს, რეკომენდაციებსა და მოსაზრებებს, რომლებიც არ არის სამართლებრივად სავალდებულო დოკუმენტები, მაგრამ პოლიტიკური მნიშვნელობის გამო, ევროკომისიას უწევს ამ ტექსტებში ასახული პოზიციების გათვალისწინება.

მეორე, ევროკავშირის საბჭოს გარკვეული აღმასრულებელი ფუნქციებიც აქვს. ჩვეულებრივ, ეს ორი ფორმით ხორციელდება: (1) ევროკავშირის პოლიტიკას ევროკომისია აღასრულებს. თუმცა, იმპლემენტაციის პროცესში ევროკომისიის აღსრულების საქმიანობაში ჩართულია ევროკავშირის საბჭო, რომელიც ასეთი ფორმით უზრუნველყოფს იმას, რომ ევროკომისია არ გავიდეს კონკრეტული კანონის (რეგულაციის, დირექტივის, გადაწყვეტილების) ზოგადი ჩარჩოებიდან. ეს პროცესი მიმდინარეობს ე.წ. კომიტოლოგიის პროცედურის/კომიტეტების საშუალებით, რაზეც ევროკომისიის თავში დეტალურად არის საუბარი. თუმცა, რამდენიმე სიტყვით შეიძლება ითქვას ის, რომ ევროკომისია კომიტოლოგიის კომიტეტების გავლით და მათი თანხმობის შემდეგ აღასრულებს ევროკავშირის პოლიტიკას. მართალია, ეს კომიტეტები არ არიან ევროკავშირის საბჭოს ბიუროკრატიის ან სისტემის ნაწილი, მაგრამ მათში მონაწილეობენ წევრი სახელმწიფოების წარმომადგენლები, ცალკეულ შემთხვევებში კი კომიტეტები ევროკომისიის აღმასრულებელი გადაწყვეტილებების პროექტებს საბოლოო თანხმობისთვის ან მათზე პოზიციის დაფიქსირებისთვის უგზავნიან მინისტრებს ევროკავშირის საბჭოს სხვადასხვა კონფიგურაციის ფარგლებში. ასე რომ, საბოლოო ჯამში, გამოდის ვითარება, როდესაც ევროკავშირის საბჭოც შეზღუდული, თუმცა, მიზანმიმართული და მნიშვნელოვანი ფორმით ჩართულია ევროკავშირის პოლიტიკის აღსრულებაში.

(2) საგარეო, უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის სფეროში ევროკავშირის საბჭოს პირდაპირი აღმასრულებელი ფუნქციები გააჩნია. კერძოდ, ევროკავშირის საბჭოს მიერ მიღებული დეკლარაციები მოიცავს ევროპული საბჭოს და თავად ევროკავშირის საბჭოს მიერ შეთანხმებული ზოგადი პოზიციების ოპერაციონალიზაციას – აღსრულებისთვის საჭირო კონკრეტულ დეტალებს. ამ პროცესში ევროკავშირის საბჭო მჭიდროდ თანამშრომლობს ევროკომისიასა და ევროკავშირის წევრი ქვეყნების შესაბამის ორგანოებთან. მაგალითად, თუ ეს გადაწყვეტილებები მოიცავს ვაჭრობისა და განვითარების პოლიტიკების ინსტრუმენტებს, ევროკავშირის საბჭოს უმთავრესი პარტნიორია ევროკომისია, ვინაიდან ამ უკანასკნელის პასუხისმგებლობის სფეროებია. ხოლო თუ ევროკავშირის საბჭო მიზნად ისახავს სამოქალაქო, სამხედრო და/ან საპოლიციო პირების განთავსებას კრიზისულ ადგილებში (ძირითადად, მონიტორების, სამშვიდობო მისიების, დამკვირვებლების, სპეციალური წარმომადგენლების ან სხვა ფორმებით), მაშინ პოლიტიკის აღსრულება უმთავრესად საბჭოსა და წევრი ქვეყნების შესაბამისი ორგანოების ხელშია.

მესამე, ევროკავშირის საბჭო ხშირად გვევლინება მედიატორის როლში. დაფუძნების დღიდან იგი წევრი ქვეყნების მთავრობებისთვის იყო თავშეყრის, მოლაპარაკებების წარმოების, კონსენსუსის ძიების, ნდობისა და ურთიერთგაგების ჩამოყალიბების / განვითარების პლატფორმა. თუმცა, ევროკავშირის გაფართოებებისა და დაფარვის სფეროების გაზრდის პარალელურად, სულ უფრო რთულდება კონსენსუსის მიღწევა. ამის გათვალისწინებით, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება მედიაცია ევროკავშირის სხვადასხვა ეროვნულ და იდეოლოგიურ ინტერესებს, ასევე, ინსტიტუციურ აქტორებს შორის. ევროკავშირის საბჭოს შიგნით ამ ფუნქციის წარმატებული განხორციელება პირდაპირ არის დამოკიდებული საბჭოს თავმჯდომარე ქვეყანასა და საბჭოს გენერალურ სამდივნოზე.

გადაწყვეტილების მიღების პროცედურები

ევროკავშირის საბჭომ გადაწყვეტილებები შეიძლება მიიღოს სამი პროცედურის გამოყენებით: უბრალო უმრავლესობით, კვალიფიციური უმრავლესობით და ერთსულოვნად (Nugent, 2010, გვ. 154-155; Staab, 2011, გვ. 60-61; Dinan, 2010, გვ. 219-223). პიჩველი, უბრალო უმრავლესობის კენჭისყრით მიიღება ძირითადად პროცედურული ხასიათის გადაწყვეტილებები. ამ მეთოდს იყენებენ ასევე საერთო კომერციული პოლიტიკის მიმართულებით დემპინგის და სუბსიდიების წინააღმდეგ ტარიფებზე გადაწყვეტილებების მიღების დროსაც. უბრალო უმრავლესობით კენჭსყრისას თითოეულ წევრ ქვეყანას აქვს თითო ხმა. გადაწყვეტილება ითვლება მიღებულად, თუ მას მხარი დაუჭირა საერთო წევრების 50%-ზე მეტმა. უბრალოდ უმრავლესობით კენჭისყრისას თითო წევრ ქვეყანას აქვს ერთი ხმა.

მეორე, გადაწყვეტილების მიღების ძირითადი და ყველაზე გავრცელებული მეთოდია კვალიფიციური უმრავლესობით კენჭისყრა. ეს პროცედურა გამოიყენება კანონმდებლობის მიღებისას თითქმის ყველა, ასევე, საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის და საერთო უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის ძირითადად აღმასრულებელი გადაწყვეტილებებისას.

ლისაბონის ხელშეკრულებამდე კვალიფიციურ უმრავლესობად ითვლებოდა ე.წ. სამმაგი უმრავლესობა. გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო იყო შემდეგი სამივე პირობის შესრულება: 1. თითოეულ წევრ სახელმწიფოს მინიჭებული ჰქონდა შეწონილი ხმების რაოდენობა — სულ 352 ხმა. 352 ხმიდან საჭირო იყო 260 (74%);

2. წევრი ქვეყნების უბრალოდ უმრავლესობას (55%) მხარი უნდა დაეჭირა გადაწყვეტილებისთვის;

3. იმ წევრ ქვეყნებში, რომლებმაც მხარი დაუჭირეს გადაწყვეტილებას, უნდა ცხოვრობდეს ევროკავშირის მოსახლეობის მინიმუმ 62%.

ლისაბონის ხელშეკრულებით განისაზღვრა 2014 წლიდან ნაწილობრივ, 2017 წლიდან კი სრულად ე.წ. ორმაგ უმრავლესობაზე გადასვლა:

1. წევრი ქვეყნების უბრალო უმრავლესობამ (55%) მხარი უნდა დაუჭიროს გადაწყვეტილებას;

2. იმ წევრ ქვეყნებში, რომლებმაც მხარი დაუჭირეს გადაწყვეტილებას, უნდა ცხოვრობდეს ევროკავშირის მოსახლეობის მინიმუმ 65%.

დღეს სწორედ ამგვარი სახით (55%/65% ფორმულით) მიიღება გადაწყვეტილებები.

კვალიფიციური უმრავლესობით გადაწყვეტილების მიღებისას, მოქმედებს უმცირესობის მიერ დაბლოკვის წესი, რომლის მიხედვითაც თუ სულ მცირე ოთხი წევრი სახელმწიფო წინააღმდეგია და ამ ქვეყნებში ცხოვრობს ევროკავშირის მოსახლეობის მინიმუმ 35%, მათ შეუძლიათ გადაწყვეტილების მიღების დაბლოკვა.

შეწონილი ხმების კომპონენტის გამოყენებაზე უარის თქმის დასაბალანსებლად, უმცირესობის მიერ დაბლოკვის ეს

წესი ძირითადად გათვლილია დიდ წევრ სახელმწიფოებზე, რომლებსაც არ ჰქონდათ იმის სურვილი, რომ პატარა წევრ ქვეყნებს (და ასეთია ევროკავშირის სახელმწიფოების დიდი უმრავლესობა) ისინი პოტენციურად რაოდენობრივ უმცირესობაში მოექციათ და ისე მიეღოთ გადაწყვეტილებები. საერთო ჯამში, ეს და ორმაგი უმრავლესობის ახალი წესები სასურველი იყო დიდი წევრი ქვეყნებისთვის (გერმანია, საფრანგეთი, იტალია, ესპანეთი, 2020 წლამდე დიდი ბრიტანეთი), რომელთა ფარდობითი წონა და გავლენა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მნიშვნელოვნად გაიზარდა.

მესამე, დღესდღეობით ერთსულოვნად გადაწყვეტილებები საკმაოდ მცირე რაოდენობის საკითხებზე მიიღება. ამ სფეროებში ძირითადად მოიაზრება: გაფართოება; „კონსტიტუციური“ გადაწყვეტილებები; საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის და საერთო უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის ქვეშ პოლიტიკის მიმართულებების განმსაზღვრელი გადაწყვეტილებები; ისეთი გადაწყვეტილებები, რომლებსაც აქვთ ფინანსური შედეგები, მათ შორის, გადასახადები; როდესაც ევროკომისიის მოსაზრებების წინააღმდეგ საჭიროა ევროკომისიის საკანონმდებლო წინადადებების ჩასწორება.

ერთსულოვნად გადაწყვეტილების მიღებისას თითოეულ ქვეყანას აქვს ერთი ხმა და ვეტოს უფლება. თავშეკავება არ ითვლება წინააღმდეგობად. ამსტერდამის ხელშეკრულებამ შემოიღო „კონსტრუქციული თავშეკავების“ ცნება საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის და საერთო უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის სფეროებში, რომლის ფარგლებშიც ნებისმიერ წევრ ქვეყანას უფლება აქვს თავი შეიკავოს და ამით არ აიღოს გადაწყვეტილებით გათვალისწინებული ვალდებულებები. თუმცა, იმისთვის, რომ არ დააბრკოლოს ან სხვაგვარად კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დააყენოს გადაწყვეტილების აღსრულება, ამ წევრმა ქვეყანამ უნდა აღიაროს მისი, როგორც ევრო-კავშირის, გადაწყვეტილება. ხელშეკრულებების რეფორმაში ჩართულმა პირებმა დაინახეს იმის საფრთხე, რომ კონსტრუქციულ თავშეკავებას წვლილი შეეტანა ევროკავშირის შიგნით წევრი ქვეყნების და მათი პოზიციების უკიდურესად დაქსაქსვაში, ევროკავშირის გადაწყვეტილებები კი მიღებული ყოფილიყო მხოლოდ რამდენიმე სახელმწიფოს მიერ. შესაბამისად, ლისაბონის რეფორმის ფარგლებში, ევროკავშირის ხელშეკრულების 31-ე მუხლში ჩაიდო შეზღუდვა, რომლის მიხედვითაც თუ წევრი ქვეყნების ერთი მესამედი მაინც თავს შეიკავებს და ამ ქვეყნებში ევროკავშირის მოსახლეობის მინიმუმ ერთი მესამედი ცხოვრობს, გადაწყვეტილება მიღებულად არ ითვლება.

ნებისმიერ შემთხვევაში (იქნება ეს პირველი, მეორე თუ მესამე პროცედურა), წევრი ქვეყნები ყოველთვის ცდილობენ ერთმანეთის პოზიციების მაქსიმალურად დაახლოებას და კონსენსუსის მიღწევას. 1980-იანი წლების შუა პერიოდამდე, წევრი ქვეყნები კენჭისყრის იძულების წესით გამოყენებას ერიდებოდნენ, რაც განპირობებული იყო 1966 წელს მიღებული ლუქსემბურგის კომპრომისით. ამ უკანასკნელით, წევრ სახელმწიფოებს დე-ფაქტო ვეტოს უფლება ჰქონდათ ისეთ შემთხვევებში, როდესაც რომელიმეს მნიშვნელოვანი ეროვნული ინტერესი იდგა საფრთხის ქვეშ. 1980–იანი წლების შუა პერიოდიდან ლუქსემბურგის კომპრომისი ნელ-ნელა დავიწყებას მიეცა და ქვეყნებმა აქტიურად დაიწყეს კვალიფიციური უმრავლესობის გამოყენება. ამის მიუხედავად, დღემდე ყოველთვის ცდილობენ, რომ რამდენადაც შესაძლებელია, სიღრმისეულად შეისწავლონ და იმსჯელონ საწინააღმდეგო პოზიციებზე, გამოძებნონ ალტერნატიული გზები, ნეგატიურად განწყობილ სახელმწიფო(ებ)ს მისცენ დამატებითი ფიქრის და მოსაზრებების გამოხატვის და დასაბუთების შესაძლებლობა, გაუკეთონ გარკვეული დათმობები ამ ან სხვა სფეროებში, და საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილება მიიღონ ერთსულოვნად. ეს განსაკუთრებით ეხება მნიშვნელოვან, სენსიტიურ და „პოლიტიკურ“ საკითხებს. ამ ფორმით შესაძლებელია ევროკავშირის განვითარების და ფუნქციონირების ლეგიტიმაციის და ხარისხის გაუმჯობესება, ვინაიდან პოლიტიკის შემუშავების პროცესი ეფუძნება კონსენსუსს და არა კონფლიქტს ან კონკურენციას.

ევროკავშირის საბჭოში ევროკომისიის მიერ ინიცირებულ კანონპროექტზე შემდეგნაირად მიმდინარეობს გადაწყვეტილების მიღება (Nugent, 2010, გვ. 151-153):

(1) ევროკავშირის საბჭოს სტრუქტურაში ევროკომისიის მიერ ინიციარებულ კანონპროექტზე მუშაობას იწყებენ სამუშაო ჯგუფები. ერთი ან ორი შეხვედრა ეთმობა ზოგადი საკითხების და პოზიციების განხილვას. შემდეგ ორ ან სამ შეხვედრაზე კი უკვე დეტალურად განიხილება ტექსტი. შეთანხმების შემთხვევაში მზადდება პროექტის ბოლო ვერსია; უთანხმოების დროს კი ტექსტში ინიშნება შეთანხმებისა და უთანხმოების საკითხები, ასევე, არსებობის შემთხვევაში, თავშეკავების მიზეზები.

(2) სამუშაო ჯგუფები დამუშავებულ კანონპროექტს უგზავნიან კორეპერს (ზოგჯერ სპეციალური კომიტეტების გავლით).

ევროკომისიის საკანონმდებლო ინიციატივის შემთხვევაში ეს, როგორც წესი, არის კორეპერ I. როგორც კორეპერზე საუბრისას აღინიშნა, ტექნიკურ ექსპერტიზასთან ერთად, გარკვეულწილად მათ კანონპროექტის პოლიტიკური განზომილების შეფასება და ამ მხრივ წევრი ქვეყნების პოზიციების შეჯერებაც შეუძლიათ.

თუ სამუშაო ჯგუფებში შეთანხმება შედგა, კორეპერი ადასტურებს ამ შეთანხმებას და გამტარის ფუნქციას ასრულებს – მინისტრებს უგზავნის მას ფორმალური ხელმოწერისთვის. იმ შემთხვევაში, თუ სამუშაო ჯგუფები ვერ შეთანხდნენ, კორეპერს შეუძლია (ა) თავად განიხილოს და შეიმუშაოს კანონპროექტის კომპრომისული ვარიანტი; (ბ) დამატებითი დისკუსიებისთვის კვლავ სამუშაო ჯგუფს დაუბრუნოს ინსტრუქციებით და რეკომენდაციებით; ან (გ) მინისტრებს გადასცეს განსახილველად.

საკითხების დიდ უმრავლესობაზე შეთანხმება კორეპერის დონეზე მიიღწევა, კორეპერიდან მინისტრების შეხვედრებზე კი განხილვებისთვის იგზავნება მხოლოდ ყველაზე სენსიტიური, რთული და პოლიტიკურად სადისკუსიო საკითხები.

(3) ევროკავშირის საბჭოში გადაწყვეტილების მიღების პროცესის ბოლო და ყველაზე მაღალი დონეა მინისტრების შეხვედრები (იშვიათ შემთხვევებში, საბჭოს სხვადასხვა კონფიგურაციიდან საბოლოო შეთანხმებისთვის გამორჩეულად სენსიტიური და კომპლექსური საკითხი შეიძლება გადაეცეს გენერალური საქმეების საბჭოს). ქვედა სტრუქტურული დონეებიდან მინისტრებამდე საკითხები აღწევს ორი ფორმით: A პუნქტები და B პუნქტები (Dinan, 2010, გვ. 215). A პუნქტები მოიცავს თემებს, რომლებიც უკვე ბოლომდე შეთანხმებულია კორეპერის დონეზე და არ საჭიროებს დამატებით განხილვებს. ეს შეიძლება ასევე იყოს საბჭოს წინა შეხვედრების დროს ან საბჭოს სხვა ფორმაციების მიერ პრინციპულად შეთანხმებული გადაწყვეტილებები, რომელთა ხელმოწერა ამ საბჭოების დროს ვერ მოესწრო. შესაბამისად, მინისტრები მას ფორმალურად აწერენ ხელს.

B პუნქტები კი მოიცავს ისეთ საკითხებს, რომლებზეც წინა საბჭოს სხდომის დროს, კორეპერის ან სამუშაო ჯგუფის დონეზე ვერ შედგა შეთანხმება და საჭიროა მინისტრების მხრიდან დამატებითი განხილვები. შინაარსობრივად ეს საკითხები შეიძლება მოიცავდეს: ადმინისტრაციულ გადაწყვეტილებებს; საერთო პოზიციების ან ევროკომისიისთვის მომლაპარაკებელი მანდატის დამტკიცებას; საკითხებზე ფინალური გადაწყვეტილებების მიღებას; საბჭოს სტრუქტურის ქვედა დონეებზე ვერშეთანხმებულ კანონპროექტზე კომპრომისული ვარიანტის შემუშავებას; პროგრესის ანგარიშების მიღებას; და სხვა. ზოგი მათგანი პოლიტიკის მიმართულებების ზოგადი საკითხია, სხვები კი — ძალიან ტექნიკური.

ევროკავშირის საბჭოში გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე გავლენას ახდენს რამდენიმე ფაქტორი, მათ შორის, კანონპროექტის სირთულე, საკითხის სენსიტიურობა, რამდენად გადაუდებელი და საჩქაროა საკითხი, ევროკომისიის მიერ საკითხის დამუშავების სიღრმე და ეროვნული პოზიციების გათვალისწინების ხარისხი, ევროკომისიის კომპეტენციის ხარისხი და მოქნილობა ევროკავშირის საბჭოში ინიციატივის დასაბუთების პროცესში, წევრი ქვეყნების მხრიდან დათმობებზე წასვლის შესაძლებლობა, გადაწყვეტილების მიღების პროცედურა (ერთსულოვნად მიიღება გადაწყვეტილება თუ კენჭისყრაა საჭირო), ევროკავშირის საბჭოს თავმჯდომარე ქვეყნის პროფესიონალიზმი, და სხვა (Nugent, 2010, გვ. 151).

ევროპული საბჭოსგან განსხვავებით და მასთან შედა რებით, ევროკავშირის საბჭოში მინისტრების შეხვედრები საკმაოდ ხალხმრავლად და ხმაურიანად მიმდინარეობს. ჩვეულებრივ, შეხვედრის ოთახში იმყოფებიან წევრი ქვეყნების შესაბამისი მინისტრები თანმხლები 4-5 წევრიანი დელეგაციით, ევროკომისიის მსგავსი რაოდენობის წარმომადგენლები, ევროკავშირის საბჭოს თავმჯდომარე თანხმლები გენერალური სამდივნოს და ეროვნული დონის წარმომადგენლებით, და თარჯიმნები. ხშირად შეხვედრის მიმდინარეობისას მინისტრები გვიან შემოდიან ან ადრე ტოვებენ სხდომას, ეროვნული დელეგაციები მუდმივად „ბრიფავენ“ მინისტრებს, თარჯიმნები თავის საქმიანობას ასრულებენ, და ა.შ. ასეთ ვითარებაში რთულია არსებითი მოლაპარაკებების წარმოება და კომპრომისის მიღწევა. შესაბამისად, შეხვედრებს შორის შესვენებები, ლანჩები, ვახშამი ან ყავაზე/ჩაიზე გასვლა (ზოგჯერ სპეციალურად შეხვედრის თავმჯდომარის ინიციატივითაც) აქტიურად გამოიყენება უფრო მცირე ჯგუფებში არაფორმალური მოლაპარაკებებისა და პოზიციების შეჯერებისთვის. აგრეთვე, პოზიციების უკეთ გასარკვევად და კომპრომისის მიღწევის გასამარტივებლად, თავმჯდომარემ შეიძლება გამოიყენოს ე.წ. „tour de table“-ის პროცედურა, რომლის ფარგლებშიც მონაწილე მხარეები მოკლედ წერენ თავიანთ მოსაზრებებს განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით.

დასკვნა

ათწლეულების მანძილზე ევროკავშირის საბჭომ შეძლო თავისი უფლებამოსილებების განმტკიცება. ინსტიტუციური და ხელშეკრულებების რეფორმების საფუძველზე მუდმივად იზრდებოდა ის სფეროები, რომლებიც ექცეოდა ევროკავშირის და შესაბამისად, ევროკავშირის საბჭოს დაფარვის ქვეშ. შედეგად, დღეს პრაქტიკულად ყველა მიმართულება მისი ოპერირების საგანია.

თუმცა, ეს აღმასვლა ინსტიტუციური ბრძოლების გარეშე არ ყოფილა. ჯერ ერთი, ევროკავშირის საბჭოს მოუწია ევროპული _ საბჭოსთვის უფლებამოსილებების ნაწილის გადაცემა, განსაკუთრებით, ევროკავშირის გაფართოების, ხელშეკრულებების ცვლილებების და ინსტიტუციური რეფორმების, მსხვილი პოლიტიკის მიმართულებების ინიცირების, ევროკავშირის შიდა და საგარეო პოლიტიკის სტრატეგიული მიმართულებების ჩამოყალიბების და სხვა ე.წ. ისტორიის შემქმნელი გადაწყვეტილებების მიღებისას. მეორე, ევროპარლამენტის გაძლიერებამ ბუნებრივად შეასუსტა ევროკავშირის საბჭოს დომინანტური როლი საკანონმდებლო საქმიანობაში.

ყველაფრის მიუხედავად, ევროკავშირის საბჭო დარჩა ევროკავშირის ინსტიტუციური არქიტექტურის და პოლიტიკის წარმოების პროცესის ერთ-ერთ ცენტრალურ ინსტიტუტად.

წყარო

ევროკვშირის ინსტიტუტები