იხილეთ წყარო გვერდისთვის ბალანჩივაძე მელიტონ

[[ფაილი:BalanCivaZe meliton.jpg|მარჯვნივ|250პქ|]]
'''ბალანჩივაძე მელიტონ ანტონის ძე''' (24.XII.1862, სოფ. ბანოჯა - 21.XI.1937, ქუთაისი) - ქართული ეროვნული კლასიკური საკომპოზიტორო სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მომღერალი, ლირიკული [[ბარიტონი]], [[დირიჟორი]], ქართული რომანსის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. 

====ბიოგრაფია====
დაიბადა ქუთაისის მაზრაში, მღვდლის ოჯახში. 1870-1874 წლებში სწავლობდა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში. 1874-1877 წლებში სწავლობდა ქუთაისის გიმნაზიაში, სადაც მოწაფეთა [[გუნდი (მუსიკა)|გუნდში]] გალობდა. 1877-1879 წლებში [[თბილისი|თბილისში]] ცხოვრობდა და სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა, ამავე დროს, სემინარიის გუნდში გალობდა. 1879-1880 წლებში ეგზარხოსის გუნდის წევრი გახდა, შემდეგ ამავე გუნდის ლოტბარის - აუშევის თანაშემწედ მუშაობდა და მასთან მუსიკის თეორიას სწავლობდა.

1880-1883 წლებში [[თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი|თბილისის საოპერო თეატრის]] გუნდში მღეროდა, გამოდიოდა სცენაზე და [[სოლო]] პარტიებს ასრულებდა. 20 წლისამ ჩამოაყალიბა თავისი პირველი ეთნოგრაფიული გუნდი. 1883-1886 წლებში ფილიმონ ქორიძის მიწვევით ქუთაისში დაბრუნდა და მასთან ერთად ქართულ ხალხურ სიმღერებს, საეკლესიო საგალობლებს აგროვებდა და იწერდა. 1886 წლდან [[ლადო აღნიაშვილი|ლადო აღნიაშვილის]] გუნდში მღეროდა, 1887 წლდან კი იმავე გუნდში ლოტბარად მუშაობდა. იმ პერიოდში დაწერა თავისი პირველი ნაწარმოებები: „პოპური“(1888). რომანსები:
„როდესაც გიცქერ“; „შენ გეტრფი მარად“; „ნუ შემიბრალებ“ და „ნანა“ (1889). 

1889-1895 წლებში სანკტ-პეტერბურგის კონსერვატორიაში სწავლობდა. 1895-1917 წლებში ატარებდა კონცერტებს [[რუსეთი|რუსეთის]], [[უკრაინა|უკრაინისა]] და [[პოლონეთი|პოლონეთის]] ქალაქებში და ქართული ხალხური სიმღერის პოპულარიზაციას ეწეოდა. 1896 იწყებს მუშაობას [[ოპერა]]ზე „თამარ ცბიერი“, რომლის ნაწყვეტებიც პირველად 1897 პეტერბურგის კეთილშობილთა საკრებულოს დარბაზში შესრულდა. 1893-1898 წლებში, ქართული ხალხური სიმღერების ჩაწერის მიზნით, პერიოდულად ჩამოდიოდა საქართველოში და აწყობდა ექსპედიციებს, 1907 წელს კი, მისი ინიციატივითა და დაფინასებით, ცნობილი რუსი კომპოზიტორის [[გლინკა მიხეილ|მ. ი. გლინკას]] წერილების სრული კრებული გამოიცა.  1812 წელს პეტერბურგში „თამარ ცბიერის“ პირველი მოქმედება დაიდგა. 

1917 წელს [[საქართველო|საქართველოში]] დაბრუნდა. 1918 ქუთაისში მუსიკალური სასწავლებელი დააარსა და მისი დირექტორი გახდა. 1926 დაასრულა მუშაობა ოპერაზე „თამარ ცბიერი“, რომლის [[პრემიერა]] იმავე წლის 16 აპრილს [[თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი|თბილისის ოპერის თეატრში]] გაიმართა. 1927 წელს წერს ქართული მუსიკის ისტორიაში პირველ [[კანტატა|კანტატას]] „დიდება ზაჰესს“, რომელიც საჯაროდ შესრულდა იმავე წელს. 1929 გადავიდა ბათუმში და დააარსა მუსიკალური სასწავლებელი, რომელსაც ორი წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა. 1931 - ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწის, ხოლო 1933 წელს სახალხო არტისტის წოდება მიიღო, მის მიერ დაარსებულ ქუთაისის მუსიკალურ სასწავლებელს კი მისი სახელი მიენიჭა. 1936 გაემგზავრა მოსკოვში, სადაც 1937 წელს  [[დიდი თეატრი|დიდი თეატრის]] სცენაზე გაიმართა „დარეჯან ცბიერის“ პრემიერა. გარდაიცვალა ქუთაისში, დაკრძალეს ბაგრატის ტაძრის გალავანთან, შემდეგ კი ქუთაისის მწვანეყვავილას პანთეონში გადაასვენეს.

====ნაწარმოებები==== 
* ოპერა „თამარ ცბიერი“, (1896-1926). II რედაქციით (1936) - „დარეჯან ცბიერი“. 
* კანტატა „დიდება ზაჰესს“ (1927); 
* საორკესტრო ნაწარმოები „ქართული ეროვნული მარში“ (1928). 
* რომანსები, სიმღერები, გუნდები, მათ შორის (1918); 
* „ჰიმნი სამშობლო ხევსურისა“ სოლისტის, გუნდისა და ორკესტრისათვის (რ. ერისთავის ლექსზე) და სხვ.

ზურაბ ლეჟავა

==ლიტერატურა== 
* „ორიოდე სიტყვა სამუსიკო სასწავლებლის შესახებ“, ჟურ. „თეატრი და მუსიკა“, 1919. N1;
* დ. არაყიშვილი, „ქართული მუსიკა, მოკლე ისტორიული მიმოხილვა“, ქუთ., 1925; 
* პ. ხუჭუა, „მელიტონ ბალანჩივაძე, მონოგრაფია“, თბ., 1950; 
* გ. ჩხიკვაძე, „საქართველოს საბჭოთა კომპოზიტორები“,  1956; 
* ლ. დონაძე, ო. ჩიჯავაძე, გ. ჩხიკვაძე, „ქართული მუსიკის ისტორია“, წ. I, თბ., 1990.

==წყარო==
[[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი]]

==იხილეთ აგრეთვე==
[http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/3513/ მელიტონ ბალანჩივაძე]


[[კატეგორია:ქართველი კომპოზიტორები]]
[[კატეგორია:საქართველოს სსრ სახალხო არტისტები‏‎ ]]
[[კატეგორია:ქართველი დირიჟორები]]
[[კატეგორია:ბალანჩივაძეები]]
[[კატეგორია:ქართველი მომღერლები]]