საწყისი | ძებნა | ბოლო განმარტება | მოგვწერეთ | შესვლა
| სიტყვა | განმარტება |
| ბიჭვინთა (გაგრის რ-ნი) | 1.ამირანაშვილი შ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1971.-გვ.244-245. ბიჭვინთის ტაძრის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 2.აფაქიძე ა. ბიჭვინთის არქეოლოგიური ექსპედიცია //საველე არქეოლოგიური კვლევა-ძიება 1973 წელს (მოკლე ანგარიშები).-თბ.,1974.-გვ.53. მოკლე ცნობები ბიჭვინთის უძველეს ტაძარზე. 3.ახალი ამბავი //ივერია.-1886.-N30(7 ოქტ.).-გვ.2. ბიჭვინთის მონასტრის გაუქმების გამო. 4.ბერიძე ვ. ადრეფეოდალური ხანის ქართული ხელოვნება //საქართველოს ისტორიის ნარკვევები.ტ.III.-თბ.,1973.-გვ.634. ბიჭვინთის ეკლესიის იატაკის V-VI საუკუნის მოზაიკური წარწერის აღწერილობა. 5.ბიჭვინტა //ბერიძე ვ. ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება.-თბ.,1974.-გვ.44-128. X საუკუნის ჯვარგუმბათოვანი ნაგებობის -ბიჭვინთის საეპისკოპოსო ტაძრის აღწერილობა, ბიჭვინთა - უცხოურ ისტორიულ წყაროებში, ისტორიის ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული გათხრების შედეგები. 6.ბიჭვინთა //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.II.-თბ.,1977.-გვ.422-423. მოკლე ცნობები ბიჭვინთის ციხისა და საკათედრო ტაძრის ხუროთმოძღვრებასა და მხატვრულ გაფორმებაზე. 7.დავრიშაშვილი ი. ქართული ხუროთმოძღვრება //გუშაგი.-1989.-N18.-გვ.68-69. მოკლე ცნობები ტაძრის შესახებ. 8.კ. კოხისა და ო. სპენსერის ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ.-თბ.,1987.-გვ.119-120. ბიჭვინთის ტაძრის აღწერილობა (XIX საუკუნის ინგლისელი მოგზაურ ო. სპენსერის მიხედვით). 9.ლომოური ნ. ეგრისის სოციალური და კულტურული ვითარება. ქრისტიანობის მიღება //საქართველოს ისტორიის ნარკვევები.ტ.II.-თბ.,1973.-გვ.181-182. ცნობები ბიჭვინთის ადრექრისტიანული ტაძრის მოზაიკის შესახებ. 10.ლორთქიფანიძე გ. ადრექრისტიანული ბაზილიკები ბიჭვინთის X ს. კათედრალის ეზოში //კულტურის ისტორიისა და თეორიის საკითხები.-თბ.,2000.-გვ.35-38. რეზ. ინგლისურ ენაზე. ცნობები სამნავიანი ბაზილიკის (VI-VIII სს.) შესახებ. 11.ლორთქიფანიძე გ. ბიჭვინთა //ძეგლის მეგობარი.-1977.ნაკვ.46.-გვ.38-42. არქეოლოგიური გათხრების მასალები. 12.აფხაზეთის მატერიალური კულტურის ძეგლები და ეპიგრაფიკა (IX-XV სს.) ბიჭვინთის ტაძარი //მიბჩუანი თ. აფხაზეთი. ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.192-196. ძეგლის ისტორია წერილობითი წყაროების მიხედვით. 13.მიქელაძე თ. ბიჭვინთის ორაფსიდიანი ეკლესია //მასალები საქართველოსა და კავკასიის არქეოლოგიისათვის.III.-1963.-გვ.125-131. ბიჭვინთის ნაქალაქარის ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 14.მოგზაურობა მისი მაღალ ყოვლად უსამღვდელოესობის არქიეპისკოპოსის პავლესი, საქართველოს ექსარხოსისა თბილისიდამ ბიჭვინტამდი და ძველი ბიჭვინტის სობორის კურთხევა //მწყემსი.-1881.-N21.-გვ.4-5. ტაძრის ისტორია და აღწერილობა. 15.პიწუნდა. ბიჭვინტა //მწყემსი.-1893.-N18.-გვ.10-12. ტაძრის მდგომარეობა, ისტორია და ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 16.ოდიშელი მ. ბიჭვინთის ბაზილიკის მოზაიკის სიმბოლიკა //საბჭოთა ხელოვნება.-1985.-გვ.73-81 //საბჭოთა ხელოვნება.-1990.-N2.-გვ.140-153. მოკლე ცნობები ბიჭვინთის მონასტერზე; მოზაიკის იკონოგრაფიულ-სტილისტური თავისებურებანი. 17.ბიჭვინთა -გამოკვლევის ნაწილი. ბიჭვინთის ღვთისმშობლის ეკლესია //რჩეულიშვილი ლ. ქართული ხელოვნების ისტორიის ნარკვევები.-თბ.,1994.-გვ.279-197. ტაძრის აგების ისტორია, მდებარეობა, ისტორიული წყაროები ბიჭვინთის ტაძრის შესახებ; მშენებლობის თარიღის განსაზღვრისათვის; ვრცელი ხუროთმოძღვრული დახასიათება. ტაძრის აგების თარიღის შესახებ. 18.ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1995.-გვ.71-73. ტაძარში აღმოჩენილი მოზაიკური იატაკის აღწერილობა. ტექსტს ახლავს მოზაიკური იატაკის ფოტო. 19.ფეოდალური ეპოქის ხელოვნება: ბიჭვინთა //ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.41 ბიჭვინთის ნაქალაქარის ტერიტორიაზე ჩატარებული გათხრების შედეგები. ტექსტს ახლავს საილუსტრაციო მასალა. 20.ყაუხჩიშვილი თ. ბიჭვინთის ბერძნული წარწერების გამო //ძიებანი საქართველოს და კავკასიის ისტორიიდან.-თბ.,1976.-გვ.83-87. ტაძრის მოზაიკური წარწერის განხილვა. 22.ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.64. ბიჭვინთის ტაძრის (X ს.)მოკლე აღწერილობა. 23.ცინცაძე ვ. ნაქალაქარი ბიჭვინთა //ძეგლის მეგობარი.-1971.-N26.-გვ.57-64. განხილულია ძეგლის დაცვის საკითხები. 24.ყაუხჩიშვილი თ. აფხაზეთი. ბიჭვინთა //საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი.-თბ.,2004.-გვ.59-62. ეკლესიის ნანგრევებისა და ღვთისმშობლის სახელობის კათედრალური ტაძრის წარწერების განხილვა. 25.ყაუხჩიშვილი თ. ბერძნული წარწერები საქართველოში.-თბ.,1951.-გვ.1-7. ძეგლის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება და აქ შემორჩენილი ბერძნული წარწერების ანალიზი. 26.შინაური ქრონიკა //დროება.-1883.-N215(28 ოქტ.).-გვ.1-2. ბიჭვინთის მონასტრის განახლების შესახებ. 27.შინაგანი ცნობები //დროება.-1869.-N43(23 ოქტ.).-გვ.1. ტაძრის კურთხევის შესახებ. 28.ძველი ნაშთების განადგურების გამო //ცნობის ფურცელი.-1901.-N1586(19 სექტ.).-გვ.4. მხატვარ ვ.ვ.ვერეშჩაგინის წერილი ბიჭვინთის ტაძრისადმი ბარბაროსული დამოკიდებულების გამო. ნ. დურნოვოს აზრი საქართველოს სიძველეთა დაცვაზე. 29.ჟან შარდენის მოგზაურობა სპარსეთსა და ახლო აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნებში.-თბ.,1975.-გვ.132-133. მოკლე ცნობები ბიჭვინთის ტაძარზე. 30.ბიჭვინთის ტაძარი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი. ტ.I.-თბ.,2007.-გვ.12. ძველი ანტიკური ქალაქის-დიდი პიტიუნტის ფარგლებში მდებარე, X-XI საუკუნეების ტაძრის ისტორია, რესტავრაციის პერიოდები, მხატვრობის მოკლე აღწერილობა და ფოტოები(გვ.78). მოცემულია ტაძრის სიძველეთა აღწერილობა და ფოტოები(ღვთისმშობლის სახელობის ხატი-გვ.50; ბიჭვინთის ოთხთავი-გვ.70; მოზაიკა-გვ.84). ტექსტი ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 31.ბიჭვინთა-წმიდა მოციქული ანდრია პირველწოდებულის საყდარი. ბიჭვინთა //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.130-132. ბიჭვინთის ღვთისმშობლის ხატის ისტორია, მოკლე ცნობები V საუკუნით დათარიღებული სამნავიანი ბაზილიკის ნანგრევებისა და X-XI საუკუნეებში აგებული დიდი ტაძრის შესახებ. მოხსენიებულნი არიან:ევდემონ ჩხეტიძე (XVI ს.) და ა.მურავიოვი. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. დართულია ძეგლის საერთო ხედის ორი ფოტო. 32.ბიჭვინთა //რჩეულიშვილი ლ. ქართული ხელოვნების ნარკვევები.-თბ.,1994.-გვ.279-291. ტაძრის შესახებ არსებული ქართული და უცხოური ისტორიული წყაროებისა და სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვა, ვრცელი ხუროთმოძღვრული დახასიათება, შიდა და გარე სივრცის აღწერილობა. ტექსტს ახლავს მცირე ეკლესიის დეტალების ჩანახატი. 33.ბიჭვინთის ტაძარი //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.143-147//როგავა გ. აფხაზეთის ისტორიის საკითხები.-თბ.,2009.-გვ.143-146. ტაძრის მშენებლობის ეტაპები, ისტორია, ხუროთმოძღვრული ანალიზი უცხო და ქართული წყაროების მიხედვით. ტრადიციული გადმოცემები იოანე ოქროპირის, ანდრია პირველწოდებულისა და სიმონ კანანელის ტაძარში დაკრძალვის შესახებ . მოხსენიებულნი არიან:ჰეროდოტე, მწყემსმთავარი სტრატოფილე (IV ს.), დ.ბაქრაძე, ევდემონ ჩხეტიძე (აფხაზეთის პატრიარქი XVII ს.-ს მეორე ნახ.)მ.ბროსე, ნ.კონდაკოვი, ვ.ბერიძე. 34.ბიჭვინთა //ყაუხჩიშვილი თ. საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი.-თბ.,2004.-გვ.59-64. ბიჭვინთის ტაძრის მოზაიკური (V-VI სს.) და ევდემონის კაპელის ფრესკული (XVI ს.) წარწერების პალეოგრაფიული აღწერილობა. 35.აფხაზეთის საეკლესიო ხუროთმოძღვრება //ხვისტანი რ. მასალები საქართველოს ქრისტიანული არქეოლოგიისათვის.-თბ.,2009.-გვ.5357. ტექსტი ქართ., რუს. და ინგლ. ენებზე. ბიჭვინთის ყურეში აგებული ჯვარგუმბათოვანი ტაძრის (სამხრ.-დას.-ით: აბანო, სასახლე, ტაძრების ნაშთები)მოკლე აღწერილობა. მოხსენიებულია ლ. ხიმშიაშვილი. 36.იცით თუ არა... //გაზ. "ლენინური გზა"(თეთრიწყარო)_.-1973.-25 სექტ.-გვ.4 37.კუჭავა ნ. ბიჭვინტა //გაზ. "სახალაო განათლება".-2002.-10 აპრ.-გვ.7. ტაძრის ისტორიულ და არქიტექტურულ მნიშვნელობაზე. 38.ფაჩულია ვ. პიცუნდა //გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი".-1956.-1 ივნისი. 39.ჯანბერიძე ნ. ბიჭვინთის მოზაიკა //გაზ. "ლიტერატურული საქართველო".-1968.-9 აგვ.-გვ.4. 40.ყაუხჩიშვილი თ. ბიჭვინთის ბერძნული წარწერის გამო //წ.ძიებანი საქართველოსა და კავკასიის ისტორიიდან.-თბ.,1976.-გვ.83-87. 41.ზუხბაია ვ. დავიცვათ არქიტექტურული ძეგლები //ძეგლის მეგობარი.-1965.-N4.-გვ.53-55. ბიჭვინთის ტაძრის დაცვის თაობაზე. 42.Бгажба О. Долгая жизнь Пицундского храма//газ. "Сов. Абхазия".-1981(19 фев.).с.4. Об архитектуре памятника VII-X вв. 43.Шервашидзе Л. Некоторые стенные росписи на территории Абхазии.-Тб.,1971.-187с. Главной задачей исследования является попытка создать специальное искусствоведческое исследование и найти средновековым стенным росписям на территории Абхазии соответствующее место среди памятников Грузии а также Византии и стран находившимся в сфере ее влияния. 44.Асеев Ю., Джулай В. Давнина грузинська i давнина украiнська //Хронiка/-2000-2001.-Вип.44.-с.5-9. ინტერვიუ უკრაინელ არქიტექტორ იური ასეევთან საქართველოსა და უკრაინის სიძველეებზე. მოცემულია ბიჭვინთის ტაძრის არქიტექტურის მოკლე მიმოხილვა. 45.ლორთქიფანიძე გ. ადრექრისტიანული ბაზილიკები ბიჭვინთის ს კათედრალის ეზოში //კულტურის ისტორიისა და თეორიის საკითხები.-2000.-N9.-გვ.35-38. რეზ. ინგლ. ებაზე. სამნავიანი ბაზილიკის აგების ისტორია და აღწერილობა. 46.ბიჭვინთა //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ. საქართველოს 100 ღირსშესანიშნაობა.-თბ.,2011.-გვ.110. მოკლე ცნობა X საუკუნეში აგებული ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძრის შესახებ. გამოთქმულია მოსაზრება წმ. იოანე ოქროპირის, ანდრია პირველწოდებულისა და სვიმონ კანანელის ტაძარში დაკრძალვის თაობაზე. ტექსტს ერთვის ძეგლისა და ტაძრის მოზაიკის ფოტოები. 47.Пицундский храм //пачулия В. По древней, но вечно молодой Абхазии.-Сухуми.,1967.-с.168-172. 48.ბიჭვინტის ტაძარი //არქიტექტურის რესტავრაცია საქრთველოში. ისტორიოგრაფია, ტრადიცია, გამოცდილების ანალიზი.-თბ.,2012.-გვ.67-68. ტექსტს ერთვის ძეგლის ფოტოები. 49. ჯაბუა ნ. ქრისტიანული ტაძრის არქიტექტორული ტიპები შუა საუკუნეების საქართველოში.-თბ.,2012.-გვ.63-64. ბიჭვინთის ერთნავიანი ეკლესიის მოკლე ხუროთმოძღვრული ანალიზი. 50.ბიჭვინთა //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.211-212. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 51.დიასამიძე ბ. ადრეფეოდალური ხანის მთავარი საეკლესიო ცენტრები დასავლეთ საქართველოში //კრ. სამხრეთ საქართველოს ისტორიისა და ეთნოგრაფიის საკითხები. X.-ბათუმი.,1981.-გვ. 53-74. ჩვენამდე მოღწეული ქართული და უცხოური წერილობითი წყაროებისა და არქეოლოგიური გათხრების მონაცემების მიხედვით ნაშრომი გვაწვდის ინფორმაციას ბიჭვინთის საეკლესიო ცენტრის აღმოცენების დროის, პირობების, მქმედების არეალის, აგრეთვე, ტაძრის ხუროთმოძღვრებისა და მოზაიკური იატაკის შესახებ არსებულ მასალებს. 52.ბიჭვინთის საეპისკოპოსო ტაძარი //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.70-71. მოკლე ისტორია და არქიტექტურული აღწერილობა. 53.ბიჭვინთის საეკლესიო ანსამბლი //აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.15. სამნავიანი ბაზილიკის მოკლე ისტორია და ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. ტაძრის ფოტო და გეგმა იხ. გვ.155. 54.ბიჭვინთის ტაძარი //კობახიძე, გ. აფხაზეთი-ქართული სულიერების სამკვიდრო (საეკლესიო ხუროთმოძღვრული ძეგლები და სიწმინდეები).ნაწ.-I.-თბ.,2014.-გვ.4-33. ღვთისმშობლის სახ. ტაძრის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 55.ბიჭვინთა და მისი ქრისტიანული სიძველენი //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.127-140. ბიჭვინთის ღვთისმშობლის ჯვარგუმბათოვანი ტაძრის ისტორია, არქიტექტურული აღწერილობა და სიწმინდეები. 56.განთიადის ბაზილიკა (ახლანდ. ცანდრიფში) //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.11-13. Vl ს-ის სამნავიანი ბაზილიკის ნაშთები გაგრის ჩრდილო-დასავლეთით, დ. განთიადში. 57.ბიჭვინთის მონასტერი //კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები ოკუპირებულ აფხაზეთში.-თბ.,2023.-გვ.25-28. 58.ბიჭვინთის ბაზილიკა //ქართული ხუროთმოძღვრების ისტორია. საქართველოს ისტორიის პალიტრა. თხუთმეტტომეული.-თბ.,2002.-ტ.9.-გვ.89-90. 59.ბიჭვინთის ტაძარი //ხმელიძე თ; ქაშიაშვილი ზ; ვანიშვილი თ; ქართული კულტურა და ხუროთმოძღვრება.-თბ.,2023.-გვ.203-204. 60.ბიჭვინთის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი //ჯაფარიძე, ანანია (მიტროპოლიტი), საქართველოს ეკლესიის მოკლე ისტორია.-თბ.,2023.-გვ.125-126. სამნავიანი ბაზილიკა, ისტორია, არქიტექტურა, მოზაიკური იატაკი, არქეოლოგიური კვლევა. |
| ბედია (ოჩამჩირის რ-ნი) | 1.ამირანაშვილი შ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1971.-გვ.242. მოკლე ცნობები ბედიის ტაძრის ხუროთმოძღვრებაზე. 2.ახალაძე ლ.ბედიის ტაძრის ფრესკული წარწერა და დადიანთა მანდატურთუხუცესის საკითხი //საისტორიო ძიებანი.II.-თბ.,199.-გვ.61-67. რეზ. რუსულ ენაზე. ერისთავთ-ერისთავი გიორგი დადიანისა და დედოფალთ-დედოფლის მარიხის მოხსენება ფრესკულ წარწერაზე (XIV-XV სს.) 3.ახალაძე ლ. აღმაშენებელი პალატისა //აფხაზეთის რეგიონალური მეცნიერებათა აკადემია. მაცნე: ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა სერია.-2000.-N1.-გვ.196-201. რეზ. რუსულ ენაზე. ბედიის საეპისკოპოსო ტაძრის აღმაშენებელ ანტონ ბედიელის , იგივე ანტონ ჟუანისძის მოღვაწობაზე. 4.ბედიის ტაძრის ეპიგრაფიკა //ახალაძე ლ. აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, როგორც საისტორიო წყარო:ლაპიდარული და ფრესკული წარწერები.I.-თბ.,2005.-გვ.21-74. ქართული ისტორიული წყაროები ბედიის ტაძრის შესახებ; წარწერების ვრცელი ენობრივ-პალეოგრფიული ანალიზი. 5.ახალაძე ლ. "...მეოხ ექმენ საყდრის აღმაშენებელს" //საისტორიო ძიებანი.-2000.-N3.-გვ.54. ბედიის ტაძრის ეპიგრაფიკა. 6.ახალაძე ლ. სვიმეონის წარწერის დათარიღების საკითხი და ძველი ქართული სამოხელეო ტერმინი //აფხაზეთის მოამბე .-1998.-N1.-გვ.64-68. ტაძარში შემორჩენილი წარწერის ენობრივი ანალიზი. 7.ბედიის ტაძარი //მწყემსი.-1893.-N12.-გვ.4-5;N13.-გვ.12-14. ბედიის ტაძრის გეგმა, ხუროთმოძღვრული ფორმები, ბარძიმზე შემორჩენილი წარწერების განხილვა, ტაძრის ისტორია. 8.ბედიის მონასტერი //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.II.-თბ.,1977.-გვ.265-266. მოკლე ცნობები ბედიის სამონასტრო კომპლექსის შესახებ. 9.ბედია //გაბაშვილი ც. პორტალები ქართულ არქიტექტურაში.-თბ.,1955.-გვ.38. X-XI საუკუნის ღვთისმშობლის სახელობის ბედიის ტაძრის შესახებ. 10.გუნია ბედიის ტაძარი: ათასს უძლო, კვლავ გაუძლების.-2000.-N3.-გვ.55-59. რეზ. რუსულ ენაზე. ტაძრის მნიშვნელობა შუა საუკუნეების საქართველოში. 11.ბედიის ეკლესიის წარწერა //დანელია კ. სარჯველაძე ზ. ქართული პალეოგრაფია.-თბ.,1997.-გვ.71. ტაძრის დასავლეთ კედელზე ამოკვეთილი X საუკუნის ასომთავრული წარწერის განხილვა. 12.ვარსიმაშვილი ი. ბედია //ძეგლის მეგობარი.-1973.-N31-32.-გვ.50-55. ბედიის ხუროთმოძღვრულ ანსამბლში 1968-1971 წლებში ჩატარებულ სარესტავრაციო სამუშაოებზე. 13.კალანდია გ. ბედიელ ეპისკოპოსთა ქრონოლოგიური რიგი //არტანუჯი.-1995.-N4.-გვ.33-37. ეპისკოპოსთა ქრონოლოგიური რიგი ისტორიული წყაროების მიხედვით. 14.კასტელი დონ კრისტოფორო დე. ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ.-თბ.,1976.-გვ171-172. წიგნში 443-ე ნომრით წარმოდგენილი ბედიის ტაძრის ნახატზე გამოსახული წარწერის თარგმანი. 15. კვაშილავა ი. სულიერი კულტურის ძეგლები სამურზაყანოში (ბედია) //საქართველო და ქრისტიანობა.-თბ.,2001.-გვ.45-51. რეზ. ინგლისურ ენაზე. ტაძრის ისტორია, ხუროთმოძღვრული დახასიათება, მხატვრობის განხილვა. 16.კილანავა ბ. ბედიის ტაძარი //დროშა.-1981.-N11.-გვ.22-23. ბაგრატ მესამის მეფობის დროს სასახლის კარის ეკლესიად აგებული ბედიის ტაძრის მოკლე აღწერილობა. 17.ბედიის ტაძარი //მიბჩუანი თ. აფხაზეთი.ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.217-223. ძეგლის ისტორია, ხუროთმოძღვრული დახასიათება, მოკლე ცნობები ბედიის ბარძიმზე. 18.პაპასკირი ზ. ბედიის ტაძარი-ერთიანი ქართული სახელმწიფოებრიობის სიმბოლო // საისტორიო ძიებანი.-2000.-N3.-გვ.3-8. რეზ. რუსულ ენაზე. ბაგრატ მესამის მიერ ქართული ტაძრის აფხაზეთში აშენების მიზეზები და მისი მნიშვნელობა. 19.ბედია //ქართული ლაპიდარული წარწერების კორპუსი.II.: დასავლეთ საქართველოს წარწერები .ნაკვ.I.-თბ.,1980.-გვ.38; გვ.172; გვ.175-176. ბედიის ტაძრის სვიმეონ გალატოზთუხუცესის , ნიკოლოზ კათალიკოსის, სოფრონ ბედიელის წარწერების აღწერილობა. მოხსენიებულია მ.ბროსე. 20.შმერლინგი რ. ბედიის ტაძრის მოხატულობის ქრონოლოგიური განაწილების საკითხისათვის //ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის IV სამეცნიერო სესია 1949 წლის 9-11 ივნისს მუშაობის გეგმა და მოხსენებათა თეზისები.-თბ.,1949.-გვ.9. სესიაზე წაკითხული მოხსენებათა თეზისები. 21.შმერლინგი რ. ბედიის ტაძრის დათარიღების საკითხისათვის //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე.ტ.XVIII.-1957.-N4.-გვ.503-511. სამი ქრონოლოგიური ეტაპის გამოყოფა ტაძარში შემორჩენილი მხატვრობის სტილისტური ანალიზის საფუძველზე. 22.ჩხეიძე თ. ბედია- საქართველოს ბედზე სალოცავი ტაძარი //ქრისტიანობა და მედიცინა:ბედია-1000.-თბ.,2000.-გვ.20-21. ტაძრის ისტორიიდან. 23.ჩხეიძე თ. ბედიის ტაძარი //მნათობი.-2000.-N11-12.-გვ.112-114. ტაძრის აშენების ისტორია, აფხაზეთში შემორჩენილი ქართული ტოპონიმები. 24.წერეთელი გ. ბედიის ტაძარი //კვალი.-1893.-N22.-გვ.7-10. ტაძრის ხუროთმოძღვრული ფორმების, მხატვრული დეტალების, წარწერების ვრცელი განხილვა. ძეგლის დათარიღება. 25.წურწუმია ზ. ბედია //ცისკარი.-1993.-N2.-გვ.150-154. ძეგლის ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 26.ხვისტანი რ. ბედიის სამონასტრო კომპლექსი //აფხაზეთის მოამბე.-1998.-N1.-გვ.56-60. რეზ. რუსულ და ინგლისურ ენებზე. ძეგლის მოკლე აღწერილობა. 27.ბედიის ტაძარი //ხვისტანი რ. მასალები საქართველოს ქრისტიანული არქეოლოგიისათვის.-თბ.,2009.-გვ.25-38. ტექსტი ქართ., რუს. და ინგლ. ენებზე. ისტორიული წყაროები ბედიის ტაძრის შესახებ, სამონასტრო კომპლექსის ვრცელი ხუროთმოძღვრული დახასიათება, მხატვრული ფორმებისა და წარწერათა ანალიზი, დაწვრილებითი ცნობები ბედიის ბარძიმის შესახებ, ბედია, როგორც შუა საუკუნეების საქართველოს რელიგიურ-პოლიტიკური ცენტრი. მოხსენიებულნი არიან: ლ.ხიმშიაშვილი, ვახუშტი ბაგრატიონი, მიტროპოლიტი გერმანე ჩხეტიძე, გ. ჩუბინაშვილიმ. ბარამიძე.ტექსტს ერთვის საილუსტრაციო მასალა (ტაბ.IV). ხორავა ბ. ბედიის საეპისკოპოსო //ქრისტიანობა და მედიცინა:ბედია-1000.-თბ.,20000.-გვ.24-25. ბედიის საეპისკოპოსოს შექმნის შესახებ (X ს.) 28.ხიმშიაშვილი ლ. რესტავრაციის ზოგიერთი საკითხი //ძეგლის მეგობარი.-1968.-N14.-გვ.78-79. ბედიის ტაძრის რეკონსტრუქციისათვის მოსამზადებელი და ძეგლის თარიღის დადგენისათვის ჩატარებული სამუშაოები. 29.აბ. აფხაზეთ-სამურზაყანო //ივერია.-1894.-N52(10 მარტი.-გვ.3. ბედიის ტაძრის შესახებ. 30.არდაშელია ც. არ არსებობს აფხაზეთი უსაქართველოდ , არც საქართველო არსებობს უაფხაზეთოდ //ჯვარი ვაზისა.-1996.-N1.-გვ.34-40. ბედიის ტაძრის ისტორია, მისი დახასიათება. 31.ბედია (სამურზაყანო).-ცნობის ფურცელი.-1896.-N65(23 დეკ.).-გვ.2. ბედიის ტაძრის რუსი ბერების ხელში გადასვლის გამო. 32.ჭოჭუა მ. დავიცვათ ბედიის მონასტრის კომპლექსი //საბჭოთა აფხაზეთი.-1972.-8 იანვარი. ძეგლის მდგომარეობის შესახებ. 33.ბედიის სამონასტრო კომპლექსი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი.ტ.I.-თბ.,2007.-გვ.14. მოკლე ცნობები ბედიის სამონასტრო კომპლექსის(ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარი, საეპისკოპოსო სასახლე და სამრეკლოს ნაწილი) მდებარეობის, აგების ისტორიისა და ტაძრის ლაპიდარული წარწერების შესახებ. მოხსენიებულია მეფე ბაგრატ მესამე, მიტროპოლიტი ანტონ ჟუანისძე (XV ს.) ტექსტს ერთვის ტაძრის საერთო ხედის ფოტო. მოცემულია ტაძრის სიძველეთა აღწერილობა და ფოტოები (ბედიის ბარძიმი-გვ.48-49; გულანი-გვ.68-69. ფრესკა-ქტიტორების ოჯახი-გვ.80). ტექსტები ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 34.ეკლესია-"დიდშუენიერ გუმბათიანი". ბედიის მონასტერი //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.301-302. ბაგრატ III-ის მიერ (X-XI სს.)დაარსებული საკათედრო ტაძრის (ახლანდელი ნაგებობა XIII-XIV აუკუნეებს განეკუთვნება) მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება, ბედიელ ბერთა მიერ წიგნსაცავის შექმნის შესახებ. მოხსენიებულა მიტროპოლიტი გერმანე ჩხეტიძე (XVI ს.). ტექსტი ქართულ და ინგლისურ ენებზე. დართული აქვს ტაძრის ორი ფოტო. 35.ბედიის ტაძარი //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.155-157 //როგავა გ. აფხაზეთის ისტორიის საკითხები.-თბ.,2009.-გვ.156-157. ბაგრატ III-ის მიერ X-XI საუკუნეებში აგებული (ახლანდელი ნაგებობა XIII-XIV საუკუნეებს განეკუთვნება), გუმბათიანი, სწორკუთხა მოხაზულობის ტაძრის აგების მოკლე ისტორია, ხუროთმოძღვრულ-მხატვრული აღწერილობა. მოხსენიებულნი არიან: ბაგრატ III, ეპ.ბედიელი, გრიგოლ დადიანი, მეფე კონსტანტინე (XIV ს.)). 36.არდაშელია ბ. ბედიის ტაძარი //გაზ. "სტალინური გზით" (გალი).-1956.-9 თებერვალი. 37.გიორგობიანი ბ. ბედიის სამონასტრო კომპლექსი //გაზ. "ახალგაზრდა კომუნისტი".-1988.-9 ივლ.-გვ.4 ძეგლის აღდგენითი სამუშაოების შესახებ. 38. დადიანი ც. მიუტევებელი გულგრილობა //გაზ. "სახალხო განათლება.-1951.-8 აგვ.-გვ.4. 39.ზუხბაია ვ. ათასი წელი, ვითარცა ერთი წამი //დილის გაზეთი.-199.-19 აპრ.-გვ.13 (ჩართულია გალის დამოუკიდებელი გაზეთი "სათანჯო" N16). 40.კილანავა ბ. ბედია //გაზ. "ლენინერლი"(გალი).-1970.-21 თებერვალი. 41.კორსანტია ნ. ბადიის ტაძარი - სიმბოლო ერთიანობისა //დილის გაზეთის დამატება "სათანჯო".-2004.-N38.-გვ.1,4-6. 42.კუკავა ვ. ისტორიული ძეგლი - უყურადღებოდ //გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი".-1978.-5 დეკ.-გვ.4. 43.მიბჩუანი თ. საქართველოს ერთიანობის სიმბოლო - ბედიის ტაძარი 1000 წლისაა //გაზ. "საქართველოს,რესპუბლიკა".-2000.-6-7 თებ.-გვ.7. 44.პაპასკირი ზ. ბედიის ტაძარი ერთიანი საქართველოს სახელმწიფოებრიობის სიმბოლო //გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა".-2001.-24 აპრ.-გვ.6. 45.ფაჩულია ვ. ბედიის ტაძარი //გაზ. "საბჭოთა აფხაზეტი".-1956.-4 სექტემბერი. 46.ქიქავა თ. ბედია //გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა".-2002.-5 მაისი.-გვ.8. მონასტრის მდებარეობისა და აგების თარიღის შესახებ. 47.შონია ჯ. ბედია საქართველოს ერთიანობის სიმბოლო //იბერია-სპექტრი.-2000.-13-19 დეკ.-გვ.9. 48.ზუხბაია ვ. დავიცვათ არქიტექტურული ძეგლები //ძეგლის მეგობარი.-1965.-N4.-გვ.53-55. ბედიის ტაძრის დაცვის თაობაზე. 49.Шервашидзе Л. Некоторые средновековые стенные росписи на территории Абхазии.-Тб.,1971.-187 с. Главной задачей исследования является попытка создать специальное искусствоведческое исследование и найти средневековым стенным росписям на территории Абхазии соотвествующее место среди памятников Грузии а также Византии и стран находившимся в сфере ее влияния. 50.Ардзинба И. Архитектурные памятники Абхазии.-Сухуми,1958.-155 с. Автор знакомит с архитектурой сел. Агу-Бедия, окружееного крепостной оградой, с воротами и руинами колокольни с западной стороны. План храма, его архитектурные формы и оформление фасадов имеют типичные черты церковной архитектуры Грузии средних веков. Строителем храма был царь абхазский и карталинский Баграт III (978-1014), погребенный там же. С западной стороны храма находится руины колокольни с надписью XII-XIV вв.и развалины дворцовой постройкис сохранившимися сводами и коллонами нижнего этажа. 51.თორაძე ვ., თორაძე ნ. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ისტორია.-თბ.,[2006].-გვ.122-123. ხალხური გადმოცემა ტაძრის შესახებ; ძეგლის აგების ისტორია; ქრისტეფორე კასტელის ცნობა ბედიიდ შესახებ. მოხსენიებულნი არიან: ნ. ბერძენიშვილი, მ. ჩუბინაშვილი. 52.ზუხბაია ვ. ქართული კულტურის ძეგლები აფხაზეთში //ძეგლის მეგობარი.-2000.-N1(108).-გვ.29-34. რეზ. ინგლ. ენაზე. ძეგლის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 53.გუნია ი. ბედიის ტაძარი: ”ათასს უძლო, კვლავ გაუძლებს ათას წელს” //საისტორიო ძიებანი.-2000.-N3.-გვ.55-59. რეზ. რუს. ენაზე. ბედიის ტაძრის მნიშვნელობა შუა საუკუნეების საქართველოს სულიერ ცხოვრებაში. 54.ხვისტანი რ. ბედია - შუა საუკუნეების საქართველოს რელიგიურ-პოლიტიკური ცენტრი //საისტორიო ძიებანი.-2000.-N3.-გვ.10-14. რეზ. რუს. ენაზე// ქრისტიანობა და მედიცინა: ბედია-1000.-თბ.2000.-გვ.23. ძეგლის სტარატეგიული და პოლიტიკური მნიშვნელობა; ტაძრისათვის შეწირული ოქროს ბარძიმის აღწერილობა. 55.ხორავა ბ. ბედიის საეპისკოპოსო //ქრისტიანობა და მედიცინა: ბედია-1000, ბედიის ტაძრის 1000 წლისთავისადმი მიძღვნილი სამეცნიერო კონფერენცია: კონფერენციის მასალები.-თბ.,2000.-გვ.24-25. ტექსტი ქართ. და რუს. ენებზე. 56.ბედიის ტაძარი //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ. საქართველოს 100 ღირსშესანიშნაობა.-თბ.,2011.-გვ.111. ერთიანი საქართველოს პირველი მეფის - მაგრატ III -ს მიერ, სავარაუდოდ, 999 წელს აგებული ღვთისმშობლის სახ. მთავარი ტაძრის მხატვრობის სამი ფენის დათარიღება, ეკლესიის სი[ელის - ოქროს ბარძიმის აღწერილობა. მოხსენიებულია: ბაგრატ III ბაგრატიონი, ბედიელი მიტროპოლიტი ანტონ ჟუანისძე. ტექსტს ერთვის ბედიის ტაძრის, ბაგრატ III-ის ფრესკისა და ბედიის ბარძიმის ფოტოები. 57.Архитектурный комплекс Бедиа //Пачулия В. По древней, но вечно молодой Абхазии.-Сухуми.,1969.-с.89-90. 58.Амиранашвили Ш. История грузинского искусства.-М.,с.203. 59.Анчабадзе З. Из истории средневековой Абхазии.-Сухуми.,1959.-с.197. 60.Бакрадзе Дм. Кавказ в древних памятниках христианства //Заметки Общества любителей кавказской археологии.Кн.1.-Тифл.,1875.-с.39. 61.Берже А. Кавказ в археологическом отношении.-Тифл.,1874.-с.18. 62.Вирсаладзе А. Основные этапы развития грузинской средневековой монументальной живописи.-Тб.,1977.-с.23. 63.Габашвили Ц.Порталы в грузинской архитектуре.-Тб.,1955.-с.66. 64.Гомелаури И., Кениа Р. Каталог проектов, обмеров и рисунков академика Н.П. Северова //Ars Georgica. Серия-В.-1964.-N6.-с.215. 65.Доброхотов Ф.Черноморское побережье Кавказа. Справочная книга.-М.,1916.-с.449. 66.Иоселиани П. Города, существовавщие и существующие в Грузии.-Тифл.,1850.-с.34-35. 67.Левинтас В. Бедийский храм //Газ. "Советская Абхазия".-1979(1 Февр.). 68.Материалы по археологии Кавказа. Вып.II.-М.,1893.-с.26-29.ПаПаскири З. Бедийский храм - символ единой грузинской государственности //ქრისტიანობა და მედიცინა: ბედია -1000.-თბ.;2000.-გვ.7-8. 69.Северов Н. Памятники грузинского зодчества.-М.,1947.-с.193. 70.Толстой И., Кондаков Н. Русские древности в памятниках искусства. Вып. IV. Христианские древности Крыма, Кавказа и Киева.-СПБ.,1891.-с.53-55. 71.Чхеидзе Т. Храм Бедиа - судьбонсный памятник земли Грузинской //ქრისტიანობა და მედიცინა: ბედია - 1000.-თბ.,2000.-გვ.21-23. 72.Шмерлинг Р. Малые формы в архитектуре средневековой Грузии.-Тб.,1962.-с.109-111. 73. ბედიის მონასტერი //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.210. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 74.ხვისტანი რ. ბედიის სამონასტრო კომპლექსი//ენგურ-მოქვისწყალის აუზის(აფხაზეთი)ქრისტიანული ძეგლები.-თბ.,2015.-გვ.49-64. ტაძრის მდებარეობა, რელიგიურ-პოლიტიკური მნიშვნელობა,გუმბათიანი მონასტრის სამკაულები, სიწმინდეები, ფრესკები და წარწერები. 75.ბედიის მონასტერი //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.26-27. მოკლე ისტორიული ცნობები და ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 76.ბედიის ტაძარი //აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.17. ისტორიული ცნობები ბედიის სამონასტრო კომპლექსის შესახებ. მონასტრის ფოტო იხ. გვ. 161. 77.ბედიის ტაძარი //კობახიძე, გ. აფხაზეთი-ქართული სულიერების სამკვიდრო (საეკლესიო ხუროთმოძღვრული ძეგლები და სიწმინდეები).ნაწ.-I.-თბ.,2014.-გვ.80-113. ბედიის ვლაქერნის ღვთისმშობლის ხატის სახ. ეკლესია. 78.ბედია //ამ-ბერი. ბედია და ბედიის ტაძარი.-გაზ."მიწა".- თბ.,1920.-N9:N10,N11,N12.-გვ.2. ბედიის ციხე-ქალაქის ისტორიული მნიშვნელობა. 79.ბედიის ტაძარი //შარია, შ. ბედიის სამონასტრო კომპლექსი.-თბ.,2021.-გვ.29-101. ღვთისმშობლის სახელობის ჯვარგუმბათოვანი ტაძრის ისტორია და არქიტექტურული აღწერილობა; ბედიის საგანძური; წერილობითი კულტურის ძეგლები; ტაძრის კედლის მხატვრობა და დეკორატიული მორთულობა; საეპისკოპოსო სასახლე და სამონასტრო კომპლექსის გალავანი. ტექსტს ახლავს ტაძრის ნახაზები და მდიდარი ფოტომასალა. 80.ბედია-საქართველოს ერთიანობის სიმბოლო //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.44-68. 81.ბედიის მონასტერი //კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები ოკუპირებულ აფხზეთში.-თბ.,2023.=გვ.9-16. 82.ბედიის მონასტერი //ხმელიძე თ; ქაშიაშვილი ზ; ვანიშვილი თ; ქართული კულტურა და ხუროთმოძღვრება.-თბ.,2023.-გვ.205-206. |
| ილორი (ოჩამჩირის რ-ნი) | 1.ისტორიული სამურზაყანოს წარწერები: ილორის წარწერები //ახალაძე ლ. აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, როგორც საისტორიო წყარო:ლაპიდარული და ფრესკული წარწერები. I.-თბ.,2005.-გვ.96-108. ილორის ტაძრის ხუროთმოძღვრული დახასიათება, შემორჩენილი ლაპიდარული წარწერების ენობრივ-პალეოგრაფიული ანალიზი. 2.ილორი //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.V.-თბ.,1980.-გვ.108. სოფ. ილორის წმინდა გიორგის სახელობის XI საუკუნის ეკლესიის ხუროთმოძღვრებასა და მხატვრულ გაფორმებაზე. 3.ილორის ეკლესია //მიბჩუანი თ. აფხაზეთი ნაწ.I.-გვ.215-217. მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 4.მაკალათია ს. სამეგრელოს ისტორია და ეთნოგრაფია.-თბ.,1941.-გვ.348-349. ილორის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია-მხატვრულ-არქიტექტურული დახასიათება. ტექსტს ერთვის ფოტო. 5.კასტელი დონ კრისტოფორო დე. ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ.-თბ.,1976.-გვ.450. მოცემულია ილორის ტაძრის ერთი ნახატი და წარწერების თარგმანი (გვ.173-174). 6.ქართველთა უძველესი ეკლესია ილორში //სახალხო გაზეთი.-1912(25 ივლ.).-გვ.3. მოკლე ცნობები. 7.ილორი //ქართული ლაპიდარული წარწერების კორპუსი.II.: დასავლეთ საქართველოს წარწერები. ნაკვ.I (IX-XIII სს.).-თბ.,1980.-გვ.159-161. ილორის ეკლესიის XI-XII საუკუნეების წარწერების პალეოგრაფიული ანალიზი. 8.ილორის ეკლესია //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი .ტ.I.-თბ.,2007.-გვ.16-17. წმინდა გიორგის სახელობის ილორის ეკლესიის მდებარეობა, მოკლე არქიტექტურული დახასიათება. მოხსენიებულნი არიან: ოდიშის მთავარი ლევან II დადიანი (XVII ს.), ვახუშტი ბატონიშვილი, ფეოდალი გიორგი გურგენიძე, მთავარეპისკოპოსი გიორგი, მღვდელი გიორგი ქოჩოლავა, მშენებლები: გიორგი გ[კ]ალატოზი და მიქაელი. ტექსტს ერთვის ეკლესიის სამი ფოტო. მოცემულია ილორის წმინდა გიორგის სახელობის ხატის მოკლე აღწერილობა და ფოტო - გვ.52-53. ტექსტი ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 9.წმიდა დიდმოწამე გიორგის მახვილი. ილორი //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.ი.-თბ.,2005.-გვ.182-184. გადმოცემები XI საუკუნის წმინდა გიორგის სახელობის შესახებ. მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასითება. ტექსტი ართ. და ინგლ. ენებზე. დართულია ტაძრის საერთო ხატისა და კარედის ხატის ფოტოები. 10.ილორი //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.157-158 //როგავა გ. აფხაზეთის ისტორიის საკითხები.-თბ.,2009.-გვ.158. მოკლე ცნობა ეკლესიის ხატების წარწერების შესახებ. 11.ილორის ეკლესია //მიბჩუანი თ. აფხაზეთი.ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.215-216. XI საუკუნით დათარიღებული, წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის მოკლე აღწერილობა და ისტორია. 12.მივხედოთ ილორის წმ. გიორგის ეკლესიას //"კოლხური დიადემა".-1991(ოქტ.).-N8-9.-გვ.10. XI საუკუნის ძეგლის მდგომარეობის გამო. 13.ქობალია ნ. "ყურესა მცირესა დაშთომილ ვართ..." //გაზ. "კომუნისტი".-1990(8 აგვ.).-გვ.4. წმ. გიორგის სახ. ეკლესიაზე - მოკლე ცნობა . 14.ზუხბაია ვ. ქართული კულტურის ძეგლები აფხაზეთში //ძეგლის მეგობარი.-2000.-N1(108).-გვ.29-34. რეზ. ინგლ. ენაზე. ძეგლის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 15.მოქვი, ილორი და დრანდა //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ. საქართველოს 100 ღირსშესანიშნაობა.თბ.,2011.-გვ.112. მოკლე ინფორმაცია XI საუკუნის ილორის წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის შესახებ. მოხსენიებულია ლევან II დადიანი. ტექსტს ერთვის ძეგლის ფოტო. 16.Памятники Илори //Пачулия В. По древней, но вечно молодой Абхазии.-Сухуми.,1969.-с.77-78. 17.ილორის ეკლესია //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.213. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 18.ხვისტანი რ.ილორის წმ.გიორგის სახელობის ეკლესია//ენგურ-მოქვისწყალის აუზის(აფხაზეთი)ქრისტიანული ძეგლები.-თბ.,2015.-გვ.73-74. 19.ილორის წმ. გიორგის სახელობის ისტორია //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.122-125. მოკლე ისტორია და არქიტექტურული აღწერილობა. 20.ილორის წმ. გიორგის ეკლესია //აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.21-22. ტაძრის ფოტო იხ. გვ.170. 21.ილორის ეკლესია //კობახიძე, გ. აფხაზეთი-ქართული სულიერების სამკვიდრო (საეკლესიო ხუროთმოძღვრული ძეგლები და სიწმინდეები).ნაწ.-I.-თბ.,2014.-გვ.114-131. ილორის წმ. გიორგის ეკლესიის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 22.ილორის წმ. გიორგის ეკლესია //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.69-77. 23.ილორის წმ. გიორგის ეკლესია //კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები ოკუპირებულ აფხაზეთში.-თბ.,2023.-გვ.18-22. 24.ილორის ეკლესია //ხმელიძე თ; ქაშიაშვილი ზ; ვანიშვილი თ; ქართული კულტურა და ხუროთმოძღვრება.-თბ.,2023.-გვ.262-264. |
| დრანდის ეკლესია (გულრიფშის რ-ნი) | 1."მცხეთის ჯვრის" ტიპის ზოგიერთი ვარიაცია: დრანდა //ჩუბინაშვილი გ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-ტ.1.-თბ.,1936.-გვ.140-143. დრანდის ტაძრისა მცხეთის ჯვრის შედარებითი ანალიზი. მოხსენიებულნი არიან: დ. ბაქრაძე, დიუბუა დე მონპერიე. ტექსტს ახლავს არქ. ნორევის მიერ (1847 წ.)შესრულებული ნახაზები (სურ.102, 103). 2.ცინცაძე ვ. დრანდა //ძეგლის მეგობარი.-1979.-N30.-გვ.35-42. ძეგლის მეცნიერული კვლევის შედეგები. 3.ახალი ამბები //დროება.-1883(9ივნ.).-N107.-გვ.1-2. ძველი დრანდის ტაძრის ნანგრევებზე ახალი მონასტრის აგების განზრახვის თაობაზე. 4.დრანდა /ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.III.-თბ.,1978.-გვ.633-634. მოკლე ცნობები სოფ.დრანდაში შემორჩენილი აგურისა და ქვით ნაშენი გუმბათოვანი ეკლესიის შესახებ. 5.დრანდის ტაძარი //კვალი.-1893.-N13.-გვ.12. ძეგლის შესახებ არსებული ისტორიული მასალების მიმოხილვა, ძეგლის აგების თარიღი. 6.კასტელი დონ კრისტოფორო დე ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ.-თბ.,1976.-გვ.477. სოფ.დრანდის საეპისკოპო ტაძრის ნახატი. ნახატზე წარმოდგენილი წარწერის თარგმანი(გვ.180). 7.მაჭავარიანი კ. სოხუმი //გაზ. "ივერია".-1886(25 ივლ.).-N160.-გვ.2. დრანდის ტაძრის წარწერათა შესახებ. 8.აფხაზეთის მატერიალური კულტურის ძეგლები და ეპიგრაფიკა (IX-XV სს.). დრანდის ეკლესია //მობჩუანი თ. აფხაზეთი.I.-თბ.,2003.-გვ.208-209. მოკლე ცნობები დრანდის ეკლესიის შესახებ. 9.შინაური ქრონიკა //დროება.-1884(26 თებ).-N44.-გვ.1-2. მეგრელების გადასახლების შესახებ გუმისტიდან დრანდის მონასტრის მიდამოებში. 10.შინაური ქრონიკა //დროება.-1883(25 ოქტ.).-N212.-გვ.3. დრანდის მონასტრის განახლების თაობაზე. 11.[ჩიჩუა კალისტრატე] კა-ლის-ტე. დრანდის მონასტერი //ივერია.-1900(27 ივნ.).-გვ.1-2. 12.დრანდის ეკლესია //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი.ტ.I.-თბ.,2007.-გვ.18-19. ღვთისმშობლის სახელობის დრანდის VIII საუკუნის გუმბათოვანი ეკლესიის მდებარეობა, მოკლე ისტორია. ტექსტს ერთვის ძეგლის საერთო ხედის ფოტო. ტექსტი ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 13.დრანდის ეკლესია //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.153 //როგავა გ. აფხაზეთის ისტორიის საკითხები.-თბ.,2009.-გვ.153-154. დრანდის ეკლესიის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 14.ჭედია გ. რესტავრაცია თუ... //გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი".-1971.-1 ივნისი. დრანდის ეკლესიის დაცვის თაობაზე. 15.ხორავა ბ. დრანდის საეპისკოპო //საქართველოში ქრისტიანობის გავრცელების 2000 წელი. სამეცნიერო კონფერენცია. მართლმადიდებლობა აფხაზეთში და ეროვნული თვითიდენტიფიკაციის საკითხები. მოხსენებების კრებული.i.თბ., 2005.-გვ.87-100. რეზ. რუს. ენაზე. დრანდის ღვთისმშობლის სახ.ტაძრისა და მისი სამონასტრო კომპლექსის მოკლე აღწერილობა; აღდგენისა და მშენებლობის ეტაპები, აგების თარიღის განსაზღვრა ხუროთმოძღვრული ანალიზისა და კერამიკის განხილვის საფუძველზე; ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობა დრანდელის სამწყსოს ტერიტორიის შესახებ. დრანდის საეპისკოპოსოს ისტორია. მოხსენიებულნი არიან: დ. ბაქრაძე, რ. მეფისაშვილი, მ. ხოტელაშვილი, კ. იაკობსონი, ს. საბლინი, გ. ჩუბინაშვილი. 16.ზუხბაია ვ. ქართული კულტურის ძეგლები აფხაზეთში //ძეგლის მეგობარი.-2000.-N1(108).-გვ.29-34. რეზ. ინგლ. ენაზე. ძეგლის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 17.მოქვი, ილორი და დრანდა //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ. საქართველოს 100 ღირსშესანიშნაობა.-თბ.,2011.-გვ.112. მოკლე ინფორმაცია VII-VIII საუკუნეებით დათარიღებული დრანდის საეპისკოპოსო ტაძრის შესახებ. ტექსტს ერთვის ძეგლის ფოტო. 18.დრანდის ტაძარი //ჟ. ”კვალი”.-1893.-N13.-გვ.12. 19.Драндский собор //Пачулия В. По древней, но вечно молодой Абхазии.-Сухуми.,с.67-70 //Пачулия В. В краю золотого руна.-М.,1964.-С.44-47//Пачулия В. Абхазия - край туризма.-Сухуми.,1975.-С.41 с илл.//Пачулия В. По историческим местам Абхазии.-Сухуми.,1956.-С.27-29 с илл. 20.Меписашвили Р. Дранда. Памятник архитектуры VII Века.-Тб.,1983.-12с. 21.Хрушкова Л. Цандрипш. Материалы по раннехристианскому строительству в Абхазии.-Сухуми.,1985.-С.69-70; С.79-83. 22.Дюбуа де Монпере Путешествие вокруг Кавказа.Т.I.-Сухуми.,1937.-С.151. 23.Толстой И., Кондаков Н. Русские древности в памятниках искусства. Вып.IV. Христианские древности Крыма, кавказа и Киева.-СПБ,,1891.-С.65 с илл. 24.Селезнев М. руководство к познанию Кавказа.-СПБ.,1847.-С.171-172. 25.Павливанов А. Церковь в Дранде //Материалы по археологии Кавказа. Вып.3.-1893.-С.8-13. 26.Москвич Г. Путеводитель по Кавказу.-П.,1915.-С.443-444. 27.Каспари А. Покоренный Кавказ.-СПБ.,1904.-С.647. 28.Владимиров Н. Древности Черноморского побережья.-СПБ.,1900.-С.14. 29.Бакрадзе Дм. Кавказ в древних памятниках христианства //Записки Общества любителей кавказской археологии. Кн.I.-1875.-С.65-66 с илл. 30.Вейденбаум Е. Путеводитель по Кавказу.-Тифл.,1888.-С.364 с илл. 31.დრანდის ეკლესია //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.212. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 32.დრანდის ეკლესია //აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.21. ტაძრის ფოტო იხ. გვ.169. 33.დრანდა //კობახიძე, გ. აფხაზეთი-ქართული სულიერების სამკვიდრო (საეკლესიო ხუროთმოძღვრული ძეგლები და სიწმინდეები).ნაწ.-I.-თბ.,2014.-გვ.34-42. ღვთისმშობლის სახ. ტაძრის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 34.დრანდის ღვთისმშობლის ტაძარი //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.78-94. 35.დრანდის ტაძარი //კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები ოკუპირებულ აფხაზეთში.-თბ.,2023.-გვ.38-43. |
| მოქვის ტაძარი (ოჩამჩირის რ-ნი) | 1.ამირანაშვილი შ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1961.-გვ.256-257. ტაძრის გეგმა, აგების თარიღი და ხუროთმოძღვრული სახე. 2.ამირანაშვილი შ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1971.-გვ.243-245. კათედრალური ტაძრის აირქიტექტურული დახასიათება. ტაძრის ამგებად მოხსენიებულია აფხაზეთის მეფე ლეონ III(957-967). 3.ისტორიულ სამურზაყანოს წარწერები. მოქვის სამრეკლოს წარწერა //ახალაძე ლ. აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, როგორც საისტორიო წყარო:ლაპიოდარული და ფრესკული წარწერები.I.-თბ.,2005.-გვ.109-116. ტაძრის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება, სამსტრიქონიანი ლაპიდარული წარწერის ენობრივ-პალეოგრაფიული ანალიზი, ძეგლის შესახებ არსებული ისტორიული წყაროების მიმოხილვა. 4.თოდუა ნ. აბულაძე თ. იაქაშვილი თ. მოქვის სამონასტრო კომპლექსი და ბიოტური ეროზიის გამომწვევი მცენარეები //ძეგლის მეგობარი.-1988.-N81.-გვ.61-62. სამონასტრო კომპლექსზე გავრცელებულ ბიოტური ეროზიის გამომწვევი მცენარეებზე და მათ წინააღმდეგ ბრძოლის მეთოდებზე. 5.კასტელი დონ კრისტოფორო დე. ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ.-თბ.,1976.-გვ.176. სოფ.მოქვის საეპისკოპოსო ეკლესიის ნახატი და არსებული წარწერების თარგმანი. 6.მოქვის ტაძარი (სურათებით) //ჟ.”მწყემსი”.-1893.-N8.-გვ.13-14. მოქვის ტაძრის გეოგრაფიული სივრცე, დ.ბაქრაძისეული აღწერილობა. ტექსტს ერთვის ძეგლის ფოტოები. 7.მოქვი //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.VII.-თბ.,1984.-გვ.148. მოკლე ცნობები მოქვის საკათედრო ტაძრის შესახებ. 8.ნიკოლეიშვილი ი., იაკობაშვილი ი. რელიეფური ფილა მოქვის ტაძრიდან //სამეცნიერო შრომების კრებული.-2000.-გვ.151-159. ტაძრის მოკლე ისტორია, 1986 წელს ჩატარებული რესტავრაციის შედეგები, რელიეფური ფილის კომპოზიციურ-სტილისტური ანალიზი, ძეგლის აგების სავარაუდო თარიღი. 9.ჟორდანია თ. მოქვის ეკლესიის (აფხაზეთი) ომოფორი ისტორიული წარწერებით //ივერია.-1902(2 მაისი).-N92.-გვ.3-4. 10.ს.მოქვი //ივერია.-1903(22 ივლ._.-N155.-გვ.2. ტაძრის მდგომარეობაზე. 11.[წერეთელი გ.]მოქვის ტაძარი //კვალი.-1893.-N16.-გვ.9-10. მოქვის ტაძრის აღწერილობა ისტორიული წყაროების მიხედვით. ტექსტს ერთვის სურათი. 12.ფაჩულია ვ. თქმულება ხუროთმოძღვარზე //გაზ. "კოლხეთი" (სენაკი).-1967(28 თებ.). ხალხში გავრცელებული თქმულება მოქვის ტაძრის აგების შესახებ. 13.მოქვის ტაძარი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი.ტ.I.-თბ.,2007.-გვ.20-21. მოქვის ტაძარი, როგორც ქართული კულტურის ძლიერი კერა, ჯვარგუმბათოვანი ტაძრის მდებარეობა, დაარსების ისტორია, სამეცნიერო და ისტორიული წყაროები ძეგლის შესახებ. ტექსტს დართული აქვს ტაძრის საერთო ხედის ფოტო. მოცემულია ტაძრის სიძველეთა მოკლე აღწერილობა და ფოტოები: მოქვის საწინამძღვრო ჯვარი(გვ.62-63), მოქვის ოთხთავი(გვ.72-73). მოქვის ეპისკოპოს ანდრია საყვარელიძის დაკვეთით შესრულებული კარედი ხატი(გვ.66-67). ტექსტი ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 14.მოქვი //იამბე, ციხის ნაშალო.-თბ.,2007.-გვ.125-126. მოქვის ტაძრის შესახებ ხალხში გავრცელებული თქმულება. ტექსტს ერთვის ძეგლის ფოტო. 15.განვითარებული ფეოდალიზმი: მოქვის ტაძარი //ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1995.-გვ.91-92. აფხაზთა მეფის ლეონის მიერ აგებული მოქვის ხუთნავიანი ტაძრის მხატვრულ-ხუროთმოძღვრული ანალიზი. ტექსტს ახლავს ტაძრის სარეთო ხედის ფოტო. 16.ციციშვილი ირ. ქართული არქიტექტურის ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.64. აღწერილია მოქვის, ბიჭვინთისა და ლიხნის ტაძრები. ტექსტს ახლავს საილუსტრაციო მასალა(ტაბ. XXVIII. ნახ.1-4). 17.ყაუხჩიშვილი თ. ბერძნული წარწერები საქართველოში.-თბ.,1951.-გვ.30-31. მოქვის ტაძრის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება, ბერძნული წარწერების მიმოხილვა. 18.მოქვი //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.128-129. X საუკუნის მოქვის საკათედრო ტაძრის ხუროთმოძღვრებისა და აქ მიმდინარე საგანმანათლებლო მოღვაწეობის შესახებ. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. დართულია ტაძრის საერთო ხედის ორი ფოტო. 19.მოქვის ტაძარი //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.153-155 //როგავა გ. აფხაზეთის ისტორიის საკითხები.-თბ.,2009.-გვ.154-156. ტაძრის ისტორიისა და აქ დაცულ სიძველეთა შესახებ. მოხსენიებულია ვ.ბერიძე, პლ. იოსელიანი, თევდორე ელჩინი, პავლე ზახარიევი,იერუსალიმის პატრიარქი დოსითეოსი (1659 წ.), მიხეილ შარვაშიძე, გიორგი შარვაშიძე, მოქველი ეპისკოპოსი დანიელი. აღსანიშნავია მინიატურებით დამშვენებული (152 მინიატურაა) მოქვის ოთხთავი გადაწერილი ვინმე ეფრემის მიერ. 20.მობჩუანი თ. აფხაზეთი.ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.211-213. მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. მნიშვნელობა ქართული კულტურის განვითარებაში. ტაძრის დღევანდელი სავალალო მდგომარეობის თაობაზე. 21.დოდელია ლ. კაცობრიობას კულტურა იხსნის // გაზ. "აფხაზეთის ხმა".-1991(19 თებ.).-გვ.4. მოქვის ტაძრის მოვლა-პატრონობაზე. 22.მუზეუმი ღია ცის ქვეშ // გაზ. "კომუნისტი".-1968(28 ოქტ.).-გვ.4. მოქვის ტაძრის ათასი წლისთავის გამო. 23.ფაჩულია ვ. ათასწლოვან ტაძარში - ხანდაზმულობის მუზეუმი //გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი”.-1981(24 ოქტ.).-გვ.3. 24.ფაჩულია ვ. მოქვის ტაძარი // გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი".-1956(20 ივნ). 25.ფაჩულია ვ. შუა საუკუნეების არქიტექტურის მარგალიტი // გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი".-1979(24 ოქტ.).-გვ.4. 26.ზუხბაია ვ. დავიცვათ არქიტექტურული ძეგლები //ძეგლის მეგობარი.-1965.-N4.-გვ.53-55. მოქვის ტაძრის დაცვის თაობაზე. 27.Асеев Ю., Джулай В. Давнина грузинська i давнина украiнська //Хронiка.-2000-2001-Вип.44.-с.5-9. ინტერვიუ უკრაინელ არქიტექტორ იური ასეევთან საქართველოსა და უკრაინის სიძველეებზე. მოცემულია მოქვის ტაძრის არქიტექტურის მოკლე განხილვა. 28.ზუხბაია ვ. ქართული კულტურის ძეგლები აფხაზეთში //ძეგლის მეგობარი.-2000.-N1(108).-გვ..29-34. რეზ. ინგლ. ენაზე. ძეგლის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 29.მოქვი, ილორი და დრანდა //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ. საქართველოს 100 ღირსშესანიშნაობა.-თბ.,2011.-გვ.112. აფხაზთა მეფის, ლეონ III -ის მიერ (967-975) აგებული ტაძრის მოკლე დახასიათება. აღნიშნულია მდიდარი წიგნთსაცავის შესახებ, რომელშიც ინახებოდა მოქვის სახარება (1301 წ.). ტექსტს ერთვის მოქვის საკათედრო ტაძრისა და მოქვის სახარების ფოტოები. 30.Моквский собор //Пачулия В. По древней, но вечно молодой Абхазии.-Сухуми.,1969.-с.81-84. 31.მოქვი //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.213. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 32.ხვისტანი რ. მოქვის ღვთისმშობლის სახელობის საკათედრო ტაძარი//ენგურ-მოქვისწყალის აუზის(აფხაზეთი)ქრისტიანული ძეგლები.-თბ.,2015.-გვ.65-68. 33.მოქვის საკათედრო ტაძარი //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.108-109. მოკლე ისტორია და არქიტექტურული აღწერილობა. 34.მოქვის ტაძარი //აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.19-20. სამნავიანი გუმბათოვანი ეკლესიის ისტორია და ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 35.მოქვის ეკლესია //კობახიძე, გ. აფხაზეთი-ქართული სულიერების სამკვიდრო (საეკლესიო ხუროთმოძღვრული ძეგლები და სიწმინდეები).ნაწ.-I.-თბ.,2014.-გვ.57-79. მოქვის ღვთისმშობლის ტაძრის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 36.მოქვის ტაძარი //რჩეულიშვილი, ლ. VIII-X საუკუნეების გუმბათოვანი ხუროთმოძღვრება აფხაზეთში.-თბ.,2018.-გვ.32-44. ტექსტს ახლავს ფოტომასალა. მოქვის "ხუთნავიანი","ჩაწერილი ჯვრის" ტიპის გუმბათოვანი ეკლესიის არქიტექტურული თავისებურებანი. 37.მოქვის ტაძარი //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.102.-119. მოქვის ღვთისმშობლის საკათედრო ტაძრის კულტურულ-რელიგიურ-ისტორიული მნიშვნელობა და არქიტექტურული აღწერილობა. 38.მოქვის ტაძარი //კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები ოკუპირებულ აფხაზეთში.-თბ.,2023.-გვ.52. |
| ლიხნის ტაძარი (გუდაუთის რ-ნი) | 1.გიორგობიანი გ. წარწერა ლიხნის ტაძრის კედელზე //ჟ. "მეცნიერება და ტექნიკა".-1976.-N2.-გვ.25-29. სოფ. ლიხნის ტაძრის კედლის ასომთავრული წარწერა და ცნობა 1006 წელს ჰალეის კომეტის გამოჩენის შესახებ. 2.ფაჩულია ვ. ლიხნის მონასტრის ლეგენდა და სინამდვილე //გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი".-1979(11 ივლისი). პირველ მკვლევართა ცნობები ლიხნის მონასტრის შესახებ. 3.განვითარებული ფეოდალიზმის არქიტექტურა (X-XIV სს.): ლიხნი //ციციშვილი ირ. ქართული არქიტექტურის ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.64. ლიხნის ტაძრის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. ტექსტს ახლავს საილუსტრაციო მასალა (ტაბ.XXVIII. ნახ.5,6). 4.ბერძენიშვილი ნ. საქართველოს ისტორიის საკითხები I.-თბ.,1964.-გვ.299. მოკლე ცნობა ლიხნის ეკლესიასა და სასახლის შესახებ. 5.ლიხნი //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია ტ.VI.-თბ.,1983.-გვ.271. სოფ. ლიხნის მატერიალური კულტურის ძეგლების: ღვთისმშობლის მიძინების სახ. ტაძრის, აფხაზეთის მთავართა სასახლის ნანგრევების, ციხე-გალავნისა და სამეკლესიანი ბაზილიკის ნანგრევების მოკლე აღწერილობა. 6.აფხაზეთის მატერიალური კულტურის ძეგლები: ლიხნის ტაძარი //მიბჩუანი თ. აფხაზეთი ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.199-200. მოკლე ცნობები სოფ. ლიხნის ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის დათარიღების შესახებ. 7.სახოკია თ. მოგზაურობა.-ბათუმი.,1985.-გვ.389.-გვ. მოკლე ცნობები ლიხნის ტაძრის შესახებ. 8.განვითარებული ფეოდალიზმი: ლიხნი //ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1995.-გვ.64. X საუკუნით დათარიღებული ეკლესიის მოკლე აღწერილობა. 9.აფხაზეთი ლიხნი //ყაუხჩიშვილი თ. საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი.-თბ.,2004.-გვ.64-67. ლიხნის ტაძარის XIV საუკუნის ფრესკებზე არსებული ბერძნული წარწერების ანალიზი. 10.ყაუხჩიშვილი თ. ბერძნული წარწერები საქართველოში.-თბ.,1951.-გვ.7-16. ტაძრის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება, სხვადასხვა ეპოქის ბერძნული წარწერების ანალიზი. 11.ლიხნის ტაძარი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი.ტ.I.-თბ.,2007.-გვ.22-23. ტაძრის მდებარეობის, შემორჩენილი მხატვრობისა და წარწერების შესახებ. მოხსენიებული არიან: მარი ბროსე; ისტორიული პირები:ბაგრატ IV, გიორგიI, ვაჩე პროტოისპათარი და იპატოსი. მოცემულია ლიხნის ტაძრის მხატვრობის ფრაგმენტების ფოტოები (გვ.74-76). ტექსტები ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 12. ლიხნი //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.133. X-XI საუკუნეების, ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. დართული აქვს ძეგლის ორი ფოტო. 13.ლიხნი //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.149-150. ლიხნის ანუ სოუკ-სუს X-XI საუკუეებით დათარიღებული ეკლესიის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. ტაძრის მოხატულობა მთლიანად მიძღვნილია ღვთისმშობლის განდიდებისადმი (XIV ს.). აღნიშნულია ს. ბამბორის დღემდე შემონახული, საშუალო საუკუნეების სამონასტრო კომპლექსი. მოხსენიებულია დიუბუა დე მონპერე. 14.გუდაუთისა და მისი მიდამოების წარწერები: ლიხნის წარწერები //ახალაძე ლ. აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, როგორც საისტორიო წყარო: ლაპიდარული და ფრესკული წარწერები.I.-თბ.,2005.-გვ.165-169. მოკლე ცნობა ლიხნის ღვთისმშობლის მიძინების სახ. ტაძრის შესახებ; აღნიშნულია მ.ბროსეს მიერ აღწერილი ოთხი ქართული წარწერის თაობაზე: 1066 წლის წარწერა კომეტის გამოჩენის შესახებ; გიორგის მოხსენებით; გიორგი კურაპალატის მოხსენებით; ჭყონდიდელისა და მწიგნობსრთუხუცესის მოხსენებით. მოხსენიებულნი არიან: მ.ბროსე, დ.ბაქარაძე, ექვ.თაყაიშვილი, პ.უვაროვა. მოცემულია ლიხნის წარწერების ვრცელი ენობრივ-პალეოგრაფიული ანალიზი. 15.ფაჩულია ვ. ლიხნის მონასტრის ლეგენდა და სინამდვილე //გაზ. "საბჭოთა აფხაზეთი".-1979(11 ივლ.).-გვ.4. 16.ზუხბაია ვ. დავიცვათ არქიტექტურული ძეგლები //ძეგლების მეგობარი.-1965.-N4.-გვ.53-55. ლიხნის ტაძრის დაცვის თაობაზე. 17.Шервашидзе Л. Некоторые стенные росписи средновековые стенные росписи на территории Абхазии.-Тб.,1971.-187с. Главной задачей исследования является попытка создать специальное искусствоведческое исследование и найти средневековым стенным росписям на территории Абхазии соответствующее место среди памятников Грузии а также Византии и стран находившимся в сфере ее влияния. 18.Лыхненский храм //Пачулия В. По древней, но вечно молодой Абхазии.-Сухуми.,1969.-с.148. 19.ლიხნის ტაძარი //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.214-215. ტექსტი ქართ. ინგლ. ენებზე. 20.ლიხნის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.128-129. მოკლე ისტორია და არქიტექტურული აღწერილობა. 21.ლიხნის ეკლესია (ლიხნი)//აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.18. ღმრთისმშობლის მიძინების ეკლესიის მოკლე არქიტექტურული აღწერილობა. ტაძრის ფოტო იხ. გვ.166. 22.ლიხნის ეკლესია //კობახიძე, გ. აფხაზეთი-ქართული სულიერების სამკვიდრო (საეკლესიო ხუროთმოძღვრული ძეგლები და სიწმინდეები).ნაწ.-I.-თბ.,2014.-გვ.43-56. ლიხნის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძრის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 23.ლიხნის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი //გრძელიშვილი ნ. რელიგიური ტურიზმი.-თბ.,2018.-გვ.246-247. 24.ლიხნის ღვთისმშობლის ტაძარი //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.95-101. 25.ლიხნის ტაძარი //კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები ოკუპირებულ აფხაზეთში.-თბ.,2023.-გვ.44-51. |
| გაგრის ეკლესია | 1.გაგრაში არის ძველი ერთიანი დანგრეული ტაძარი //ივერია.-1902.-N261(5 დეკ.).-გვ.3. ალ. ოლდენბურგის განზრახვა გაგრის ეკლესიის განახლების თაობაზე. 2.გაგრა (აფხაზეთი) //ცნობის ფურცელი.-1902.-N1911(31 აგვ.).-გვ.3. ზარბაზნების აღმოჩენა ციხესიმაგრის ტერიტოტიაზე. 3.გაგრის ციხე //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.II.-თბ.,1977.-გვ.612. ციხის მოკლე დახასიათება. 4.დიდებულიძე გ. ძველი გაგრის ეკლესია //ძეგლის მეგობარი.-1971.-N45.-გვ.16-26. გაგრის ციხესიმაგრის დახასიათება, მისი დათარიღება. 5.მიბჩუანი თ. აფხაზეთი. ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.189-191. მოკლე ცნობები გაგრის სანაპირო ზოლში შემორჩენილი IV-V საუკუნეების ციხის ნანაგრევებისა და VI-VII საუკუნეების სამნავიანი ეკლესიის შესახებ. 6.საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდიუმთან არსებულ კულტურის ძეგლთა დაცვის სამეცნიერო მეთოდურ საბჭოს //რჩეულიშვილი ლ. ქართული ხელოვნების ისტორიის ნარკვევები.-თბ.,1994.-გვ.267-171. მოხსენებითი ბარათი ძეგლის დაცვის შესახებ. 7.გაგრის ეკლესია //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა.ტ.I.აფხაზეთი.-თბ.,2007.-გვ.24-25. მოკლე არქიტექტურული აღწერილობა. ტექსტს ერთვის ძეგლის წინა ხედის ფოტო. ტექსტი ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 8.გაგრა //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.340. მოკლე ცნობა ადრინდელი ფეოდალური ხანის ციხის ზღუდის, სამეკლესიანი ბაზილიკის, გაგრის ეკლესიის შესახებ. ტექსტი ქართულ და ინგლ. ენებზე. დართული აქვს ეკლესიის საერთო ხედის ფოტო. 9.რჩეულიშვილი ლ. ქართული ხელოვნების ნარკვევები.-თბ.,1994.-გვ.267-268. გაგრის ძველი ციხის მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. ტექსტს ახლავს ციხის დეტალების ჩანახატები. 10.გაგრის ეკლესია //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.148-149 //როგავა გ. აფხაზეთის ისტორიის საკითხები.-თბ.,2009.-გვ.148-149. მოკლე ცნობა მდინარეების გაგრიფშასა და ჟოაკვარას შორის ციხის გალავანში ნაგები ,ე.წ. "სამეკლესიანი ბაზილიკათა ტიპის (გავრცელებული იყო ადრექრისტიანულ საქართველოში, პრინც ოლდენბერგის მითითებით XIX საუკუნეში ჩატარდა მისი რესტავრაცია), V-VII საუკუნეების ეკლესიის შესახებ. 11.ბერძენიშვილი ი. აფხაზეთის ” სამეკლესიანი ბაზილიკები” //მართლმადიდებლობა აფხაზეთში და ეროვნული თვითიდენტიფიკაციის საკითხები. სამეცნიერო კონფერენცია. მოხსენებათა კრებული.I.-თბ.,2005.-გვ.56-62. დიუბუა დე მონპერეს ცნობა ძველი გაგრის ეკლესიის შესახებ; ძეგლის მოკლე აღწერილობა. აღნიშნულია გაგრის ეკლესიის უნიკალურობა: ადრექრისტიანული რელიეფისათვის დამახასიათებელი მოტივი - წრეში ჩაწერილი ტოლმკლავა ჯვარი. მოხსენიებულნი არიან: მ. დიდებულიძე, ლ. რჩეულიშვილი, დ. თუმანიშვილი, ლ. ხრუშკოვა. ტექსტი ქართ და რუს. ენებზე. ერთვის ძველი გაგრის ეკლესიის გეგმა , ეკლესიის საერთო ხედისა და დას. კარის ტიმპანის რელიეფის ფოტოები. 12.გაგრის ეკლესია //კობახიძე გ. აფხაზეთი ქართული სულიერების სამკვიდრო. საეკლესიო არქიტექტურული ძეგლები და სიწმინდეები II.–თბილისი.,2016.–გვ.5–20. გაგრის VI ს–ის. სამნავიანი უგუმბათო ბაზილიკის არქოტექტურული აღწერილობა. 13.ძველი გაგრის ეკლესია //აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.22-23. 14.გაგრის ეკლესია //ხორავა, ბ. ქვეყანა სავსე ქრისტეს სარწმუნოებით.-თბ., 2021.-გვ.13-14. სამეკლესიანი ბაზილიკის მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. |
| კომანის ეკლესია (სოხუმის რ-ნი) | 1.კომანის ეკლესია //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა.ტ.I.-თბ.,2007. სოფ. შრომის მახლობლად მდებარე დარბაზული ტიპის ეკლესიის მოკლე ისტორია. მოხსენიებულნი არიან 1993 წელს აფხაზ სეპარატისტების მიერ დახვრეტილი : ეკლესიის აღმდგენელი იური ანუა და ტაძრის წინამძღვარი მამა ანდრია ყურაშვილი. ტექსტს ერთვის ძეგლის სამი ფოტო. ტექსტი ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 2.კამანი //როგავა გ. რელიგია და ეკლესია აფხაზებში.-თბ.,2007.-გვ.152-153 //როგავა გ. აფხაზეთის ისტორიის საკითხები.-თბ.,2009.-გვ.152-153. ბერძენი არქეოლოგ კონსტანტინე ერისის (XIX ს.)მოსაზრება იოანე ოქროპირის კამანში (კომანში) დაკრძალვის შესახებ. მოხსენიებულია აფხაზი "ბოევიკების" მიერ ნაწამები და მოკლული მამა ანდრია (ყურაშვილი). 3.მიბჩუანი თ. აფხაზეთი.ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.204. მოკლე ცნობა კამანის (კომანის) ტაძრის შესახებ. 4.ქარჩავა ს. სცნან ყოველთა... //ოქროს საწმისი.-1991.-N3.-გვ.6-7. 5. კომანის ეკლესია //კობახიძე გ. აფხაზეთი ქართული სულიერების სამკვიდრო. საეკლესიო არქიტექტურული ძეგლები და სიწმინდეები II.–თბილისი.,2016.–გვ.73-84. 6.კამანის ეკლესია //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.146-147. მოკლე ისტორიული მიმოხილვა. 7.კომანის წმ. იოანე ოქროპირის მონასტერი //აფხაზეთის კულტურული მემკვიდრეობა.-თბ.,2017.-გვ.23. 8.კომანის მონასტერი //გრძელიშვილი ნ. რელიგიური ტურიზმი.-თბ.,2018.-გვ.247-248. |
| ახალი ათონი (გუდაუთის რ-ნი) | 1.ახალი ამბები //დროება.-1880.-N151(17 ივლ.).-გვ.2. ახალი ათონის სიმონ კანანიტის მონასტრის დაარსება. 2.ახალი ათონის მონასტერი //ცნობის ფურცელი. სურ. დამ.-1902.-N47(30 ივნ.).-გვ.2-3. მონასტრის სამი სურათი. 3.დღიური //დროება.-1876.-N11(30 იანვ.).-გვ,2. ახალი ათონის მონასტრის აგების ისტორია. 4.მოგზაურობა მისი მაღალ ყოვლად უსამღვდელოესობის პავლესი. საქართველოს ექსარხოსისა თბილისიდამ ბიჭვინტამდი და ძველი ბიჭვინტის სობორის კურთხევა //მწყემსი.-1885.-N18.-გვ.7-9.,N19.-გვ.2-4. ახალი ათინის სიმონ კანანელის მონასტრის დაარსების ისტორია, ბერთა და მორჩილთა მოღვაწეობა. 5. აფახაზეთის მატერიალური კულტურის ძეგლები და ეპოგრაფიკა (IX-XV სს.). ანაკოფიის ძეგლები (ახალი ათონი) //მიბჩუანი თ. აფხაზეთი. ნაწ.I.-თბ.,2003.-გვ.200-202. მოკლე ცნობები ივერიის მთაზე ნანგრევების სახით შემორჩენილი ანაკოფიის ციხისა და ტაძრის შესახებ. 6.ნარკვევები //ივერია.-1902.-N97(9 მაისი).-გვ.3. რეცენზია ნ.პ. კონდაკოვის წიგნზე "Памятники христианского искуства на Афоне" ჟურნალ "Кавказский вестник"-ში. 7.შინაური ქრონიკა //დროება.-1884.-125(12 ივნ.).-გვ.2. ახალი ათონის წარწერების შესახებ. 8.წმ.მოციქულის სიმონ კანანელის ტაძარი აფხაზეთში //მწყემსი.-1893.10.-გვ.5-8. ანაკოფიის მოკლე ისტორია, სიმონ კანანელის სახელობის ეკლესიის აღწერილობა, შემორჩენილი მხატვრობის მიმოხილვა. 9.აფხაზეთი ახალი ათონი //ყაუხჩიშვილი თ. საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი.-თბ.,2004.-გვ.67-73. სიმონ კანანელის ტაძრის IX-X საუკუნეების ბერძნული წარწერების ანალიზი. 10.ყაუხჩიშვილი თ. ბერძნული წარწერები საქართველოში.-თბ.,1951.-გვ.16-21. 11.ჩაძირული ქალაქების საიდუმლო //სოფლის ცხოვრება.-1961(14 დეკემბერი). სოხუმისა და ახალი ათონის მახლობლად ჩატარებული გათხრების შედეგები. 12.ახალი ათონის მონასტერი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი.ტ.I.-2007.-გვ.28-29. 1875 წელს ათონის მთიდან (საბერძნეთი) მოსული ბერების მიერ თანამედროვე ახალი ათონის ტერიტორიაზე , ივერიის მთაზე დაარსებული წმინდა პანტელეიმონის სახელობის ტაძრის შესახებ. ტექსტს ერთვის კომპლექსის საერთო ხედის ფოტო. ტექსტი ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. 13.ახალი ათონი //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.341. მონასტრის მოკლე ისტორია. ტექსტი ქართულ და ინგლ.ენებზე. დართული აქვს ტაძრის ორი ფოტო. 14/Пачулиа В. Новый Афон. Историко-культурный очерк.-1973.-с.59 с илл. 15.ახალი ათონის მონასტერი //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.30-33. მოკლე ისტორია და არქიტექტურული აღწერილობა. 16.წმ. პანტელეიმონის ტაძარი //გრძელიშვილი ნ. რელიგიური ტურიზმი.-თბ.,2018.-გვ.246. 17.ახალი ათონის მონასტერი //გრძელიშვილი ნ. რელიგიური ტურიზმი.-თბ.,2018.-გვ.246. 18.ახალი ათონის მონასტერი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა აფხაზეთი.-თბ.,2017.-გვ.30-31. |
| სვიმონ კანანელის სახ. ტაძარი (გუდაუთის რ-ნი) | სვიმონ კანანელის სახელობის ტაძარი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. აფხაზეთი. ტ.I.-თბ.,2007.-გვ.30-31. ტაძრის მდებარეობისა და ქრისტიანული სიმბოლოების-თევზის, ლომისა და ჯვრის რელიეფური გამოსახულებების შესახებ. ტექსტს ერტვის ძეგლის საერთო ხედისა და ორი ფრაგმენტის ფოტოები. 2.წმ. სვიმონ კანანელის სახ. ტაძარი //აფხაზეთი:[ფოტოალბომი].-2016.,თბ.-გვ.140-143. 3.სვიმონ კანანელის სახ. ტაძარი //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა აფხაზეთი.-თბ.,2017.-გვ.32-33. |