702. (ბ) იტყვის: „დავკარგე ბროლი და სადა ჰრთავს ბროლსა მინები!“ - ტაეპის აზრია: უცხო მოყმე ამბობს, დავკარგე მინანქართან შეერთებული ბროლიო (პირთეთრი და ნაზკანიანი ნესტანი).
უკან 703. (გ) „საწუთრო და სოფელს ყოფა, კაცი უჩსო, ვით ნადირსა, - ტაეპის აზრია: ადამიანებთან ყოფნა მისთვის ისევე აუტანელია, როგორც ნადირისათვის.
უკან 704. (გ) თვალი მჭვრეტელი, ვით მზისა ციაგსა, დაეღონების, - ტაეპის აზრია: იგი (უცხო მოყმე) თავის შემხედველს თვალს სჭრის, როგორც მზის ბრწყინვალება.
უკან 705. (ა) წვრილად ჰკადრა, რა იცოდა, - რა ნახულად, რა ნასმენად: - ტაეპი შეძლება ასეც გავიგოთ: დაწვრილებით უამბო, თუ რა ნახა თვითონ და რა მოისმინა.
უკან 706. (გ) იტყვის: „რა ვუთხრა პასუხი მის სათნებლისა თნებისა? - თინათინის სიტყვების აზრია: რა პასუხი გავცე უცხო მოყმეს იმისთვის, რომ ჩვენი სასიამოვნი (სათნებელი) საქმე გააკეთა, რომ თავისი ამბავი გვიამბო?
უკან 707. (დ) მზე შემიფიცავს თავისა, ჩემგან მზედ სახედავისა. - ტაეპის აზრია: ჩემგან მზედ მისაჩნევი თინათინის თავი დამიფიცავს.
უკან 708.(გ) კვლა მიჯნურსა მიჯნურისა ჭირი უჩნდეს ჭირად დიდად; - ტაეპის აზრია: გამიჯნურებულმა კაცმა გამიჯნურებულ კაცს უნდა გაუგოს, მისი ტანჯვა დიდ ტანჯვად უნდა მიიჩნიოს.
(დ) აჰა, მაქვსცა უმისოსა ლხინი არმად, თავი - ფლიდად!“ - ტაეპის აზრია: უმისოს, მასთან არმყოფს სიხარული არმად მიმაჩნია და ჩემი თავი – ფლიდად.
უკან 709. (გ) მერმე, ზრდა სიყვარულისა გაქვს, ჩემგან დანერგულისა, - ტაეპის აზრია: ვხედავ, რომ ჩემი სიყვარული არ გაგნელებია.
უკან 713. (ა) „ვა თუ გავიჭრა, გაჭრილსა სადათ, გლახ, დამწვავს სამ ალი! ტაეპის აზრია: - თუ გავიჭრები, საიდან სად დამწვავს შენი სიყვარულის ალი.
უკან 719. (ბ) იტყვის: „მზე ჩემგან თავისად კმა დასადებლად აღარად! - ტაეპის აზრია: რადგან ასე გავუბედურდი, მზეს ჩემად ვეღარ მივიჩნევ, მზე ჩემთვის აღარ ნათობს, მზეში (იგულისხმება: სიცოცხლეში, სიხარულში) წილი აღარ მიდევს.
უკან 723. (ბ) გული - ჟამ-ჟამად ყოველთა ჭირთა მთმო, ლხინთა მნდომელი, - ტაეპის აზრია: კაცის გული ცვალებადია, იგი ყოველ ჭირს ითმენს და ლხინს, სიხარულს ეძებს.
უკან 724. (ა) რა გულსა უთხრნა გულისა სიტყვანი საგულისონი, - ტაეპის აზრია: გულს რომ სამდურავი უთხრა, თავისი ჯავრი და წყრომა რომ გაუმხილა.
უკან 726. (გ) მზესა ქორნი აბნელებდეს, ძაღლთა რბოლა მიდამოდ-ა; - აზრი შემდეგია: მთელ მიდამოზე ძაღლთა სირბილია, ძაღლები მრავლად ჰყავთ.
უკან 728. (დ) უტარიელოდ ხსენება არვისგან იკადრებოდა. - ტაეპის აზრია: ვერვინ ბედავდა რაიმეს თქმას ისე, რომ ტარიელი არ ეხსენებინა.
უკან 730. (დ) რაცა აჯა დათმობისა გულმან ვისმცა მოუსმინა! - ტაეპის აზრია: გული მოთმინების თხოვნას არ ისმენს.
უკან 737. (ა) დაჯდა, მისთა შემხედველთა გული მათი მართლად ხელეს, - ტაეპის აზრია: ავთანდილი მართლაც იმსახურებდა იმას, რომ მის შემხედველთა გულები აღტაცებისაგან გახელებულიყო.
უკან 739. (გ) მას ჩემთვის სულნი არ ჰშურდეს, შეზღვა ხამს შეუზღველისა; - ტაეპის აზრია: ტარიელმა ჩემთვის სული არ დაიშურა, მან თავისი ამბავი მიამბო, თუმცა ეგონა, რომ თხრობისგან გაცხოველებული გულისტკივილი მოკლავდა. მისი ვალი ჩემზე გადაუხდელია, მაგრამ მაინც უნდა გადავუხადო.
უკან 740. (დ) მერმე, ასმათ ჩემთვის დისა მართ დად უფრო დაებად-ა. - ტაეპის აზრია: ასმათი დაზე უფრო დად მომევლინა.
უკან 744. (ა) „ჰკადრე: „ვინ გაქოს ყოველმან პირმან არ-მეუზრახემან,
(ბ) ვითა ვიშიშვი, გაცნობოს ღმერთმან, ნათელთა მსახემან! - ტაეპის აზრია: უთხარი მეფეს: შენ, ვისაც ყოველი პირი შეგაქებს, ვისაც კი ლაპარაკი ძალუძს, ღმერთმა გაგაგებინოს, როგორ ვშიშობ (თქვენთან ჩემი სათხოვრის გამხელას)!
უკან 745. (ბ) გული მას აქვს, უგულოსა აქა ხელი რა მეხდების? - ტაეპის აზრი დამყარებულია სიტყვის თამაშზე. ტარიელმა ავთანდილს გული წაართვა. მაგრამ “უგულო” ნიშნავს უგუნებოს, დარდისაგან ცხოვრების ნირწამხდარს. ასე დაძაბუნებული ავთანდილი მეფეს ვეღარ გამოადგება.
უკან 745. (გ) თუ რას ვარგებ, პირველ ხვალმე თვით სახელი თქვენ მოგხვდების; - ტაეპის აზრია: თუ ტარიელს რამეს ვარგებ, ეს ისევ თქვენთვის იქნება სასახელო, რადგან მე თქვენი ყმა ვარ.
უკან 751. (ბ) რად გაგიშვან, რად დაღონდენ, ანუ მზესა რად მოჰშორდენ? - ტაეპის აზრია: როგორ გაგიშვებენ? როგორ დაიღონებენ თავს? ან მზეს როგორ მოგშორდებიან?
უკან 754. (დ) ჭირნი, მისგან უნახავნი, დია, ვისმცა გარდუხდიან?! - აზრია: მას რომ არ უნახავს, ნეტა ისეთი ჭირი თუ ვინმეს გამოუვლია? ან: ისეთ ჭირს ვინ ნახავდა!
უკან 755. (ბ) რკინა, ჩემი მონაცვალე, ხამს გაცვილდეს, არ გატინდეს; - ტაეპის აზრია: ჩემებრ ტანჯული, რკინაც კი დარბილდება.
უკან 756. (ბ) ვითა მნუკევს, ეგრე დავჰრთო გული ცეცხლთა მოსადებლად. - ტაეპია აზრია: როგორც გული მთხოვს, ისე გავიზიარებ ტარიელის ტანჯვას, ჩემს გულსაც ტარიელის ტანჯვის ცეცხლზე დავწვავ (ალ. ჭინჭარაული).
უკან 766. (ბ) დააცთუნნა, მაგრა მისთვის აალმასნა, არ აძეწნა: - ტაეპის აზრია: ააცდინა, მაგრამ, როცა ესროლა, უნდოდა, ალმასივით მაგრად მოხვედროდა და არა ძეწნასავით რბილად.
უკან 773. (გ) „შენ ადიმი გაგიმეშდა, არ თუ მეში გიადიმდა. - ტაეპის აზრია: მეფის თვალში რეპუტაცია გაგიფუჭდა (ნ. წაქაძე).
(დ) რა აქიმი დასნეულდეს, მისთვის ვინმცა გააქიმდა!“ - ტაეპის აზრია: შენ, ჩემ მშველელად მოხმობილი, ახლა თვით ჩავარდი გასაჭირში.
უკან 774. (გ) შენ რასა იქმ, ესე მითხარ, ჩემი ჭმუნვა არ იდიდოს!
(დ) ხამსცა, კაცმან სასიკვდილოდ თავი ჭირსა არ დაჰრიდოს?“ - ტაეპთა აზრია: მითხარი, შენ რას აპირებ? განა სწორია შენი გადაწყვეტილება, რომ ტარიელის საშველად თავი გაწირო?
უკან 775. (ბ) იადონი მაშინ მოკვდეს, ოდეს ვარდმან იდამჭნაროს.
(გ) ხამს, უძებნოს ცვარი წყლისა, მისთვის თავი ყოვლგან აროს,
(დ) ვერ უპოვოს, რა ქმნას ანუ გული რათა დაიწყნაროს! - ტაეპის აზრია: იადონი მოკვდება, თუ ვარდი დაჭკნა. ამიტომ უნდა მას ცვარი უძებნოს. ასევე, მეც ტარიელს უნდა დავეხმარო.
უკან 776. (დ) სჯობს უყოლობა კაცისა მომდურავისა ყოლასა. - ტაეპის აზრია: არ ურჩევნია (მეფეს), სულ არ ვყავდე გვერდით, ვიდრე მომდურავი ვყავდე?
უკან 777. (დ) მე თუ მოვკვდე, ჩემი კერძი სოფელიმცა გარდიფხვრების!“ - ტაეპის აზრია: თუ მოვკვდები, მოვკვდე! ჩემი წუთისოფელი, ჩემი სიცოცხლე ამით დასრულდეს.
უკან 780. (დ) სიყვარული სიყვარულსა შეგიცალო, შეგიწონო“. - ტაეპის აზრია: შენი სიყვარულის სანაცვლოდ ჩემს სიყვარულს გაჩვენებ. რა ერთგულებაც შენ გამიწიე, იმის ტოლ ერთგულებას მეც გაგიწევ.
უკან 782. (გ) შენგან თავისა შენისა საჩემოდ გამომჩენელი“. - ტაეპის აზრია: (ეს დღე) გამოგაჩენინებს თავს ჩემს სამსახურში, გვიჩვენებს, რამდენად ერთგული ხარ ჩემი.
უკან 783. (ბ) მან არ იცის, რათა, ვინა და სულ-დგმული ვისგან ვინ-ა; - ტაეპის აზრია: როსტევანმა არ იცის, ვინ, რით, ვისგან და ვისით ვცოცხლობ. იგულისხმება: არ იცის, რომ მე ტარიელის შველის ფიქრით ვცოცხლობ.
უკან 786. (დ) შენ გაამაგრე დაჭირვა ჩემისა ნასწავლებისა! - ტაეპის აზრია: ჩემი დანაბარები მტკიცედ აასრულე, ჩემი სიტყვა მტკიცედ დაიცავი!
უკან 790. (ბ) ვის ასმია პატრონისა ჭირსა შიგან ყმისა რიდი?! - ტაეპის აზრია: ვის გაუგონია, პატრონი ჭირში ყმას ერიდებოდეს?
უკან 792. (ბ) არ მარტო უნდა გაჭრილი ცრემლისა სისხლსა ფერებად? - ტაეპის აზრია: განა გაჭრილი მარტო არ უნდა ამსგავსებდეს თავის ცრემლს სისხლს, განა მარტოობაში არ უნდა ტიროდეს?
უკან 793. (დ) მძულს, რა კაცსა სააუგო საქმე არად არ შესწონდეს! - ტაეპის აზრია: მძულს, როცა კაცს არაფრად მიაჩნია, ეადვილება სამარცხვინო საქმე.
უკან 794. (ბ) ვის სიკვდილი მოყვრისათვის თამაშად და მიჩანს მღერად; - ტაეპის აზრია: მე ქვეყნად სიცოცხლე ბებერი კიტრის ფასადაც არ მიღირს; მეგობრისთვის სიკვდილი ჩემთვის ლხინია.
უკან 794. (დ) მას თუ დავსთმობ, სახლსა ჩემსა, ვეღარ დავსთმობ ვისსა ვერად? - ტაეპის აზრი ბუნდოვანია. იგი შეიძლება ასე გავიგოთ: რაკიღა თინათინი დავთმე, მაშინ ქვეყნად რაღას ვერ დავთმობ?
უკან 796. (ა) „დაჯდა წერად ანდერძისად, საბრალოსა საუბრისად: - ტაეპის აზრია: დაიწყო ისეთი ანდერძის წერა, რომლის ხსენებაც კი სიბრალულის აღმძვრელია.
უკან 798. (დ) მით ვისწავლებით, მოგვეცეს შერთვა ზესთ მწყობრთა წყობისა. - ტაეპის აზრია: იმისთვის ვსწავლობთ, სიბრძნეს იმისთვის ვიძენთ, რომ ჩვენი მორალური ქცევით სამყაროს უზენაეს წესრიგს შევერწყათ (იხ. კომენტარი).
უკან 801. (ა) „რაცა ღმერთსა არა სწადდეს, არა საქმე არ იქმნების,
(ბ) მზისა შუქთა ვერ-მჭვრეტელი ია ხმების, ვარდი ჭნების;
(გ) თვალთა ტურფა საჭვრეტელი უცხოდ რადმე ეშვენების;
(დ) მე ვით გავძლო უმისობა, ან სიცოცხლე ვით მეთნების! - სტროფის აზრია: ყოველივე ღვთის ნებაა: ვარდი უმზეოდ ჭკნება, მშვენიერი სანახავი თვალს ატყვევებს. რაკი ასეა – რაკი ჩემმა თვალმა ტარიელი ნახა და ისიც ვიცი, რომ მას დაღუპვა, უმზეოდ დაჭკნობა ემუქრება – ახლა როგორ გავძლებ, რომ მის საშველად არ ვისწრაფო?
უკან 802. (ბ) ძალი არ მქონდა ტყვე-ქმნილსა მე მაგისისა თნებისა; - ტაეპის აზრია: მე, ტარიელზე ფიქრისგან დატყვევებულს, არ შემეძლო თქვენთვის ეს მეამებინა – მასთან არ წავსულიყავ და თქვენთან დავრჩენილიყავ.
უკან 802. (გ) აწ წასლვა იყო წამალი ჩემთა სახმილთა გზნებისა;
(დ) სადა გინდ ვიყო, რა მგამა, ყოფამცა მქონდა ნებისა! - გ და დ ტაეპების აზრია: წასვლა ჩემი ტანჯვის წამალია. თუ ჩემი ნება ავისრულე – თავი მის საშველად გადავდე – მაშინ აღარ დავეძებ, რა დამემართება.
უკან 803. (ა) „არას გარგებს სიმძიმილი, უსარგებლო ცრემლთა დენა,
(ბ) არ გარდავა გარდუვალად მომავალი საქმე ზენა;
(გ) წესი არის მამაცისა მოჭირვება, ჭირთა თმენა;
(დ) არვის ძალ-უც ხორციელსა განგებისა გარდავლენა. - სტროფის აზრია: ცრემლის ღვრა და მწუხარება უსარგებლოა. რაც განგებისგან გადაწყვეტილია, ის მოხდება. კაცმა უნდა გაიჭირვოს და მის თავს მოსულ უბედურებას ვაჟკაცურად შეჰხვდეს.
უკან 804. (ა) „რაცა ღმერთსა გაუგია თავსა ჩემსა გარდასავლად,
(ბ) გარდამხდეს და შემოვიქცე, აღარ დამრჩეს გული ავლად;
(გ) თქვენვე გნახნე მხიარულნი, დიდებით და დავლა-მრავლად!
(დ) მას რა ვარგო, დიდებად და კმარის ესე ჩემად დავლად. - სტროფის აზრია: რაც ჩემთვის ღვთის განგებას დაუწესებია, დაე, ის გადამხდეს და თქვენთან დავბრუნდე; გული ისე დამეწვას, რომ ფერფლიც აღარ დარჩეს; ნეტავ თქვენ გნახოთ მხიარულნი, დიდებითა და ძლევით შემოსილნი, მე კი ისიც მეყოფა სახელად, თუ ტარიელს რამე ვარგე.
უკან 809. (გ) მოვა შემყრელი ყოველთა ერთგან დღისა და ღამისად; - ტაეპის აზრია: მოვა სიკვდილი, ყველასათვის დღისა და ღამის გამაერთიანებელი, დღის ღამედ მქცეველი.
უკან 813. (გ) ჩემი არ ჰქონდეს შეძლება სოფლისა მღილთა კბენისა, - ტაეპის აზრია: მარადიულ ნათელში დამამკვიდროს, რათა წუთისოფლის წვრილმანი ზრუნვა ვერ შემეხოს.
უკან 815. (ბ) ამად გვედრებ სულსა ჩემსა, წიგნი გკადრებს, არ გეთნევის,
(გ) არას არგებს, ეშმაკისა საქმეთაგან დაეძლევის, - ბ და გ ტაეპების აზრია: ამიტომ გავედრებ ჩემ სულს. ეს წერილი პირდაპირ გაგაგებინებს ჩემს ზრახვას. პირფერობა და მაამებლობა აქ უადგილოა, იგი არაფერს არგებს ჩემს სულს, რომელიც ამით ეშმაკისაგან ძლეული აღმოჩნდებოდა.
უკან 819. (ა) „ილოცავს, იტყვის: მაღალო, ღმერთო ხმელთა და ცათაო,
(ბ) ზოგჯერ მომცემო პატიჟთა, ზოგჯერ კეთილთა მზათაო, - აზრი, როგორც ჩანს, შემდეგია: ღმერთი ადამიანს აძლევს ზოგჯერ მზამზარეულ, დაუმსახურებელ ბედნიერებასაც კი, რომელსაც მოხმარებაღა სჭირდება, და არა მხოლოდ ტანჯვას.
უკან 825. (გ) ესეგვარსა ნუოდეს იქმ, საქმე ხოლე გაიცადე, - ტაეპის აზრია: საქმე წინასწარ შეაფასე ხოლმე, ასეთ დაუფიქრებელ სიტყვას ნუღა მეტყვი.
უკან 828. (გ) როსტანს ეჭვი შეუვიდა, ჭმუნვა ამით გაათავნის; - აზრი შემდეგია: ჭმუნვა აქამდის რაც ჰქონდა, აქცია თავნად, რომელსაც ვახშად კიდევ და კიდევ ახალი ჭმუნვა დაერთო. შესაძლოა სხვა გაგებაც: შეასრულა, შეავსო, უკანასკნელ ზომამდე გაამძაფრა (ალ. ჭინჭარაული).
უკან 832. (ა) „თუ თავი შენი შენ გახლავს, ღარიბად არ იხსენები, - ტაეპის აზრია: შენ, ავთანდილი, იმდენად სრულყოფილი და კარგი ხარ, რომ მარტო შენი თავის ყოლითაც მდიდრად ჩაითვლები.
უკან 834. (გ) ნუთუ კვლა ღმერთმან წყალობით გაგიადვილოს ჭირები! - ტაეპის აზრია: ეგებ მერე ღმერთმა გადმოგვხედოს, შენს მიზანს ეწიო.
უკან 841. (გ) წამ-წამ მობრუნდის, იაჯდის მისთვის მზისავე მზობასა, - ტაეპის აზრია: ევედრებოდა ღმერთს, რომ მზე მისთვის მზედვე ყოფილიყო.
უკან 843. (ა) თქვა: „ჩემო, შენი შორს მყოფი კრულია, ვინცა დაყმუნდეს! - ტაეპის აზრია: ის რა კაცია, ვინც შენს სიშორეს შეურიგდება!
უკან 843. (ბ) რათგან შენ დაგრჩა გონება, გული შენკენვე დაბრუნდეს; - ტაეპის აზრია: რადგან ფიქრის საგანი შენ ხარ, გრძნობაც სულ შენკენ იქნება მიმართული, გულს სულ შენ ეხსომები.
უკან 846. (გ) ბროლ-ბალახშისა მძებნელმან სათნი დავკარგენ, მინანი; - ტაეპის აზრია: ტარიელის მძებნელმა თინათინი დავკარგე.
უკან 848. (გ) შენ გაქვს წამალი მისისა მოთმინებისა თმენისა, - ტაეპის აზრია: მთვარეს აქვს წამალი, რომელიც სიყვარულის ჭირთა თმენის უნარს გვაძლევს.
უკან 850. (დ) იტყვის: „დავყარენ ვარდნი და, აჰა,მე, ვაგლახ, იანი!“ - ტაეპის აზრია: ყოველი ლხინი და ბედნიერება მივატოვე. ვაგლახ – ვაი (მწუხარების გამომხატველი შორისდებული).
უკან 852. (ბ) ვით ეამა, სიხარულსა მართ ვეღარას ვერ მიჰხვდების, - ტაეპის აზრია: როგორც ასმათს ეს ეამა, ასეთ სიხარულს სხვას ვეღარ ეღირსება.
უკან 855. (ა) „მე უმისოდ სოფელს ყოფა რათგან ჩირად არ მიღირდა,
(ბ) რად დავვიწყდი? რად მივსცილდი? რათ ვერ გასძლო? რა მისჭირდა? - ა და ბ ტაეპთა აზრია: მე რომ უმისოდ სიცოცხლე არ მინდოდა, იმან რად დამაღალატა?
უკან 855. (დ) მაგრა ავი ბედისაგან ჩემი რამცა გამიკვირდა!“ - ტაეპის აზრია: ჩემი ბედისგან ცუდი რა გამიკვირდება?
უკან 857. (ა) „გული, ცნობა და გონება ერთმანერთზედა ჰკიდიან:
(ბ) რა გული წავა, იგიცა წავლენ და მისკე მიდიან;
(გ) უგულო კაცი ვერ კაცობს, კაცთაგან განაკიდიან. - ა, ბ, გ ტაეპების აზრია: კაცს რომ გული, ე. ი. გუნება–განწყობილება, ხალისი წაუხდება, მისი გონებაც დუნდება და ფიქრიც მწუხარე აზრების მიმართულებით მიუდის. უგულო, ე.ი. სულიერად გატეხილ, მოდუნებულ კაცს სრულფასოვანი ცხოვრება ადამიანთა შორის აღარ შეუძლია („ვერ კაცობს”). იგი ადამიანთაგან გარიყულია. შესაძლოა სხვა გაგებაც: განაკიდიან – გარიყავენ, გარეშედ მიიჩნევენ ხოლმე.
უკან 858. (დ) ამას მით ვაზრობ, მინახავს მე, უბედურსა შობილსა. - ტაეპის აზრია: ამას იმიტომ ვფიქრობ, რომ მინახავს, ტარიელი რა დღეშია.
უკან 859. (დ) თვით რაცა ჰბრძანოთ, მართალ ხართ: სხვა სხვისა ომსა ბრძენია! - ანდაზის აზრია: სხვისი ბრძოლის შემყურე ადვილად განსაზღვრავს, მებრძოლისთვის რომელი მოქმედება ჯობს.
უკან 862. (ა) ჩემთვის გარდახდა მას აქათ გაყრა მზისა და ქედისა; - ტაეპის აზრი, როგორც ჩანს, შემდეგია: მას აქეთ ჩემთვის დღე აღარ დგება, მზე აღარ ამოდის, ქედს ზემოთ ცაში აღარ იწევს.
უკან 870. (დ) მოვკვდე, თავი არ მეწყალვის, სისხლნი ჩემნი ჩემსა ქედსა! - აზრია: ჩემი სისხლი ჩემს კისერზე იყოს, ჩემ სინდისზე იყოს.
უკან 875.(გ) ვარდმან ფერი განანათლა, ბროლი ბროლდა, სათი სათდა, - ტაეპის აზრია: ავთანდილი სიხარულისაგან ფერზე მოვიდა: ბაგე და ლოყები წითლად გამოუჩნდა, ხოლო დანარჩენი პირისახე – თეთრად.
უკან 884. (ბ) ხამს მამაცი მამაცური, სჯობს, რაზომცა ნელად ტირსა. - აზრია: უკეთესია, რომ თავისი ტანჯვა სხვების დასანახი არ გახადოს. ნელად შეიძლება გავიგოთ აგრეთვე როგორც „იშვიათად”, „გვიან-გვიან” (ალ. ჭინჭარაული).
უკან 884. (დ) თავისისა ცნობისაგან ჩავარდების კაცი ჭირსა. - ტაეპის აზრია: კაცი ჭირში ვარდება თავისივე გონების შეცდომისაგან. ჭირი აქ გულისხმობს დაღუპვას, საბოლოო მარცხს წუთისოფელთან ბრძოლაში, რომელიც სასოწარკვეთილ ტარიელს ემუქრება, და არა იმ ჭირს, რომელშიც ტარიელი უკვე ჩავარდნილია.
უკან 885. (დ) თავსა მრთელსა რად შეიკრავ? წყლულსა ახლად რად იწყლულებ? - ტაეპის აზრია: ჯანსაღი ხარ და თავს რად ისნეულებ? შესაძლოა ასეთი გაგებაც: ჯანსაღ თავს რად იკრავ ტკივილის გასაყუჩებლად?
უკან 891. (ა) „ამას მოკვდავივილოცავ, აროდეს ვითხოვ, არ, ენით: - ტაეპის აზრია: ამას ვთხოვ ღმერთს გულით (იგულისხმება, რომ მომაკვდავი კაცის ლოცვა განსაკუთრებით გულწრფელია) და არა მხოლოდ ენით.
უკან 894. (დ) მუნ მეცა მივალ, ცრემლისა მიწად სად გამდის ლამი, სად. - ტაეპის აზრია: მეც იმ მიწაში მივდივარ, რომელსაც ახლა ჩემი ცრემლი ასველებს.
უკან 895. (გ) ვარდი ვერ არის უმზეოდ; იყოს, დაიწყებს ჭნობასა; - ტაეპის აზრია: ჩემი სიცოცხლისკენ მობრუნება ისევე შეუძლებელია, როგორც უმზეოდ ვარდის გახარება.
უკან 896. (დ) ვერ წაიყვანა, ვერა ქმნა სიტყვითა ვერა ვერითა. - ტაეპის აზრია: ვერაფერს გახდა ვერავითარი სიტყვით.
უკან 900. (გ) ლერწმისა სარსა დასდრეკდა, გიშერსა დააკარვებდა. - ტაეპის აზრია: ავთანდილი დახრილი დაჰყურებდა მიწაზე მდებარე ტარიელს. შესაძლოა სხვა გაგებაც: ლერწმის სარი წამწამებია, გიშერი – თვალები. ავთანდილი წამწამებს ხრიდა და თავის თვალებს კარვად აფარებდა (ალ. ჭინჭარაული).
უკან 903. (გ) ცნობიერთა დასტაქარმან, უცნობოთა ოხრვა-ახმან, - ტაეპი შეიცავს ავთანდილის დახასიათებას და აგებულია სიტყვებისა და ცნებების თამაშზე. ავთანდილი, ერთი მხრივ, გონიერთა მკურნალია. მისი ბრძნული სიტყვა ჰკურნავს იმას, ვისაც გაგების უნარი აქვს. მეორე მხრივ, იგი მისი სრულყოფისაგან გონდაკარგულთა, განცვიფრებულთა ოხვრა და „ახი“–ა.
უკან 903. (დ) ცნობიერი სიტყვა უთხრა უცნობოსა რასმე მზრახმან. - სტროფის აზრია: ავთანდილმა რომ ტარიელს მოჯობება შეატყო, გაუხარდა. ტარიელმა, აქამდე რომ უგონოდ ლაპარაკობდა, ახლა გონივრული სიტყვა უთხრა.
უკან 905. (ა) მან უთხრა: „სახე რა გითხრა მის უსახოსა სახისა! - ტაეპის აზრია: რა შედარება გითხრა იმ შეუდარებლის შესადარი ნივთის დასახასიათებლად?
უკან 906. (ა) ავთანდილ უთხრა: „ვლამოდი მართ მაგისსავე თქმევასა; - ტაეპის აზრია: პირდაპირ, დაუფარავად გეტყვი.
უკან 914. (ა) „ცვილსა ცეცხლის სიმხურვალე უგავს, ამად აენთების, - ტაეპის აზრია: ცვილს, ცეცხლივით, სიმხურვალე ახასიათებს, ამიტომაც ინთება.
უკან 914. (ბ) მაგრა წყალსა არსით ახლავს, თუ ჩავარდეს, და-ცა-შრტების; - ტაეპის აზრია: წყალს არა აქვს სიმხურვალე, რომელიც ყველაზე მსუბუქი ელემენტის - ცეცხლის დამახასიათებელია. ამიტომ მასში ჩავარდნილი ცეცხლი ქრება.
უკან 926. (ბ) შენ ხარ სავსება ყოველთა, აღგვავსებ მზეებრ ფენითა; - ტაეპი შეიცავს სიტყვებისა და ცნებების თამაშს. სავსება ყოველთა ნიშნავს: „ყოველივეს სისრულე“, ან: „ყოველივე”. აზრია: შენ, ღმერთი, ხარ ყველაფერი. „აგვავსებ” ნიშნავს: „სრულყოფას, სისრულეს გვანიჭებ“. ფენითა – მოფენით. ფილოსოფიური და თეოლოგიური ცნებების თავისებური თამაშია. ღმერთი, ბიბლიური და ქრისტიანული თვალსაზრისით, ავსებს სამყაროს: იგი ყველგანაა და ყველაფერშია. მეორე მხრივ, ფილოსოფიურსა და თეოლოგიურ ლიტერატურაში „ავსება“ იხმარება „სრულქმნის”, „სრულყოფის მინიჭების” აზრით. ამ უკანასკნელი აზრიდან გამომდინარეობს თეოლოგიაში „სავსების” ხმარება ღმერთის (ღვთიურობის, ღვთაებრიობის) მნიშვნელობით და გამოთქმა „სავსება ყოველთა”, ამგვარად, აღნიშნავს ღმერთს, როგორც ყოველივე არსებულის სრულყოფილების წყაროს (სრულყოფილების ის ხარისხი, რომელიც ამა თუ იმ საგანს აქვს, მას ღვთისგან აქვს). სიტყვა „აგვავსებ” ამ ტაეპში ფილოსოფიურ-თეოლოგიური აზრით იხმარება და ნიშნავს „სრულგვყოფ”, „სრულყოფილებას გვანიჭებ”, „ფორმასა და სახეს გვაძლევ”, „გვხდი იმად, რაც ვართ, განსაზღვრულ არსებებად” („აგვავსებ” აქ აწმყო დროის ზმნაა და არა მყოფადისა, როგორც დღევანდელ ქართულში). მზესავით „ფენით” ანუ მიფენით ავსება იმას ნიშნავს, რომ ღმერთი სამყაროსა და მასში მყოფ არსებებს ზემოხსენებულ „სრულყოფას” (ყოველ საგანს — სხვადასხვა ზომით) ანიჭებს თავისებური ემანაციის გზით — ანიჭებს ისე, რომ თვითონ არაფერი აკლდება, როგორც მზეს (ძველთა წარმოდგენის თანახმად).
უკან 927. (ა) ტარიელ ეტყვის: „ჰე, დაო, მით ცრემლი აქამდინია, - ტაეპის აზრია: აქამდე ასე უხვად მდის ცრემლი იმიტომ, რომ...
უკან 928. (ა) „სწყუროდეს, წყალსა ვინ დაღვრის კაცი უშმაგო, ცნობილი?
(ბ) მე თვალთა ჩემთა მით მიკვირს, რად ვარ ცრემლითა ლტობილი!
(გ) უწყლოობა ჰკლავს, წყალი სდის, აროდეს არ გახმობილი! - ა, ბ, გ ტაეპთა აზრია: მიკვირს, მე, მწყურვალი, ამდენ ცრემლს როგორ ვღვრი? („წყურვილში“ იგულისხმება სულიერი წყურვილი, ნესტანის ნახვის წადილი).
უკან 935. (ბ) რაცა შენ ჩემთვის გიქმნია, ღმერთი მზღველია ვალისა; - ტაეპის აზრია: ჩემზე გაწეულ ამაგს ღმერთი გადაგიხდის.
უკან 935. (გ) კმა ზენაარი ზენარად, არ ნაქმარია მთრვალისა,
(დ) არ-დავიწყება, მოყვრობა მოყვრისა წარმავალისა. - გ და დ ტაეპების აზრია: შენ დაამტკიცე, რომ ფიცი ფიცად კმარა, ის, რაც შენ ჰქენი – გაწირული მეგობარი რომ არ დაივიწყე – მთვრალის, უპასუხისმგებლო კაცის შესაფერი საქმე როდია! შენ შეგნებულად გაისარჯე ჩემთვის.
უკან 938. (დ) იგია მზრდელი ყოვლისა დანერგულ-დათესულისა! - ტაეპის აზრია: ყოველივე ცოცხლის შემნახველი ღმერთია.
უკან 939.(ა) „ღმერთსამცა ესე რად ექმნა, ეგეთნი დაებადენით,
(ბ) აღარ შეგყარნა, გაგყარნა, ხელი გქმნნა ცრემლთა დადენით! - ტაეპთა აზრია: ღმერთი ამას როგორ იზამდა, რომ შენ და ნესტანი ეგეთნი (ასე კარგები, სრულყოფილები) გაეჩინეთ და ერთმანეთისაგან საბოლოოდ გაეყარეთ?!
უკან 943. (ბ) მქმნელი საქმისა ძნელისა კაციმცა იყო ცნობილი;
(გ) ვერას ვერა იქმს ნაყოფსა ვარდი უმზეოდ ჭნობილი. - ტაეპთა აზრია: ძნელ საქმეს შენ, უგონო, ვერ გაუძღვები.
უკან 945. (ა) „ამის მეტსა არას გნუკევ: წელიწადსა ერთსა მსგეფსსა - აზრია: გაისად ამ დრომდე.
უკან 947. (ბ) მოგშორდები და არ ვიცი, თუ ცხენი დამცემს, თუ ნავი; - ტაეპის აზრია: არ ვიცი, სად მოვკვდები, ხმელზე თუ ზღვაზე, ცხენზე მჯდომი თუ ნავით (ხომალდით) მიმავალი.
უკან 948. (გ) თუ არ მოგყვეს საყვარელი, შენ მას მიჰყევ, რაცა სწადდეს, - ტაეპის აზრია: რაკიღა შენ ვერ დაგიყოლიე,ვერ დაგარწმუნე, რომ ჩემი სიცოცხლე აღარ ღირს, ახლა მე შენი ნება უნდა შევასრულო, ერთ წელიწადს უნდა მოგიცადო.
უკან 949. (ა) „რა დაიჯერო, მაშინ სცნა ჩემთა საქმეთა ძნელობა, - ტაეპის აზრი, როგორც ჩანს, შემდეგია: თუ დამიჯერებ, რა ტანჯვაში ვარ, მაშინ მიხვდები, როგორ მიჭირს გაძლება.
უკან 949. (დ) უშენოდ მომხვდეს, რაღა ვქმნა, არ დია დღეთა გრძელობა!“ - ტაეპის აზრია: რა ვქნა, თუ ცოცხალს ვეღარ მომისწრებ.
უკან 951. (ბ) გულმან, გლახ, რა ქმნას უგულოდ, თუ გული გულსა ელია?! - ტაეპის აზრია: გუნებაწამხდარმა, ნატკენმა გულმა რა ქნას, როცა ერთი მეგობრის გული მეორისას შეელევა, როცა მეგობრებს განშორება მოუწევთ.
უკან 952. (გ) სამთავე ღაწვთა ალამნი არღავნის ფერად ალამნეს, - ტაეპის აზრია: სამივეს ღაწვები, აქამდისაც რომ ალამივით გამოირჩეოდა თავისი ფერით, ახლა სისხლის ცრემლთა დენისგან მუქწითელი გახდა.
უკან 961. (გ) აწ აგრე გაყრა ძნელია, ვით მაშინ შეყრა და-ც-ამდის. - ტაეპის აზრია: ახლა ტარიელთან განშორება ჩემთვის იმდენადვე ძნელია, რამდენადაც მაშინ (გამოქვაბულში რომ ვიყავით) სასიამოვნო იყო მასთან ერთად ყოფნა.
უკან 982.(დ) ვა, რად დაგვწვენ, უცხომ უცხო რად მოგვიდევ ცეცხლებრ ალი!“ - სიტყვის თამაშია: უცხომ – არა აქაურმა. უცხო – იშვიათი, განსაკუთრებული. შეიძლება „უცხო“ გავიგოთ როგორც პოეტური ლიცენცია, რომელიც ნიშნავს „უცხონი“. მაშინ მძიმე დაისმის „უცხო“–ს შემდეგ (ალ. ჭინჭარაული). ალი. ლაპარაკია „ალზე“, რომელიც მეტაფორულად აღნიშნავს ავთანდილის სრულყოფილებისაგან გამოწვეულ ბნედა-აღტაცებას.
უკან 984. (დ) ნარგისნი ქუხან, ცრემლსა წვიმს, ჩარცხის ბროლსა და მინასა. - ტაეპის აზრია: მტირალი ავთანდილი თვალებს ახამხამებს, ცრემლი რეცხავს მის ბროლისა და მინანქრის მსგავს პირისახეს.
უკან 986.(ბ) მინდორს ნახა სპა, ლაშქართა და ნადირთა ჰგვანდეს მსრველსა, - ტაეპის აზრია: დაინახა ჯარისკაცები. შეიტყო, რომ ბევრნი იყვნენ და სანადიროდ იყვნენ გამოსულნი.
უკან 988. (გ) მისთა გამყრელთა დააზრობს, შემყრელთა დასწვავს მზე ვითა, - ტაეპის აზრია: ავთანდილისაგან შორს მყოფებს (გამყრელთ) მისი ვერნახვის სინანული აწუხებთ, ახლოს მყოფებს (შემყრელთ) მისი მშვენიერებისაგან აღტაცება ცეცხლივით წვავს.
უკან 995. (გ) მონაქროლმან ვარდი დაზრა, წამწამთაგან ბუქი ბუქდა; - ტაეპის აზრი, როგორც ჩანს, შემდეგია: ფრიდონმა ცხენი გამოაქროლა. სახეზე (მეტაფორით: ვარდზე) ქარი ეცა. თვალები მოჭარბებული გრძნობისაგან ისე დააფახუნა, რომ ბუქი ააყენა.
უკან 998. (ა) ფრიდონისებრნი მოყმენი ვინცა ვინ ვით ეგებიან! - ტაეპის აზრია: ფრიდონისთანა მოყმე სხვა ვინმე როგორ იქნება?
უკან 998. (დ) დღისით ვერ ნათობს სანთელი და ღამით შუქნი ჰკრთებიან. - სტროფის აზრია: ფრიდონი კარგი მოყმეა. მას თავისი სარგო ქება უკვე მიღებული აქვს. მეტი ქება მას ახლა აღარ ერგება, რადგან ავთანდილთან იგი ვერ ჩანს, როგორც მზესთან – მნათობნი და დღის შუქთან – სანთელი.
უკან 1003. (დ) მუნღა ცნეს, მთვარე ეტლისა რომე არ დაბრუნდებოდა. - ტაეპის აზრია: მიხვდნენ, რომ მთვარე იმავე ეტლს, იმავე ადგილს, სადაც იყო, აღარ მიუბრუნდებოდა, გზას განაგრძობდა, რომ ტარიელს ვერ შეაჩერებდნენ
უკან 1005. (ა) „ვძებნეთ და კვალი ვერ ვპოვეთ, დავსწამეთ ეშმაურობა. - აზრია: ბოროტი სული გვეგონა.
უკან 1019.(ბ) სახელმწიფოთა ყოვლითა გასაგებლითა სრულითა; - ტაეპის აზრია: სასახლის მორთვა-მოკაზმვის საქმე შესრულებული იყო სამეფო კარის შესაფერისი წესრიგის სრული ცოდნით.
უკან 1021. (ა) დასხდეს, შეიქმნა პურობა, გაამრავლებდეს მახალსა, - აზრია: უხვი სმა-ჭამა ჰქონდათ.
უკან 1029. (დ) მოსთქვამს: „თუმცა მზე გვეახლა, ჩვენ ზამთარი ვერ დაგვზრვიდა“. - ტაეპის აზრია: ჩვენთან რომ რჩებოდე, არ ვიდარდებდით. შესაძლოა სხვა გაგებაც: ტარიელი რომ ახლა ჩვენთან იყოს, ასე დარდიანები არ ვიქნებოდით.
უკან 1035. (ა) „რად სიცხე გულსა ნიადაგ მწვავს, გმირსა, სამს ალებისა? - ტაეპის აზრია: რატომ მწვავს გულს სამმაგი ალი (ჭმუნვისა), ე.ი. ძლიერი ალი?
უკან 1035. (ბ) რად გული კლდისა ტინისა შემქმნია სამ სალებისა? - ტაეპის აზრია: ტინივით მაგარი გული კიდევ უფრო რად გამაგრდა, სალ კლდედ რად მექცა?
უკან 1035. (გ) არ შეუძლია ლახვარსა დაჩენა სამსა ლებისა, - ტაეპის აზრია: სამი ლახვარიც კი ვერ დააზიანებს, ლებს ვერ დააჩენს ჩემს გულს, რაკიღა მას ამდენი ტანჯვის ატანა შესძლებია.
უკან 1039. (გ) ჰკადრეს: „მზეო, სიცოცხლე და შენ ამოჰხე ჩვენი მლხენი, - ტაეპის აზრია: მზეო, შენ ამოხვედი ჩვენ სიცოცხლედ და მშველელად.
უკან 1040. (დ) საქონელ-სრულნი, მდიდარნი, არ ლარნი გვქონან ნაჭარნი. - აზრია: ჩვენი შეფუთული ლარი ჯერ არც კი გაგვიხსნია.
უკან 1042. (გ) მუნ მეკობრეთა დაგვხოცნეს ძელით სახნისისწვერითა; - საერთო აზრია: სახნისისწვერა ძელით, წვერზე სახნისწამოგებული ძელით დაგვხოცეს.
უკან 1044. (გ) მე მივინდობ სისხლითა თქვენთა, შემოვისხამ, და-ცა-მწვთების! - აზრი შემდეგია: თქვენ სისხლს შემოვისხამ კიდეც ტანზე და ჩამომეწვეთება კიდეც. ავთანდილს ამით იმის თქმა უნდა, რომ ვაჭართა სიკვდილ–სიცოცხლისათვის პასუხისმგებლობას თავის თავზე იღებს.
უკან 1045. (ბ) თქვეს: „ყმა ვინმეა, ჭაბუკი, არა ჩვენებრვე რიდით-ა, - ამ ტაეპში „ყმა“ ნიშნავს, როგორც ჩანს, ფეოდალური კლასის წარმომადგენელს, ხოლო „ჭაბუკი“ საკუთრივ რაინდს, მეომარს. ჩვენებრვე რიდით-ა – ჩვენსავით შიშითაა, ჩვენსავით მშიშარაა.
უკან 1077. დ) პირველ მას ჰმართებს ჩვენება ყოვლისა უტურფესისა. - ტაეპის აზრია: მოსულმა ვაჭრებმა საუკეთესო (უტურფესი) საქონელი ჯერ უსენს უნდა უჩვენონ და მერე გაყიდონ.
უკან 1081. (გ) ხათუნსა უთხრა ამბავი: „მე ესე დამიქადიან, - იგულისხმება: იმ დიდებული მოყმის დანახვა მესახელება. შესაძლოა ასეთი გაგებაც: ვაცხადებ, საქვეყნოდ ვამბობ (ალ. ჭინჭარაული).
უკან 1090. (გ) მართ ანაზდად გიღალატებს, გაჰკვეთს, რაცა დაესობის. - აზრი, როგორც ჩანს, შემდეგია: ქალი უცბადვე მოიკვეთს ყველა ძაფს – თუკი ასეთი არსებობს, – რომლითაც მისი გული შენს გულს მიება. მას დიდი ხნით გულში არაფერი დაესობა – შენდამი გრძნობა დიდი ხნით არ შერჩება.
უკან 1094. (ბ) მით შეგქმნა მოშორვებულთა ჭირთა, არ ლხინთა მწადებლად, - ტაეპის აზრია: რადგან ღმერთმა მზედ გაგაჩინა, შენგან შორს მყოფებს შენთან ახლოს ვერმისვლით ტანჯავ, თითქოს მათთვის ჭირი და უბედურება გინდოდეს.
უკან 1095. (დ) სრულად დამწვარვარ, თუ მზისა შუქნი არ მომესწრებიან. - ტაეპის მეტაფორულად გამოთქმული აზრია: ვიღუპები, თუ შენმა საპასუხო სიყვარულმა არ მომისწრო.
უკან 1097. (ბ) ვცნობდე, გინდოდე საკლავად, ან ჩემი რა გაგვიდოდეს, - ტაეპის აზრია: სანამ გავიგებდე, მკლავ შენი უყურადღებობით თუ ანგარიშს მიწევ...
უკან 1103. (ა) კვლა იტყვის: „ვერვინ ვერას იქმს, თუ ეტლი არ მოსთმინდების, - ტაეპის აზრია: ადამიანი ვერაფერს იზამს, თუ ამას მისი ეტლი – მისი წინასწარგანსაზღვრული ხვედრი – არ გულისხმობს.
უკან 1103. (ბ) მით, რაცა მინდა, არა მაქვს, რაცა მაქვს, არ მომინდების; - ტაეპის აზრია: ვისთან ყოფნაც მინდა, ის ჩემთან არაა, ვინც ჩემთანაა, იმასთან ყოფნა არ მინდა.
უკან 1105.(ა) ფატმანისსა ვერ გიამბობ, მოემატა რა სიამე! - ტაეპის აზრია: ვერ გეტყვით, ფატმანს როგორ ესიამოვნა.
უკან 1124.(გ) ვეღარ აესწრა, იდუმალ მოკლა თუ, ვერცა ვცანითა, - აზრია: ისე მალულად მოკლა, რომ ვერც კი გავიგეთ, მოკლა თუ არა.
უკან 1145. (დ) მე თუ დამწვავს, აჰა მზა ვარ, აღარ უნდა ამას მზობა! - ტაეპის აზრია: ამას საგანგებო მზადება აღარ უნდა, ისეც ყოველთვის მზად ვარ, მისი მშვენიერების წინაშე აღტაცებისაგან დავიწვა.
უკან 1149.(გ) ბროლ-ლალსა ღვარი ნარგისთათ მოსდის გიშრისა ღარითა; - ტაეპის აზრია: ქუთუთოებიდან (ნარგიზებიდან) ცრემლის ღვარი წამწამებით (გიშრის ღარით) მოედინება ბროლივით თეთრსა და ლალივით ფეროვან სახეზე.
უკან 1151.(ა) „ვთქვი: „უჟამოდ არ წესია მოყვანა და მზისა ხმობა:
(ბ) მომყვანელი გაშმაგდების და წაუვა ერთობ ცნობა;
(გ) ხმობა უნდა ჟამიერად, სააჯოსა ყოვლსა თხრობა. - ა, ბ და გ ტაეპებში, როგორც ჩანს, იგულისხმება რაღაც რიტუალი.
უკან 1152. (დ) ცრემლსა სეტყვს და ვარდსა აზრობს, წამწამთაგან მოქრის ბუქი. - ტაეპის აზრი იქნება: ნესტანი ტირის და თვალს ახამხამებს, ისე რომ მისი გრძელი წამწამები ქარს აყენებს. მაგრამ უფრო ახლოა ჭეშმარიტებასთან სხვა გაგება. ბუქი ძლიერი ქარია. მეტაფორა გამოხატავს იმ მძლავრსა და ზარდამცემ შთაბეჭდილებას, რასაც ნესტანის პირისახე მნახველზე ახდენს.
უკან 1155. (დ) შუა ძოწსა და აყიყსა სჭვირს მარგალიტი ტყუბები. - ტაეპის აზრია: წითელ ბაგეებს შორის შეტყუპებული მარგალიტივით თეთრი კბილები უბრწყინავს.
უკან 1156. (გ) მჩქეფრად სისხლისა ნაკადი მოსდის ალვისა ხისაგან, - აზრი, როგორც ჩანს, შემდეგია: მას, ალვის ხის მსგავსს, ცრემლი ჩქეფით მოსდის.
უკან 1167.(ბ) ვარდი ერთგან შეეწება, მარგალიტსა არ აჩენდა; - ტაეპის აზრია: ნესტანს პირი მოეკუმა – ტუჩი ტუჩზე მიეწებებინა, კბილებს არ აჩენდა.
უკან 1189. (ა) „ვით მზემან, მისნი მჭვრეტელნი შექმნნა თვალისა მფახველად; - ტაეპის აზრია: ნესტანმა მნახველებს თვალი მოსჭრა.
უკან 1191. (გ) ვარდი ერთგან შეეწება, მარგალიტსა არ აღებდა, - ტაეპის აზრია: ტუჩები მოეკუმა, კრიჭა შეეკრა.
უკან 1198. (ბ) ხელმწიფე დაჯდა ნადიმად, მსგავსად მათისა გვარისად, - ტაეპის აზრია: მეფე კვლავ ნადიმს შეუდგა,
უკან 1204. (დ) მე გამიშვით, ღმერთსა თქვენსა მიავალეთ თქვენი ვალი!“ - ტაეპის აზრია: ამ კეთილი საქმით ღმერთის წინაშე ვალი მოიხადეთ.
უკან 1205. (დ) ნახეთ, თუ ოქრო რასა იქმს, კვერთხი ეშმაკთა ძირისა! - ტაეპის აზრია: ოქრო ეშმაკის ძირიდან ამოზრდილი ხის კვერთხია.
უკან 1215. (დ) აწ ისრე მკვდარსა ვიგონებ, იშ, თავი ვიხსენ მე რულად! - საერთო აზრია: ახლა ვფიქრობ, მახსენდება, ისე (უსახელოდ, საზარლად) რომ მოკვდა! რულად – როგორ.
უკან 1218. (გ) მეფე მწყრალი გარდასწმედდა სახლსა ჩემსა გარდაგვითა, - ტაეპის აზრია: მეფე ჩემ ოჯახს მიწის პირიდან აღგვიდა.
უკან 1222. (ბ) შენი ვერავინ ვერა ცნას, შენი სიმუხთლე სადა-რე; - საერთო აზრია: შენს სიმუხთლეს, საწუთროვ, ვერაფრით, ვერცერთი მხრივ ვერ გავუგებთ რაიმეს.
უკან 1222. (დ) მით ვხედავ ბოლოდ სოფელსა, ოხრად ჩანს ყოვლი სად არე! - ტაეპის აზრია: ამიტომ, საბოლოოდ, წუთისოფელს ისეთად ვხედავ, სადაც ყოველივე (ყოველი არე) ოხერია, ადამიანისთვის უხმარია.
უკან 1224. (ბ) მას ვიგონებდი მღვიძარე, რა მიმეძინის ლულითა; - ტაეპის აზრია: ღვიძილშიც და ძილშიც ნესტანი მედგა თვალწინ.
უკან 1224. (დ) ვერ მიმიახლოს საახლოდ კრულმან პირითა კრულითა. - ტაეპის აზრია: უსენს ახლოს არ ვეკარები.
უკან 1230. (ბ) ვისცა არ დაჰკოდს, ყმა მისი ვერავის დაუკოდია; - ტაეპის აზრია: თვითონ თუ არ დაუშავა რამე თავის ქვეშევრდომს, სხვა ვერავინ დაუშავებს რასმე, ვერავინ მოერევა.
უკან 1231. (გ) ვითა ვჰკადროთო დავსება პირისა, ხმელთა მნათისა? - ტაეპის აზრია: დულარდუხტს როგორ ვუთხრათ მისი დის სიკვდილი?
უკან 1245. (გ) მენიშნა, ყოვლი ნიშანი ვიცან ჩემისა ღონისა, - ტაეპის აზრია: ყველაფრით მივხვდი, რომ მეშველა (იგულისხმება: ნესტანის ხსნის იმედი დავინახე).
უკან 1253. (დ) „ამბავი ჩემი სალხინო მითხრაო ვისმანღა დამან!“ - ტაეპის აზრია: ეს რა სალხინო ამბავი მითხრა ნესტანის დამ, ნესტანის დასავით მოსიყვარულემ (ფატმანმა)!
უკან 1255. (გ) ფატმან უთხრა: „მომისმინე, მართლად გხედავ მანდა მკრთალსა, - ტაეპის აზრია: მართალი ხარ, რომ ქაჯთა ხორციელობა გაგიკვირდა.
უკან 1256. (გ) ყოველთა კაცთა მავნენი, იგი ვერვისგან ვნებულნი; - ტაეპის აზრია: ქაჯნი ჩვეულებრივ ადამიანს ავნებენ, ჩვეულებრივი ადამიანი მათ – ვერა.
უკან 1261. (დ) გული მხეც-ქმნილი გასჭრია მხეცთავე თანა რბოლითა. - სირბილით. აზრია: ავთანდილის გული ტყე-ღრეში ხეტიალს და მხეცებთან ყოფნას ნატრობს.
უკან 1262. გ) იტყვის, თუ: „მნახეთ, მიჯნურნო, იგი ვინ, ვარდია ვისად,
(დ) უმისოდ ნეხვთა ზედა ვზი ბულბული მსგავსად ყვავისად!“ - გ და დ ტაეპთა აზრია: შემომხედეთ, ის, ვისაც ვარდი მეკუთვნის, უმისოდ ნეხვზე ვზივარ!
უკან 1267. (დ) თუმცა რასმე იფერებდა, მეტი არა გაჰვიდოდა. - ტაეპის აზრია: ავთანდილს ფატმანის იმდენი ხათრი არ ჰქონდა, რომ თავისი როლის თამაში კიდევ განეგრძო.
უკან 1276. (ბ) ქალსა ვაცნობოთ ყველაი, ამბავი ჩვენგან ცნეული; - ტაეპის აზრია: ნესტანს ვაცნობოთ ყველაფერი, რაც ჩვენ ვიცით.
უკან 1276.(გ) მანცა გვაცნობოს მართალი, ვქმნათ მისი გამორჩეული, - ტაეპის აზრია: ნესტანმა მოგვწეროს, რაც იცის ციხის შესახებ, და ამის მიხედვით დავგეგმოთ ბრძოლა.
უკან 1279. (დ) ბროლო და ლალო, ოროვე კვლა ერთგან შენათხზენაო! - ტაეპის აზრია: აგრეთვე, ერთად შეზავებულო ბროლო და ლალო!
უკან 1287. (დ) შეცვალა ვარდი ზაფრანად, ლაჟვარდის ფერად – იანი. - აზრია: წითელი ლოყები გაუყვითლდა.
უკან 1298.(ბ) ვერ იტყოდა ენა ჩემი, თავი ჭირთა გავაკრძალე; - ტაეპის აზრია: ვერ გავუძლებდი გულისტკივილს, ჩემი ამბავი რომ მომეთხრო.
უკან