მ
ბ
მაგალით-ი - ეშმაკი, თვალთმაქცი, ცბიერი.
მაგე - გამომგებელი, მეტყველი: ბრგვნილად მაგენი - ენაჩლუნგად (ბლუდ) გამომგებელნი, მოლაპარაკენი, მეტყველნი.
მაგ-ი - „მოგვი, გინა ფილოსოფოსი“ (საბა).
მადლ-მოსიერ-ი - მადლმოსილი.
მაემან-ი - იხ. მოემანი.
მაზარაკ-ი მაზრაკა - ისარი, შუბი.
მაკროტ-ი - ერთგვარი სურნელოვანი მცენარის ქერქისაგან დამზადებული ნივთიერება.
მალამა - მალამო; მალამისაებრ - მალამოსავით.
მალამება: ემალამებოდა - მალამოდ ედებოდა, ესალბუნებოდა; ემალამებოდეს.
მალაღობელ-ი - ლაღობის მოყვარული, მხიარული.
მალ-ი, მალე - სწრაფი, ჩქარი, სწრაფმავალი.
მამა - 1. მამაკაცი: დიაცისა გული ნუ მიენდობის მამათა.
2. მამა ღმერთი: მამისა ნიჭმან; მამისგან ესმათ.
3. მზრუნველი: მამა ობოლთა.
მამაც-ი - მამაკაცი.
მამაცობა - 1. კაცობა, სქესობრივი უნარიანობის ქონა: მამაცობა შეუკარ ჩემზედა - ჯადო გაუკეთე, რომ (მას) კაცობა დაეკარგოს (სქესობრივად უუნარო გახდეს).
2. გმირობა, ვაჟკაცობა: ჭაბუკობა და მამაცობა.
მამბარ-ი - მეჩეთის კათედრა.
მამთოვლებარე - თოვლივით მომფენი წყალობისა.
მანა - საღილე.
მანანა - ფეტვის მაგვარი საჭმელი, „მწულილი, ვითარცა ქინძის თესლი, და სპეტაკი, ვითარცა თოვლი“ ბიბლიური გადმოცემით, ეს საჭმელი ეგვიპტიდან გამოსულ ებრაელებს ზეციდან უცვივოდათ 40 წლის განმავლობაში. იხ. აგრეთვე: მწყერ-მარხილი.
მანაყე - გამიმშვენიერე (ნალი, ე. ი. ლერწმის კალამი).
მანაშურ-ი - რესკრიპტი, სიგელიანი ბრძანება.
მანგალ-ი ნამგალი: მანგლის პირითა მანგლის პირითა... - მანგლისის მისასვლელიდან ნამგლის პირით...
მანტ-ი - „არომატული ნივთიერება“ (ნ. მარი).
მანქანიერ-ი - ეშმაკური ხრიკების მცოდნე, ცბიერი, ვერაგი, მოხერხებული.
მაოცებარე - გამაოცებელი, რაც გაოცებას იწვევს.
მარ - გველი.
მარ-გაკვეთილ-ი - საქორწინო ურვად-მიცემული ქალი, გათხოვილი, ან დანიშნული.
მარზაპან-ი - მოსაზღვრე, ან დაპყრობილი ქვეყნის განმგებელი, მმართველი, მეფის ნაცვალი.
მართალა - მართალი არის; მართალან - მართალი არიან.
მართალ-ი - სწორი; მართლად - სწორად.
მარმარ-ი - მარმარილო. გადატანითი მნიშვნელობით: თეთრი, მარმარილოსებური.
მარტივ-ი მარტივად ბრწყინავს - უტოლოდ, შეუდარებლად ბრწყინავს.
მარცხედ - სახიფათოდ, საზიანოდ.
მარჯვება: თუ გმარჯვია - თუ ხელს გაწყობს, გირჩევნია. რა უფრო გმარჯვია ომიო - როგორი ომი უფრო გირჩევნია, გეხერხება.
მასარ - ზღუდე, „წვრილის ძელით ყეროს მსგავსად შემოვლებული“ (საბა).
მაქს იმედ - მაქვს იმედი.
მაქცე: უბადოდ მაქცე არის - ცუდად მქცეველია, ცუდად იქცევა.
მაღნარ-ი - „მთათა შინა ტევრნალი შამბიანი“ (საბა), ტყე მთაში.
მაღნი - შემსმენი, დამრისხებელნი, მმაღვნი. შდრ. „უმაღვებს შეასმენს, თუ დაარისხებს“ (საბა).
მაღორებელ-ი - მაცდუნებელი, თვალისამხვევი.
მაღორებლობა - მაცდურობა, მატყუარობა, ცბიერება.
მაღრიბ-ი - დასავლეთი.
მაყივნებელ-ი - მარცხვენალი, სახელის გამტეხი.
მაშა - 1. პერიპატეტიკოსი, არისტოტელეანელი, არისტოტელეს მიმდევარი: მაშა, მეხელი - არისტოტელეანელო, მომეახლე (ჩემთან ახლოს იყავ).
2. მაშ, აბა: მაშა, მეჴელი - მაშ, მფარველობა გამიწიე (შენს ხელქვეშ მამყოფე).
მა-შამს-ი - მთვარე და მზე (ნ. მარი).
მაშვნე - სასარგებლო.
მაშრიყ-ი - აღმოსავლეთი.
მაცისკრებარე - ცისკარივით გამანათებელი. მაცისკროვნებად - ცისკარივით გამნათებლად.
მაცხოვარ-ი - იესო ქრისტე, ცხოვრების მომნიჭებელი.
მაძებნიერ-ი - მძებნელი, მაძიებელი.
მაწყენ-ი - ზიანის მომტანი, მაწყინარი.
მაჭლობელ-ი - მახდუნებელი.
მახვა - გამახვა, გალესვა: იმახოსა - გაილესოს.
მახვილ-ი - გალესილი (ხმალი).
მახმურ-ი - ღვინონასვამი, მთვრალი.
მახმურობა - ღვინონასვამობა, მემთვრალეობა.
მაჴსოვარ-მონახულ-ი - ვისაც ახსოვს და უნახავს.
მაჯან-ი - უფასო, მუქთი, უსასყიდლო; მაჯნად ვუბნობ - უქმად ვლაპარაკობ; მაჯნად.
მაჰრ-ი - მეჰარი.
მბორგ-ი - მბორგავი.
მბრძოლ-ი - მებრძოლი, «პირველად ბრძოლის ამშლელი» (საბა), ე. ი. აგრესორი.
მგებელ-ი - მოპასუხე, დიალოგში მონაწილე.
მგებლობა - მოპასუხეობა: ვამგებლობდე - დიალოგში მონაწილეობას ვიღებდე, ვმოპასუხეობდე.
მგზებელ-ი - მნთებელი.
მგმობ-ი - მგმობელი (სარწმუნოებისა): მგმობარი.
მგოდებ-ი - მტირალი, მგოდებელი.
მგოდ-ი - მაგოდებელი, ვინც გოდებას აიძულებს.
მდაღ-ი - დაღის დამსმელი, დამდაღველი.
მდგენ-ი - ფეხზე დამყენებელი (ავადმყოფისა, კოჭლისა).
მდეგ-ი - მდგომი, მოხელე, თანამდებობის პირი: ხვარაზმშა მდეგსა - ხვარაზმის შაჰად (მეფედ) მდგომსა (მყოფსა).
მდედრ-ი - მშიშარა, ლაჩარი, დედაკაცური კაცი.
მეაბჯრე - აბჯაროა (საჭურველთა) მნე.
მებარე - ვისაც რამე აბარია, მფლობელი, პატრონი: დვინის მებარე - დვინის პატრონი, მფლობელი.
მედგარე - მშიშარა, მცონარა, ზარმაცი, ”მარადის ძვირის მზრახველი გულსა შინა აღუჴოცელად” (საბა): არა მედგარე - უშიშარი.
მედგარ-ი - ძლიერი; მედგრად - ძლიერად.
მედგრობა - მზაკვრობა, მოტყუება. შდრ. ”მედგარი მსოფლიოთა ენითა მზაკურად ითქმის, რომელმან ჴერჴითა დააკუეთოს მორკინალი თვისი მიწასა ზედა ძლიერად” (საბა).
მეეჭვ-ი - ეჭვიანი.
მეზვრეობა - ბაღ-ვენახის ყარაულობა, დაცვა: ჩემნი სულნი ვამეზვრენ - ჩემი სული (მიჯნურობას) მეზვრედ (დარაჯად) დავუყენე.
მეზღაპრე - ტყუილი, მოგონილი ამბების მთხრობელი, ზღაპრების გამომთქმელი; მატყუარა.
მეისრე - ისრის მტყორცნელი, მოისარი.
მეკვებე - მჭამელი, მსაზრდოებელი, რასაც ჭამა (საზრდოობა) უნდა, რაც მომაკვდავია.
მეკუბოე - კუბოს (ტახტრევანის, სამგზავრო კიდობნის) მტარებელი: მეკუბოობა... მე მომხვდებოდა - ტახტრევნის მტარებელი მე ვყოფილიყავ, (ტახტრევნის ტარება მე მრგებოდა, მომხვედროდა).
მელიქ-ი - მეფე.
მელნის ტბა - მეტაფორული გამოთქმა შავი თვალების გამოსახატავად.
მემწყობრე: წმიდათ მემწყობრე - წმიდანთა რაზმის, გუნდის წევრი, წმიდანთა მოდასე.
მეოტება, მეოტობა - გაქცევა, გარდახვეწა, გადაკარგვა.
მეოტებარე - მეოტი, მორბენალი.
მეოტ-ი - მორბენალი, გარდახვეწილი.
მეოტ-მპყრობელ-ი - გარდამხვეწელი, გაქცევის, გადაკარგვის მაიძულებელი.
მერემე - მეჯოგე, რემის მომვლელი.
მერემეთა-უხუცეს-ი - მეჯოგეთა უფროსი.
მესა - მცხებელი. მამა ღმერთი.
მესაწოლე - საწოლის მნე.
მესი - მესია, ცხებული ე. ი. ძე ღმერთი: როს მესა მესით, თვით მესამე სით, დაჯდეს განკითხვად... - როდესაც მამა ღმერთი (მესა) თავის ცხებულთან (ძე ღმერთთან) ერთად, აგრეთვე სულიწმიდითურთ (მესამით) დაჯდება განკითხვად (სამართლის საძიებლად).
მესია - უფლისგან ცხებული, მხსნელი (იგულისხმება იესო ქრისტე).
მესტროლაბე - ასტროლოგი, ვარსკვლავთმრიცხველი.
მეტრფე - მოტრფიალე.
მეუნებლე - ურჩი, მორჩილების არ მსურველი, მეფის მოწინააღმდეგე ქვეშევრდომი.
მეღმერთე - ღმრთის მოშიში, ღვთისნიერი. იხ. მოღმრთე.
მეყვის-ი - მეყოფი, ”შეყვარებული, ნათესავი, ახლობელი” (ნ. მარი). შეიძლება იყოს ნატამალის სინონიმი. შდრ. მეყვისი და ნატამალი.
მეშურნეობა: მეშურნეობდეს - შურიანობდეს.
მეცნიერება - ცოდნა.
მეცნიერ-ი - 1. ბრძენი, ჭკვიანი, გონიერი, სწავლული.
2. მცოდნე (გზისა ან რაიმე საქმიანობისა).
3. ნაცნობი, ცნობილი.
მეცხოვრე - მეცხვარე.
მეძიებელ-ი - მაძებარი, მძებნელი: არისტოტელმან მეძიებელმან თავი თვით მისცა საძიებელად - (ჭეშმარიტების) მძებნელმა არისტოტელემ (ვერ შესძლო თამარის შექება და) თავისი თავი თვითონვე მისცა საძიებელს (ე. ი. თამარს) საძიებლად.
მეწდე - მოსურნე, მდომი, მწადებელი.
მეჭურჭლე - განძეულობის განმგებელი, მნე.
მეჭურჭლეთ-უხუცეს-ი - ფინანსთა მინისტრი.
მეხება - დამეხება: ჰმეხი - დაამეხე, ისროლე.
მეხვასტაგე - მენახირე.
მეხელი - მომეახლე, ჩემთან ახლოს მოდი. იხ: მაშა.
მეჴელი - მფარველობა გამიწიე (შენს ხელქვეშ მამყოფე). იხ: მაშა.
მეჴმე - ხმის ამომღები (გამცემი).
მეჰარ-ი - ქებინი (მაჰრი, მარი), საქმროს მიერ საცოლისადმი გაღებული ქირა (მიზდი); მაჰრი გაუკვეთა - საქორწილო მიზდი გაიღო. შდრ.: მარ-გაკვეთილი.
მეჰმან-ი - იხ: მოემანი.
მზაობა - მზადყოფნა, მომზადება.
მზახალ-ი - მოყვარე, ცოლის ან ქმრის ნათესავი.
მზახ-ი: მზახნი ახისა - მთქმელნი ”ახისა”; მზახთა - დამძახებელთა, მომწოდებელთა.
მზახობა - მზახლობა, დამოყვრება; სიყვარულისა პირსა ზედა ვიმზახენით - სიყვარულისა პირობით დავმოყვრდით; ვემზახე - დავემოყვრე.
მზება: გიმზო - მოგიმზევა, მზედ მოგცა (სწორ გზაზე კეთილად სავლელად).
მზე-დანამჭვირ-ი - მზით გაშუქებული, განათებული.
მზერა - თვალთვალი, ზვერვა: გიმზირიან - გითვალთვალებენ, გზვერავენ; გვიმზირიან; უმზირდეს მტერსა.
მზირ-ი - მოთვალთვალე, მზვერავი. მსტოვარი.
მზმელ-ი - დამცველი, შემნახველი (ნ. მარი); მისნობით გამოკითხველ-გამომეძიებელი.
მზრახვალ-ი - მოუბარი.
მთავარ-ი - დიდებულთა მეთაური; მხარის, ადმინისტრაციული ერთეულის განმგებელი, უფროსი.
მთავრობა - მეთაურობა, უფროსობა; მთავრობიერსა - უზენაეს ხელისუფალს, მეუფეს.
მთენ-ი - 1. ციური მნათობი: შენ არე მთენი - შენ (ხარ) მნათობი მარსი; ეთერთა მთენნი - ეთერთა მნათობნი; მზე-მთოვარ მთენი - მნათობი - მზე და მთვარე.
2. მანათობელი, გამთენებელი: შენ არე მთენი - შენ ხარ გარემოს გამნათებელი; ბნელთა მთენოსა; უკუნთა მთენი.
მთენობა - განათება, გათენება.
მთესე - დამთესი, მთესველი: არს გულსა მთესე შიშისა შდრ. ვინ გული ესე სიბრძნითა სთესე.
მთვალავ-ი - მთვლელი.
მთვარევად - მთვარესავით.
მთიებ-ი - მნათობი, ცისკრის ვარსკვლავი.
მთმობელ-ი - მომთმენი, დამთმენი.
მთნე - მნდომელი, მსურველი.
მთქმებულ-ი - ნათქვამი.
მთქმენ-ი - მთქმელი, გამომთქმელი: ფსალმუნთა მთქმენსა - ფსალმუნების მთქმელს, გამომთქმელს (იგულისხმება დავით წინასწარმეტყველი).
მთქნარ-ი - ჩამქრალი, გამქრალი, დაბნელებული.
მთხევ-ი - დამღვრელი.
მთხვევა - შეხვედრა: ემთხვია - შეხვდა, შეეყარა.
მთხზველ-ი - მწვნელი, მქსოველი.
მთხრებლ-ი - ორმო.
მიახლებულ-ი: დანთქმისა მიახლებულად - წყალში ჩასაძირად მიახლოვებული (მისული).
მიდევნება: ყო მიდევნება - მიჰყვა.
მიდ-მოდება - მიდებ-მოდება, აბდა-უბდა საუბარი.
მივის - მყავს.
მიზგით-ი - მეჩეთი, მაჰმადიანთა სამლოცველო.
მილ-ი - ზოდი, ”სოლინარი” (საბა).
მილიონ-ი - მანძილის საზომი ერთეული (კილომეტრნახევარზე ცოტა გრძელია).
მიმადლება - მადლის მიცემა, (რისამე) მინიჭება.
მიმდგომ-ი - გამკეთებელი (საქმისა).
მიმდემ-ი ”დღე ყოველ დაუცადებელი” (საბა), მუდმივი, მარადიული.
მიმყოლ-ი: წადთა მიმყოლო - სურვილთა ამყოლო (მიმდევარო).
მირთვა: მტერთა რად მიერთვი - მტრებს რად შეუერთდი.
მირ-ი - ემირი, ამირა, მბრძანებელი.
მირიდება - მოცილება, მორიდება (რაიმესგან). მზე... მიჰრიდა თვისთა სხივთაგან - მზე... მოარიდა, მოაცლა თავის საკუთარ სხივებს, მზეს სხივები წაართვა, ე. ი. დააბნელა. მირიდებოდა გონება - წართმეოდა (მოსცილებოდა) გონება; შენ გონებასა ვერ მიგრიდებ - შენ გონებიდან ვერ მოგიშორებ, ე. ი. ჩემი საგონებელი მუდამ შენ იქნები.
მისნობა: შენ მისნი ერნი! შენ მისნი ერნი - შენ მოხიბლე (მოაჯადოვე) ხალხი! შენ მისი ჯარი(ლაშქარი)...
მისქინ-ი - ბეჩავი, საწყალი, საბრალო.
მიტრა - მღვდელთმთავრის გვირგვინი.
მიუგებელ-ი - შეუძლებელი.
მიუთხრობელ-ი - სათქმელად შეუძლებელი.
მიუმხვდარ-ი - მიუწვდომელი, მიუღწეველი.
მიუჴდომელ-ი - ვისაც ვერავინ მიუვარდება (მიუხდება), უძლეველი.
მიქცევა: მიიქცევის - სხვა რჯულს მიიღებს, სხვა რჯულზე გადავა, სარწმუნოებას გამოიცვლის.
მიღმართ - უკან.
მიყრა: მიიყარა დღე - მიიწურა დღე.
მიც - მიძს, მაქვს.
მიცემა: მიეც ქადილსა - მიეცი თავი ქადილსა (მუქარა დაიწყე).
მიცილვება - მოცილება, მოშორება; მიჯნურობა მისცილვებია - სიყვარული გაჰქარვებია (მოშორებია).
მიწთომა - მიწვდომა.
მიწურვა - მიახლოება: მივეწურენით - მივუახლოვდით; სულნი ამოსვლად მიმწურვიან - სულის ამოსვლა მომახლოვებია, საცაა სული ამომხდება; სულნი ჴორცთაგან მიმწურვიან გასაყრელად; სიკვდილსა მიმწურა - სიკვდილს დამაახლოვა; მიუწურავს ქალაქი წაღებასა - სადაცაა ქალაქს აიღებს (დაიპყრობს).
მიჭირვება, მიჭირება - შეწუხება, გასაჭირში ჩავარდნა: მისჭირვებოდა - გასაჭირში ჩავარდნილიყო, შეწუხებულიყო, გასჭირვებოდა; მიგვჭირდა - გაგვიჭირდა; მიგჭირდეს - გაგიჭირდეს; მისჭირდის - გაუჭირდებოდა ხოლმე; მიგაჭირვო - შეგაწუხო.
მიხვდომა: მივხვდი ამა ქარავანსა - მივადექი, ამ ქარავანს; მივხვდი მინდორსა; მივხვდით შვენიერსა ქვეყანასა; მიჰხვდეს სიღრმესა - მიადგეს, წაადგეს სიღრმეს.
მიხმა - წართმევა: შუქნი მიუხვამნ - შუქნი წაურთმევია (ელვისათვის).
მიჴდომა - 1. მივარდნა, მიხტომა: მიჰჴდომოდეს ლაშქარნი - ლაშქარნი მიჰხტომოდნენ, მისცვივნოდნენ.
2. (გონების) დაკარგვა: ცნობასა მიჰჴდა - გონება დაეკარგა; ცნობათა მიჰჴდა.
მკამკამებელ-ი - მოელვარე და გამჭვირვალე.
მკლავ-ი ემკლავების - ეწინააღმდეგება, ებრძვის.
მკლებულ-ი - მკლებელი, დამკლებელი.
მკმოლვარე - მკმეველი.
მკრჩხალ-ი - ”ჭანგმახვილი” (საბა)- მკვირცხლი, მარდი. შდრ. ”ვეფხისტყაოსანი”.
მკრძალ-ი - მორიდებული, მოკრძალებული.
მნათე - მნათობი, მანათობელი.
მნთებარე - მგზები, ამნთები (ცეცხლისა, სინათლისა).
მნასებელ-ი - გამაარმებელი, გამამწარებელი.
მო - 1. შემოკლებული ზმნა ”მოდი”: მო, ფილოსოფნო; გულო, აბა, მო; მო, ე კალმითა.
2. ზმნისწინი, გამეორებული ზმნის მნიშვნელობის გასაძლიერებლად: მოკლის, მო ხედვა; მოგყვა, მო ნებად; მომიპყართ, მო გონებანი.
მოარება - სეირნობა: მოარებად ჩამოსრული.
მოახლეობა - ვინმესთან ახლო ყოფნა; მოახლეობითა მისითა - მასთან ახლო ყოფნით.
მოაჯეობა - თხოვნა, ხვეწნა, მუდარა, ვედრება: ზენაარსა მოაჯეობს - ფიცსა თხოულობს.
მობაღდადე - ბაღდადელი.
მობლარდვა - მოხვევა, შემოსვა: თვით მოიბლარდე ნათლითა - თვით შეიმოსე ნათლითა (ე. ი. ნათელმოსილი გახდი).
მოგვ-ი - 1. გრძნეული, მისანი, ჯადოსანი: ანდიბან მოგვმან - ანდიბან ჯადოსანმა. 2. ჩექმა: მოგვისაგან კლიტე ამოიღო; მოგვშიგან; ამოიღო დაშნა მოგვისაგან.
მოგინება: მოიგინებოდა - მოდიოდა და იგინებოდა.
მოგონება - 1. გამოგონება, შექმნა: მათ ქმნეს წერილთა მოგონებანი - მათ (ფინი- კიელებმა) მოიგონეს, შექმნეს დამწერლობა. შდრ. ”წერილნი ფინიკელთა მოიპოვნეს” (გიორგი მონაზონის ხრონოღრაფი).
2. მოგონება, მოჭორვა: ბიწი ვინ ჰპოონ, მოგონებანი - ბიწი რომელმაც იპოვოს, მოგონილია (მონაჭორია).
მოდარბაზე - დიდი სახელმწიფო თანამდებობის მქონე, დარბაზის წევრი.
მოდასე: ზეცისა ძალთა ხარ მოდასეცა - ზეცის ანგელოზთა გუნდის წევრიცა ხარ.
მოდასტურება: მოდასტურებით - დანამდვილებით, დადასტურებით, ჭეშმარიტად.
მოემან-ი მეჰმან-ი მაემან-ი - სტუმარი.
მოვანება - “დიდებით და ბრწყინვალედ გამოჩინება, შემოდგომა (შუქისა), სხივოსნებით მოვლინება, მნათობის დიდებულად აღმობრწყენა, მნათობის დიდებულად სვლა ცაზე” (იუსტ. აბულაძე).
მოვარდნილ-ი: შენდა მოვარდნილ არს ომი - შენდამია მოგდებული ომი, ე. ი. შენ გმართებს ომი (ბრძოლა).
მოვლენა: მოვლენით - ძლევამოსილებით, დიდებით, მორჭმით.
მოვნება - ვნების, ზიანის მიყენება.
მოზავება - სამშვიდობოდ მოსვლა.
მოზარდ-ი: სოგრატ მოზარდი ქებისა - სოკრატე მზრდელი (მომმატებელი) ქებისა.
მოზე - უზენაესი არსება (ნ. მარი).
მოთავს-ი: ყოლ არ მოთავსი - ყოვლად შეუწყნარებელი, შეუთანხმებელი, კომპრომისების წინააღმდეგი.
მოთვალვა - ჩამოთვლა, მოთვლა: რაღასა მოვთვალვიდე - რაღას მოვთვლიდე (ჩამოვთვლიდე).
მოთქმა: მოიტყოდა, ვითა ჭირისუფალი, მოსთქმიდა - დადიოდა და მოთქვამდა, ვითა ჭირისუფალი ტიროდა; გზასა... სიმღერათა მოიტყოდა - გზაში... სიმღერით მოდიოდა, მოიმღეროდა.
მოთხე - პატარა კოლოფი, ”სკივრის კოლოფი” (საბა); ცნობათ მოთხე - ჭკუა-გონების ყუთი, კოლოფი (შდრ. ჭკუის კოლოფი).
მოთხზვა - მოწვნა, მოქსოვა: მოგეთხზვნეს - შემოგეწნა, მოგეფინა, შემოგექსოვა.
მოკამათე - მოცილე, მოპაექრე. გადატანითი მნიშვნელობით შეიძლება იყოს: მოციმციმე, მოთინათინე.
მოკართულ-ი - დაწოლილი, ჩაჩოქილი (ვირი).
მოკერება: სიყვარული არღარას მომეკერების - სიყვარული აღარას შემეფერება (მიშველის?); მე შენად ნაცლად არავინ მომეკერების - მე შენს გარდა (სანაცვლოდ) არავინ შემეფერება.
მოკრვა - ცემა, რტყმა: გულსა მოკრვითა - გულზე ხელის (მჯიღის) ცემით.
მოლი - ჯადოსნური მცენარე და წამალი, რომელსაც იყენებდნენ მოგვები საგრძნეულო საქმეებში თილისმებისა და ჯადოსნური ზემოქმედების საწინააღმდეგოდ. შდრ. ჰომეროსის ”ოდისეა” და რუსთაველის ”ვეფხისტყაოსანი”.
მომახველობა - გალესილი მახვილით გამოლაშქრება.
მომდოვრება: მყის მოამდოვრებ - უცბად შეანელებ (მტრის) დენას.
მომზე - მზის ორეული (ნ. მარი).
მომზრახ-ი - მოლაპარაკე: თვით მომზრახი - თავისით მოლაპარაკე.
მომორჩილება - ნაწილობრივ დამორჩილება.
მომუშაკება - მუშაობის ანაზღაურება, მოღვაწება: მოიმუშაკენ - მოიღვაწე, გამოიმუშავე.
მომშვიდობება: მოემშვიდობნეს - მიესალმნენ.
მომცემელობა - ძლევა, მოცემა: სხივ-მომცემელობ - სხივებს აფრქვევ, ასხივოსნებ; მომცემელობს - იძლევა, გვაძლევს.
მომცემ-ი - ნაყოფიერი, უხვი.
მომძიმარ-ი - ნაღვლიანი, მწუხარე.
მომხვეტელ-ი - აღმგველი.
მონათება: ზეცით მონათა - ზეციდან მოჰფინა ნათელი.
მონავარდე - “ნავარდის მქნელი” (საბა) იხ. ნავარდი.
მონაკვლევ-ი - მიკვლეული, მოძიებული.
მონამვა: ზეცით მონამა - ზეციდან აწვიმა.
მონახვა - დანახვა, ხილვა, ნახვა: მოინახეს - დაინახეს, იხილეს; მოინახა - დაინახა, იხილა; მოუნახავს ქვეყანა - ქვეყანა დაუთვალიერებია, უნახავს, შემოუვლია და უნახავს.
მონაჴმიერ-ი - მონახმობი, მოწოდებული (ღვთისაგან).
მონდომილობა: მონდომილობით - მონდომებით, სურვილით.
მორფ-ი - სახე, გამოსახულება, ნაკვთი: მორფ-სხეული - ორგანიზმი.
მორჩევა - მორჩება ე. ი. ყლორტების ამოყრა.
მორჩენა: მორჩეს - გადარჩნენ (ცოცხალნი).
მორჩ-ი - შტო, ყლორტი.
მორჩობა - დახრჩობა.
მორჭმა - შვება-განცხრომა, სიმდიდრით, დიდებით და ძლიერებით ცხოერება, მოირჭვამს - შვებას ჰპოვებს, გაიხარებს; მოირჭვნა - გამდიდრდა, გაძლიერდა და დიდება მოიპოვა.
მოსაგრე - ამხანაგი.
მოსათნებარე - მოსაწონი, საამებელი.
მოსამომზღვრე - მოსაზღვრე.
მოსამშიერ-ი - მოსამშიებელი.
მოსარხეველ-ი - დასარხეველი, შესაქანებელი.
მოსაფრქვეველ-ი - მოსაფენელი.
მოსაქცეველ-ი - ახალ სარწმუნოებაზე გადასაყვანი, რჯულგამოსაცვლელი.
მოსაღორებელ-ი - მოსაცთუნებელი, მოსატყუებელი, შესაცდენი.
მოსიეს - აცვია.
მოსპოლვიერ-ი - მოსასპობი, დედამიწის პირიდან აღსაგველი.
მოსრვა - ამოწყეეტა, ამოხოცვა, ამოჟლეტა; მოსრნეს - ამოწყვიტეს, ამოხოცეს ამოჟლიტეს (ისინი); მოსრენ - ამოსწყვიტე, ამოხოცე, ამოჟლიტე (ისინი); მოსრნა - ამოწყვიტა, ამოხოცა, ამოჟლიტა (ისინი).
მოსწრაფე - მოჩქარე.
მოსხლვა - მოსპობა, განადგურება, მოსხვლა: ძირითურთ მოჰსხლავ - ძირიანად მოჰკვეთ (გაანადგურებ,მოსპობ, მოსჭრი).
მოსხმა: გარნისს მოგისხნა - გარნისში მოგიყვანა (ჯარი).
მოსხმულ-ი - მოყვანილი, მორეკილი.
მოტევა - მოდევნება, მოსევა: არცა ქორთა კაკაბთა მოუტეობ - არცა ქორებს მოუსევ (მიადევნებ) კაკბებს.
მოტყინარე - ანთებული, აღგზნებული, გაღვივებული (ცეცხლი).
მოუვალ-ი - შეუძლებელი.
მოფხვრა - მოგლეჯა, მოსპობა.
მოქარვება: სიყვარული მოჰქარდა - სიყვარული წაუვიდა, გაუქრა.
მოქენე - მავედრებელი, მახვეწარი, მთხოვნელი.
მოქცევა - მობრუნება: მოიქცა მეფე - მობრუნდა (შემობრუნდა) მეფე; ოდესცა მოვიქეცით (ცნობად)- როდესაც ცნობა დაგვიბრუნდა. სულად მოიქცა - მოსულიერდა.
მოქცევ-ი ტალღა: მოქცევი ღვარი - ტალღად მოვარდნილი ნიაღვარი.
მოღაფლება - მოცთუნება, მოტყუება, დაღალატება: რად მოვღაფლდი - რად შევცდი, რად მოვტყუვდი, რად დავღალატდი.
მოღაფლებულ-ი - შეცდენილი, მოტყუებული, დაღალატიანებული.
მიღება - 1. მოტანა: მოიღეს - მოიტანეს.
2. წართმევა, მიღება: სიბერითა ძალი მოეღო - სიბერის გამო ძალა წაერთვა.
მოღმა - ჩემის მხრით, პირაქეთ.
მოღმართ: მოღმართ გვიჭვრეტდეს - პირაქეთ, თავმობრუნებულნი გვიყურებდნენ.
მოღმრთე - ღვთისნიერი, ღვთის მორწმუნე (მოშიში); მოღმრთეობა.
მოყივნება - შერცხვენა, სახელის გატეხა; მომაყივნებს; მოვაყივნე; მოვიყივნო.
მოშაით-ი - მსახიობი,ჯამბაზი, აკრობატი.
მოშიშება: მოიშიშობენ - შიშით მოდიან (მოდიან და თან შიშობენ).
მოშლა - დაშლა: მოუშალეთ - დავუშალეთ.
მოჩხიბვა - მოჯადოება: მოუჩხიბავ - მოუჯადოებიხარ. მოჩხიბულობა - მოჯადოება.
მოცალე - მოცლილი.
მოცვა: ქვეყანას მოსცვის - ქვეყანას მოედება, შემოივლის.
მოცთომა: მოვსცეთ - შევცდი.
მოცთუნებულ-ი - შეცდენილი, მოტყუებული.
მოძება - მოძიება, მოძებნა.
მოწესე - ღვთისმსახური, მონაზონი ქალი, წესის დამცველი.
მოწვართა: მოეწვართა - გაეწვრთნა; მოიწვართა - განსწავლულ იქნა.
მოწიფება: მოიწიფა - გაიზარდა, ასაკში შევიდა.
მოწონვა - შემოწმება, გასინჯვა: მოწონეს თავი - შეამოწმეს, გასინჯეს (ნავის) კიჩო.
მოწურვა: მოგვეწურნეს - მოგვიახლოვდნენ.
მოწყალე - მოელვარე, ბრწყინვალე.
მოწყალება - ელვარება, ბრწყინვალება: ითქმი... მოწყალებისა ნაუფსკრულევად - ითქმი ბრწყინვალების უფსკრულად ე. ი. შენ ისეთი ელვარება და ბრწყინვალება გაქვს, რომ უფსკრულსაც კი ანათებ.
მოწყვედა: მოსწყვიდნეს - ამოხოცეს, ამოჟლიტეს (ისინი); მოსწყვიდენ - ამოხოცე, ამოჟლიტე.
მოწყლვა - დაჭრა, დაკოდვა: ორგულთა მოსწყლავ - ორგულებს დაჭრი, დაკოდავ.
მოჭირვება - მოთმენა, გაჭირვების ამტანობა, შეწუხება; მოიჭირვებენ - მოითმენენ, გაჭირვებას იტანენ, წუხდებიან; მოიჭირვე - მოითმინე, გაჭირვებას გაუძელი.
მოხარკე - 1. ხარკის გადამხდელი: სწრაფით მოხარკე - მოსწრაფებით, სწრაფად ხარკის მომტანი (გადამხდელი); გძღვნას მოხარკემან - ხარკის გადამხდელმა საჩუქრად (ძღვნად) მოგიტანოს.
2. მომჭირნე: იქმნეს მოხარკე - გახდეს მომჭირნე.
მოხვეწილ-ი - სალი (კლდე).
მოხვეჭა - შოვნა, მოგროვება რისამე.
მოხმა - მოტანა: მოიხვნეს - მოიტანეს (ჭიქები).
მოჴდა: მოჰჴადა უნაგირთაგან - უნაგირიდან აიყვანა (გადმოიღო, ჩამოიღო); ცხენისაგან მოჰჴადა.
მოჴსენალ-ი - მხსენებელი (მიცვალებულთა).
მოჴსენება - 1. თქმა: მოაჴსენა ჯაზირ.
2. მირთმევა: მოგაჴსენებდი - მოგართმევდი; მოგაჴსენებ - მოგართმევ; სადილი მოგაჴსენოთო - სადილი მოგართვათო; მომიჴსენებია - მომირთმევია.
მოჴშო - შიში: გაქვს მოჴშო.
მოჯდომა: მოიჯდომებდეს - დაჯდებოდეს (ჩამოჯდებოდეს რამეზე) მოგზაურობის დროს.
მრავალწილება: ბრძნობა და გულოვნება ამრავალწილა - ბრძნობისა და გულოვნების მოწილენი გაამრავლა.
მრჩევ-ი: სიტყვითა მრჩევსა - სიტყვით რჩევის მიმცემსა; ელვათა მრჩევსა - ელვარებათა გამომრჩეველსა.
მრჩობლ-ი - წყვილი.
მსაჯულ-ი: დიდსა მსაჯულსა - დიდ მოსამართლეს, ე. ი. ღმერთს.
მსთვად-ი - ადრეული, ნაადრევი; მსთვად - ადრეულად, ნაადრევად.
მსპარაზნობელ-ი - სამხედრო თამაშობებსა და საფალავნო ტურნირებში მოვარჯიშე, მოასპარეზე.
მსრველ-ი - გამჟლეტელი, მხოცველი, ამომწყვეტელი; მსრველად - მოსასრველად, გასაჟლეტად, ამოსახოცად, ამოსაწყვეტად.
მსჯელ-ი - განმსჯელი, მბჭობელი.
მსხემ-ი - მწირი, უბინაო, უცხო.
მტერიან-ი - ბნედიანი, ეპილეფსიით დაავადებული.
მტილ-ი - ბოსტანი.
მულღაზარ-ი - წალკოტი.
მუნაურ-ი - იქაური.
მუნებურ-ი - იქაური.
მუნეჯიმ-ი, მუნეჯიბ-ი - ვარსკვლავთმრიცხველი.
მურავაყიან-ი - დაწმენდილი, სასიამოვნო სასმელი ღვინო.
მურ-ი - ერთგვარი სურნელოვანი ნივთიერება, შტახსის ნაწურის ნარჩენი.
მურტ-ი - კენკროვანი ნაყოფი.
მუტრიბ-ი - მომღერალ-დამკვრელი, მეჩანგე; ფრინველნი მუტრიბობდეს - ფრინველები გალობდნენ, ჭიკჭიკებდნენ.
მუქასარ-ი - ნიფხვის უბე.
მუქაფა - სამაგიერო, სანაცვლო, საზღაური.
მუქფება - სამაგიეროს მიზღვევა, სანაცვლოს გადახდა: სიყვარული უმუქფენ - სიყვარული მიუზღე; ემუქფებიან - სამაგიეროს მიზღვევას ცდილობენ.
მუშა - “ქვეყნის მოქმედი” (საბა). მიწის დამმუშავებელი.
მუშა-ვაზ-ი - ძველი ვაზი.
მუშაითურებ - მოშაითივით, ჯამბაზივით, მსახიობივით. იხ: მოშაითი.
მუშთარ-ი - პლანეტა იუპიტერი.
მუშკ-ი - შავი ფერის სურნელოვანი, საკმეველი ნივთიერება; მუშკ-მოცრილი - მუშკ-მოკმეული, მუშკ-მობნეული.
მუხაერი-ი - ნებივრობა, განცხრომა.
მუჯამრ-ი - საცეცხლური, ან ჭურჭელი დასაკმეველად.
მფენებ-ი - მომფენელი.
მქნარ-ი - ჩქარა მომდინარე: წყალი მქნარი.
მქებარე: გემქებარე - შენი მაქებარი გავხდი.
მქნიარ-ი - მქროლავი (ქარი).
მღერა - 1. სიმღერა: იმღერდეს მგოსანნი - თამაშობდი და იმღერდი; მღერა იყო; მღერა შროშანთა - შროშნების გალობა.
2. თამაში: იმღერდიან მოშაითნი - აკრობატები (ჯამბაზები) თამაშობდნენ; ზოგთა შუბით ამღერებდა; მღერა ოროლთა (ან ოროლისა). მღერა ნარდისა.
მყვრიან-ი - ბაყაყიანი, ბაყაყებით სავსე.
მშვილდოსან-ი. - ზოდიაქოს მეცხრე ეტლი, რომელშიც მზე შედის 22 ნოემბერს.
მჩხიბაობა - ჯადოობა, კუდიანობა.
მცირებულ-ი - დაბალი ფენის წარმომადგენელი, არა დიდებული. შდრ. დიდებულნი და მცირებულნი.
მცრება - ლევა: გული უმცრდებოდა - გული ელეოდა.
მცრობა: გამცრობს ერაკლე - ჰერაკლე კეისარი შენ ”პირველობას გითმობს” (ნ. მარი), ის შენთან შედარებით პატარაა; მცრობსა აქილევს - აქილევსი ეპატარავება.
მცქაფრობა: მცქაფრობს მეხებრ - მეხივით სწრაფად (უცბად) თავს მეცემა (მესხმის).
მცხინვარება - “სინათლის სიცხიანობა” (საბა), ”დიდ-ნათელობა, დიდ-სხივოსნობა” (მ. ჯანაშვილი).
მძივთ-ი - კუპრი.
მძლავრობა: მმძლავრობენ - მძალავენ, მერევიან.
მძლევარ-ი - 1. დამძლეველი, მომრევი: სხვათა მძლევართა - სხვათა მომრევს, მძლეველს.
2. მიმცემი, გადამხდელი: ხარკთა მძლევართა - მოხარკეებს, ხარკის გადამხდელებს.
მძლეობა - გამარჯვება: ნესტორად მძლეობ - ნესტორივით იმარჯვებ (გამარჯვებული, მძლეველი ხარ).
მძლიერ-ი - მძლეველი, მომრევი.
მწადენ-ი - მწადებელი, მოსურნე.
მწდე - ღვინის დამსხმელი, მერიქიფე.
მწდეობა - ღვინის მიწოდება, მერიქიფეობა: შენ მწდეობდი - შენ იყავი ღვინის მიმწოდებელი (მწდე). გული სისხლსა თვალთა უმწდეობდის - გული იყო მერიქიფე, რომელიც თვალებს სისხლის ცრემლებს აწვდიდა.
მწეს-ი - მომხმობი, დამძახებელი.
მწვანვილ-ი - მწვანე ბალახი.
მწთოლვარე - რაც წვეთავს.
მწიკვლ-ი - ჭუჭყი, სიბინძურე.
მწლფებარე - წრფელი, ალალ-მართალი, პირდაპირი.
მწყაზრობა: ღაწვი უმწყაზრობს - ლოყა ალამაზებს, ამშვენებს.
მწყდარ-ი - დაკოდილი, დაჭრილი, მოკლული: მწყდრად-მდებარე.
მწყერ-მარჴილ-ი ზღვის ფრინველი, რომელიც ცხოვრობს არაბეთის ზღვის სანაპიროებზე: (ღმერთმა) ზეცით მონამა მანანა ჩვენთვის მწყერ-მარჴილებით - (ღმერთმა) ზეციდან ჩვენთვის მწყერმარხილების საშუალებით აწვიმა მანანა. შდრ. ”მოჴდა მწყერ-მარჴილი და დაფარა ბანაკი იგი” იხ. აგრეთვე: მანანა.
მწყობელ-ი - დამზავებელი.
მწყობრ-შენასხმევ-ი - მწყობრად შექებული, (ხოტბა-შესხმული).
მჭევრ-ი - მშვენიერი, ლამაზი, მოხდენილი.
მჭელეულობა - ხელეულები.
მჭირსნე - სიძნელის ამტანი.
მჭიშნე - ძლიერ დაგრეხილი, მჭისნე: მჭიშნედ მიჩნს - ძლიერ დაგრეხილად მეჩვენება.
მხარკე - “მომჭირნე და მცდელი” (საბა), საჭირო საქმისათვის მზრუნველი: მბრძოლთა მხარკე - მებრძოლთა მომჭირნე (მცდელი).
მხედ-ი - მხედველი.
მხიბლავ-ი - გრძნეული, ჯადოსანი.
მჴარ-ი - ოთხი წყრთა, (სიგრძის საზომი ერთეული).
მჴდოვნებ-ი - ამხდელი (ბინდისა).
მჴცე-შერეულ-ი - ჭაღარა.
მჯობენ-ი - მჯობი, გამარჯვებული: ყოვლითვე მჯობენ სძლო დიდად მჯობენ - ყოვლით გამარჯვებულმა დასძლია (მოერია, აჯობა) დიდად გამარჯვებულს.