კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 403; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, ტ. 10, 1961, გვ. 445; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 72-73, 340-341.

პირთა იდენტიფიკაცია:

წერილში ლაზარე ღონიაშვილის მხოლოდ სახელია ნახსენები. „ტექსტოლოგიური კვლევები ილია ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და შემოქმედების მატიანისათვის“, თბ. 2016, გვ. 156.

პირთა ანოტაციები:

გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული (1842-1927)

საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.

დარჩიანოვი (დარჩიევი, დარჩილოვი) ხეჩო

გლეხური წარმოშობის თბილისელი მიწათმფლობელი. მე-19 საუკუნის 40-იან წლებში ევალებოდა მცხეთის ტაძრის სარემონტო-სარესტავრაციო სამუშაოების წარმოება.

ღონიაშვილი ლაზარე

ილია ჭავჭავაძის მსახური ბიჭი.

გურამიშვილი თადეოზ ზაალის ძე (1800-1875)

ქართლელი მემამულე, ქართლ-კახეთის უკანასკნელ დედოფალ მარიამ ციციშვილის დედის – ელენე გიორგის ასულ გურამიშვილის ძმიშვილი, ილია ჭავჭავაძის სიმამრი.

ჟურნ. „ივერია“, 1881, № 4.

წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ოქმი. ფ. 481 , № 45, გვ. 60.

პირთა ანოტაციები:

ცხვედაძე ნიკოლოზ (ნიკო) ზებედეს ძე (1845-1911)

საზოგადო მოღვაწე, პედაგოგი, პუბლიცისტი. დაამთავრა მოსკოვის აკადემია. 1869 წლიდან ასწავლიდა თბილისის სასულიერო სემინარიაში, 1874 წლიდან – თბილისის ქალთა ინსტიტუტში. 1898 წლიდან სათავეში ჩაუდგა ქართული გიმნაზიის, სინამდვილეში მომავალი ქართული უნივერსიტეტისათვის შენობის აგების საქმეს.

გოგებაშვილი იაკობ (1840-1912)

მწერალი, პედაგოგი და საზოგადო მოღვაწე.

სარაჯიშვილი ალექსანდრე ივანეს ძე (1851-1914)

მწერალი, კრიტიკოსი, პუბლიცისტი, საზოგადო მოღვაწე, საქართველოს საისტოიო და საეთნოგრაფიო საზოგაოების ერთ-ერთო ფუძემდებელი, 1902-03 წლებში იყო „ივერიის“ რედაქტორ-გამომცემელი.

ხიმშიაშვილი ნურიბეგ

ბათუმის ოლქის პოლიციის ინსპექტორი.

კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის პირადი საარქივო ფონდი, ასლი № 177, გვ. 68; გაზ. „ივერია“, 1886, № 73, გვ. 1-2; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 7, თბილისი, 2005, გვ. 508.

კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის პირადი საარქივო ფონდი, ასლი № 1052, გვ. 616-619; გაზ. „ივერია“, 1887, 1 აპრილი, № 68, გვ. 1; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 9, თბ., 2006, გვ. 185.

გაზ. „ივერია“, 1890, 1 აპრილი, № 69, გვ. 1-2; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 11, თბილისი, 2007, გვ. 569.

კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ილია ჭავჭავაძის არქივი № 593.

პირთა ანოტაციები:

უმიკაშვილი პეტრე იოსების ძე (1838-1904)

საზოგადო მოღვაწე, ფოლკლორისტი. იყო მასწავლებელი თბილისის ქართულ გიმნაზიაში, შემდეგ მუშაობდა შავი ქვის წარმოებში ზესტაფონსა და და ბათუმში. წერდა ნარკვევებს, პიესებს, შექმნა ქართული ფოლკლორის მდიდარი კოლექცია.

ორბელიანი ალექსანდრე ვახტანგის ძე (1802-1869)

პოეტი, პროზაიკოსი, დრამატურგი, პუბლიცისტი. ქართველ რომანტიკოსთა თაობის უფროსი წარმომადგენელი, თბილისის მაზრის თავადაზნაურობის წინამძღოლი, 1932 წლის შეთქმულების ერთ-ერთი ხელმძღვნელი.

ბარათაშვილი-ორბელიანისა ეკატერინე ზაალის ასული

ერეკლე II-ის შვილიშვილის, ალექსანდრე ორბელიანის მეუღლე.

გაზ. „ივერია“, 1898, 1 აპრილი, № 70, გვ. 1; ი. ჭავჭავაძე, „სომეხთა მეცნიერნი და ქვათა ღაღადი“, ტფ., „ივერიის“ რედაქციის გამოცემა, 1899; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 14, 2007, გვ. 229.

პირთა ანოტაციები:

ეზოვი გერასიმე არტემის ძე (1835-1905)

სომეხი ისტორიკოსი პეტერბურგის უნივერსიტეტის პროფესორი, აღმოსავლეთმცოდნე.

გაზ. „ცნობის ფურცელი“, 1905, 7 აპრილი, № 2791, გვ. 2.

გაზ. „ცნობის ფურცელი,“ 1905, 3 აპრ., № 2788, გვ. 2; „ივერია “, 1905, 2 აპრ., № 43; გაზ. „Новое Обозрение“, 1905, 2 აპრილი, გვ. 3; „არჩილ ჯორჯაძე, „ეროვნული პრობლემის გარშემო“, თხზულებები, წ. 1, 1911, თბ., გვ. 228. გიორგი ლასხიშვილი, მემუარები (1885-19015), ტფილისი, 1934, გვ. 196; გურამ შარაძე, ილია ჭავჭავაძე (ცხოვრება, მოღვაწეობა, შემოქმედება - ფოტომატიანე), ტ. 2, თბ., 1990, გვ. 231; მ. კვატაია, ახალი ქართული დემოკრატიის სათავეებთან. კრებ. ილია ჭავჭავაძე და გლობალიზაცია, თბ., „მწიგნობარი“, 2012; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 17, 2012, გვ. 241-242, 490-492.

პირთა ანოტაციები:

მაჩაბელი მიხეილ (მიშო) ვახტანგის ძე (1858-1927)

„ნადვორნი სოვეტნიკი“, ქშწ-კგ საზოგადოების რწმუნებული ყვირილაში, ივანე მაჩაბლის მეგობარი.

გ. ხვედელიძე, მიხეილ გედევანიშვილი, 1960, გვ. 146.

პირთა ანოტაციები:

გედევანიშვილი მიხეილ ალექსანდრეს ძე (1862-1922)

ექიმი და საზოგადო მოღვაწე. მისი ხელმძღვანელობითა და დაფინანსებით გამოიცა ილია ჭავჭავაძის თხზულებათა პირველი ტომი 1914 წელს.

მიქელაძე ვლადიმერ (პროკოფი) სიმონის ძე (1855-1926)

პუბლიცისტი, საზოგადო მოღვაწე, პედაგოგი, „ივერიის“ თანამშრომელი, თბილისის სასოფლოსამეურნეო ბანკის მმართველი, თბილისის საბჭოს ხმოსანი,