მოკვეთილი

დრამა ხუთ მოქმედებად

(ფშავლების ცხოვრებიდან)

მოქმედნი პირნი:

შუშანა - ცხვრის პატრონი.

ივანე - მწყემსი შუშანასი.

გიორგი - გარეშე მწყემსი.

შალვა - ძმისწული შუშანასი.

ჩონთა - გამოჩენილი მოლაშქრე.

მოქრისი - დედა ჩონთასი.

მზევინარი - ცოლი ჩონთასი.

გულქანი - ბიძაშვილი ჩონთასი.

ბახა.

ღვთისო - ბიძაშვილი ბახასი.

ჯავარა - დედა ბახასი.

საზანდარი.

მოლა - მუსა.

გულსუნდა - ქალიშვილი მუსასი.

ხევისბერნი, დროშიონნი, მლოცავნი, ლაშქარი ფშავლებისა და ქისტებისა, დასტურნი.

(მოქმედება სწარმოებს მთაში. ქოხში ყველის გუდები აწყვია, ქანდარაზე ცხვრის ტყავები ჰკიდია, ცეცხლზე ყურიანი ქვაბია ჩამოკიდებული, ხორცი იხარშება, კედელზე თოფ-იარაღი ჰკიდია).

მოქმედება პირველი

გამოსვლა პირველი

შუშანა და ივანე

შუშანა (ივანეს)

მემრე, მემრე, დაიწყე კი და აღარ გაათავე. გადახვედით ქისტეთში ლაშქარი, მემრე რა მოხდა?

ივანე

ეჰ, მამა გიცხონდა, შენც ბალღივით, რაც არ არი, იმას გაჰყვები, კაცს გულზე ცეცხლი მეკიდება, შენ ქისტეთში გალაშქრებისას მკითხავ. ძალიან ფინთად გაირყვნა ეგ მგელი, არ ვიცი, საით მაუარო მაგას. ოცდაათის წლისა ვიქნები, ხუთმეტი წელია ცხვარს დავსდევ და ჯერ ასეთი ზარალი არ მამრგებია. ერთს კვირაში ოცი სული, ღმერთია?!

შუშანა

მაგას ნუ იტყვი, ეგ აღარა სთქვა, მადლობა უფალს, დაილოცოს იმის მადლი და სახელი. რა ვუყოთ, ხან ესრე იქნება, ხან ისრე, მაშ მგელმა რა ქნას ე, კაცო, თუ ან ჩვენ არა გაგვტაცა, ან სხვასა, ხომ დაირჩვა მშიერა. ჩემი ცხვარი იღუპება, შენი ხო არა, შენი ორიმც ერიოს იმ ოცში.

ივანე

მართალია, ორია ჩემი. შენ რო არ გენანება შენი საქონელი, მე მენანება-და.

შუშანა

მართალსა ამბობ, არა სტყუი, მაგრამ ტირილითა და გლოვნითა მტერნი რო არ შაგვიბრალებენ! ტირილით ვეღარას ვუშველით, ჯავრობით ჩვენ ცხვრებს ვეღარ დავაცოცხლებთ. შენ ერთი ზარალი ჰნახე და იმით სჯავრობ, მე ოცი მინახავ, შენზე ხუთის წლით მაინც ვიქნები უფროსი, თუ ოცით არა. გული შათელილი მაქვ, შვილო, ბევრის საცრის პურ მიჭამავ, ბევრსა ვარ გადმონაყარი - იმ ლექსისა არ იყოს. ამას თავი დავანებოთ, მემრე, ჩახვედით შარშან ქისტეთში?

ივანე

რაღა იქნებოდა, ჩავედით. დროშიონნი მთაზე გავსწირეთ, ქვეით მოდებული იყო ხაროვანი, გამოვარჩიეთ ერთი ორმოცამდე ხარი და დავირეკეთ. მწყემსები მაშინვე დაფრთხენ, დაიქცენ სოფლისაკე, ოღონდაც პირდაპირ ვნახეთ, რომ ჩამაიწყეს ქისტიშვილებმა ჩამოდენა, ზოგი საით მაალიპლიპებდა თოფს, ზოგი საით. ოჰოო, ვსთქვი, ახლა სჭირს და ახლა გამოჩნდება, ვინც ბიჭია. ზოგები ხაროვანს გამოვაყოლეთ და ერთი ოცდაათამდე ბიჭი მტრის მოსაგერებლად დავსდეგით უკან. ბელადად ჩონთა გვყვანდა.

შუშანა

ბეჩავ, ვაჟავ, კაი ყმა კი არი, ღვთის მადმა, გაჭირების დროს! ბევრჯელა ვყოფილვარ იმასთან იმ არე-მარეებში.

ივანე

დაიცა, გიამბობ. კარგია და ეგრე! ჩვენ ტიტველს ალაგას მოვხვდით, იქ ქუჩის მეტი არაფერი იყო, ვერას აიფარებდა კაცი. მოგვისხდენ ძაღლები პირდაპირ არყიანში და მოგვაყარეს თოფები. კიდევ კარგი, რომ შორს ვიყვენით, თოფები ვერ აწევდა, თორო სუ ერთიან ამოგვჟუჟავდენ. ქვეით სამ ელგუჯა და ჩონთა დარჩნენ. ელგუჯას გაარტყეს თოფი და წამააქციეს. მე ის მიკვირს დღესაც, ჩონთამ შაიგდო ზურგზე, თან დაჰკივლა “შენს მარჯვენას, ძმაო, ძაღლებს არ ვათრევინებო”, და გამოსწია პირ-აღმე, რო სიმაგრეში მოვფარებიყვენით!

შუშანა

ჰაი, ვენაცვალე იმის სულთა, კაი ლაშარი-ჯვრის ყმაა.

ივანე

გამოგვიდგნენ ისინიც, მაგრამ ცუდად დაუჯდა იმათ იმ არყიანშიით გამოსვლა; რამდენჯერაც მოგვეწივნენ, იმდენჯერ გავაბრუნეთ, ერთი ხუთიოდ მკვდარი კი წაიღეს, სამი-ოთხი დაჭრილიც იქნებოდა. საფშავო მიჯნას რომ გადმოვსდით, სხლიტეს იმათაც იმედი და მიბრუნდენ... ძაღლებია, არ შაგვარჩენენ. ძალიანაც დაიგვიანეს, რო ფშავის ხევი არაით დააზიანეს.

შუშანა

არიან, მოუსვენარნია, დაუდეგარნია. თუ ჩვენც ეგრე არ ვუყავით, არ გამოდგება, ცოლებადაც მოგვინდომებენ. კაი ყმა ნუ დაულიოს ღმერთმა ჩვენ ლაშარი-ჯვარსა. ვაჟკაცი თავს ხო ასახელებს, სოფელსაც და ხატსაც. ჩონთას, ჩემის ფიქრით, უნდა ჰყვანდეს მოკლული ქისტი ოცდაოთხი მაინც. გაგიმარჯოს, ეგ მაგათა ჰჟუჟავს! ისინიც უკრაჭუნებენ კბილებს, მაგრამ შენ მითხარ დრო, რო ცხვარმა მგელი შაჭამოს. კაი ვაჟკაცია. ცოტას ერთი მიზეზი აქვ: ქალის გულისათვი ვაჟკაცმა სახელი როდი უნდა გაიფუჭოს. დიაცი მითხარ შენ, წუტი დიაცი, იმის გულისად აუგი ათქმევინოს თავის თავზე ვაჟკაცმა.

ივანე

მე ეგ არ ვიცი, რას ამბობ? რა დიაცი, ვინ დიაცია?

შუშანა

ჩონთამ მათურელს ბახას ცოლი წაართო, მეორე წელია შინა ჰყავ.

ივანე

როგორ ცოლი, რას ამბობ, კაცო, ჯვარდაწერილი ცოლი?

შუშანა

ვსთქვათ, ჯვარდაწერილი არ იყო, მაგრამ ხელდადებული იყო ბახაისადა და ჩონთამ კი გაიტაცა.

ივანე

ჰო, ეგ სხვა საქმეა, ალბათ ქალსაც უნდოდა და რა ექნა?! ეგ არაფერი, დედა ვაცხონე ჩონთასი, იცის მგელმა. აი მე ეგეთი მგელი მიყვარს, ჩემო შუშანავ, ისითა კი არა, ცხვრებს რო მიჭამს. შენ დიაცი არაფერი გგონია, კარგი დედაკაცი კარგი რამ არი და უხეიროს კი ღმერთმა მშვიდობა მისცეს. მაგას როგორ იტყვი, დიაცი რა არიო. ეხლა მე დედაკაცი მყავ, უკაცრავად ვარ ამ სიტყვაზე, რო არ მამწონდეს, ერთს დღეს არ შავინახავდი შინ, ჭიტლაყი და იმისი ჯანი! ცოცხლად ჯოჯოხეთში ვამყოფო ჩემი თავი, განა გიჟი ვარ? სისწორისას ვამბობ, თამარ-ნეფის მადმა...

შუშანა (ღიმილით)

მე იმას კი არ ვამბობ, ჯიუტო, დედაკაცი არაფერიაო. მე ჯერ ამას ვამბობ - რაზედაც ხელი არ მიუდის ვაჟკაცს, თუნდ რიყის ქვა იყოს, ხელი არ უნდა მიაწვადოს, და მემრე დედაკაცს?!

ივანე (იცინის)

ხა, ხა, ხა! დედაკაცს უნდა მიაწვადოს ხელი ვინც ბიჭია-და! შენი არ ვიცი და მე კი აღსარებასავით გეტყვი - დედაკაცივით გულს არა გამინათლებს. ლაშარს რო ვიყო, სუ იმათკე მიჭერავ თვალი, სმაც მავიწყდება, ჭამაც, ხა, ხა, ხა!

შუშანა

მეტის მეტი - რეტის რეტიო, ბუმბულავ, ნათქომია ძველთაგან. ლექსი მაინც არ გაგიგონია: “ღვინო კი მათრობელი სჯობ, ძაღლი თეოზე მყეფარი, ვაჟკაცი ამო-გემო სჯობ, რო გაჭირდება - მჭეხარი, ჩალად არა ღირს ვაჟკაცი დიაცთ მიმყოლი, მკვეხარი”.

ივანე

ვამბობ, თორო განა მართლა ეგრეა. ვის მამაძაღლს ჩემს თავად ჩემი ქედანა და ჭრელია არ ერჩივნოს, რაც ქვეყანაზე დედაკაცებია, ჩემს დედაკაცს გარდაია, ხა, ხა, ხა!.. შენ ხომ ეგ ლექსი მითხარ, კარგი, მაშ თუ ეგ უთქომ ძველებს, ესეც ხო იმათ ნათქომია: “ვაჰმე ხინკალო, ხინკალო, მემრე მარწყვასთან წოლაო”. ხა, ხა, ხა!

შუშანა

ჰაი, შე კუდიანო, ისივ საით მამასწარ, ხა, ხა, ხა! გავტყდები, რა იქნება, გატეხილი ვიყო. აბა ხორცი ნახე, ძალიან არ მოგვეხარშოს.

(ხმა გარედან: “თეო, აქ რას წამოსწოლიხართ, ამ ქოხის კარებს, წადით ცხვართან, წადით! ოჯახის-შვილებო, შინა ხართ?”)

ორივენი ერთად

შალვა, შენა ხარ? მოდი, ბიჭო. რა სტუმარივით, უცხოსავით გარეთაით იძახი!

გამოსვლა მეორე

იგინივე და შალვა

შალვა

(შემოდის, ცალ ხელში თოფი უჭირავ და მეორე ხელში მგლის ტყავი)

მე ვარ და კარგიცა ვარ. ვერ ამოგყარე იმ ჩვენი დამღუპავის მგლის ჯავრი!

ივანე (გაკვირვებით)

ბიჭოს! ყოჩაღ, აი გენაცვალე მა თვალებში! (წამოდგება და ჰკოცნის შალვას) გენაცვალე, კლოვ მტრის თავი მოგცეს ღმერთმა! აი შენი ჭირიმე, აბა, მაჩვენე ე ტყავი აქა.

შალვა (ტყავს აძლევს ივანეს)

აჰა, დაიჭი, აი ჩვენი მტერი. მკვდარზე მაინც ამაიყარე ჯავრი.

შუშანა

ღმერთმა ხელი მოგიმართოს, შვილო, კლოვ ხარი-ირემი მოგაკვლევინოს რქიანი.

ორივენი ერთად (შალვას)

საით რას მაიგდე ხელად?

შალვა

საშავარდნის თავს გადმაუშვი ცხვარი, მე კლდის თავზე ვიჯე, ერთიან ცხვარი რამღაც შამოაფრთხო. წამოვდეგ ფეხზე, გავიხედე, ოღონდაც ეს მგელი დასჯაჯგურებია ამ ჭედილას დუმაზე, ეზიდება პირთავქვე, ის ფიქრი ჰქონდა, ამ კინჭუხებში ჩავითრევო; მე ხმა, კრინტი არ ამოვიღე, მაშინვე შამოვზიე ჩახმახს, თოფი გავარდა, ბოლი მამეცალა და ვნახე, რომ, სადაც ვესროლე, იმას ცოტა ქვეით ლოდებში კუდი ჩნდა. ოჰო, ვსთქვი, მიამა გუნებაში.

ივანე

რაში მოჰხვედრიყო?

შალვა

იღლიაში სჭირდა, სიპტყივ იდგა.

შუშანა

მემრე ჭედილა ძალიან არი დაგლეჯილი?

შალვა

არი და არც ძალიან არი. მივედ, ვნახე, პირიდან დუმის ნაჭრები გადმოსდიოდა.

ივანე

ჰაი შენი რჯული დაიქცა, შე ბოროტო, შე ძაღლო, შენა! შენ შასჭამე განა ჩემი ცხვრები?! (თან უსრესს ყურებს, სცემს მუშტს). ვერ ამოგშხამდა?

შუშანა

მაიტა ე ტყავი აქა, არ დაჰხიო! მკვდარზე რაღა ვაჟკაცობასა სცდი, შე კაი კაცო? (იცინის). მაიტა, ვაჟო! კარგი, კარგი, ეყოფა, ცოდვა არი, რა ქნას ე, ეგეც ვაჟკაცია, ეგეცა ნადირობს, ცდილობს ლუკმა როგორმე ვიშოვო, შიმშილით არ მოვკვდეო.

ივანე

ცოდვა არი?! ვაჟკაცია?! ჩემი ცხვრები კი არ იყო საცოდავები, რო სჭამდა?! თუ ვაჟკაცია, წავიდეს ტყეში, ცოტა სარჩო გაუჩენია ღმერთსა, იშოვნოს და ჭამოს, ჩემს ოფლს რას ეტანება? იმისთანა ვაჟკაცები ფეხებზე მკიდია, რო მზაზე სხვისა სარჩოს იტაცებენ.

შუშანა

მაიტა, მაიტა, ვნახო ერთი, ხვადია თუ ძუკნა?..

ივანე (აძლევს ტყავს)

აჰა, ნახე, რაკი არ აგიყენებს მაგისი ტყავი, რაც ცხვრები დაგიჭამა.

შუშანა

არა უშავ, მაიყვანეთ ჩემთან ჩემი მონადირე ბიჭი (უსვამს ხელს თავზე, უწყობს ბეწვსა). ძუკნა ყოფილა ეს მამაძაღლი, რა კარგი ყურები ჰქონია, რა კარგი ტოტები ჰქონია ამ ქურდ-ბაცაცას, ამას! მოკლეს ეხლა და როგორღა უნდა ინადიროს?! (ივანეს და შალვას) ლეკვები ჰყოლია, იმიტომ უზარალებია ცხვარი.

შალვა

ლეკვების დედაა, ძოღან იმ საშავარდნეს პირდაპირ რო ლეკიანია, იქით წკავ-წკავი მოდიოდა. მგონია კიდეც გიამბე, ივანე?

ივანე

ჰოო, სთქვი, მართალია.

შუშანა

ეგრეა. აი ეს ხო ნადირია, მგელია, მტაცებელია, მჭამელი სხვისა სარჩოსი - და როგორ უყვარს თავის შვილები, მოგეკლეინათ შვილების გულისათვი, ეგებ იმათ რამ მიუტანო, სიმშილით არ დამეხოცნენო... აბა მოდით, გავამტყუნოთ, რა ექნა მაშ ამ ბეჩავსა? მართალია, გვაზარალა, გული გვატკინა, მაგრამ მაინც ისივ იმას ვიტყვი: რა ქნას, ნადირია, ჩვენ ამაზე მდიდრები ვართ, მეტი ჭკვა გვაქვ, მეტი მოხერხება, ამან ემის მეტი არა იცის, ეს დაუწერია ამისთვის ღმერთსა.

შალვა

მართლა, ბიძავ, გამიგონია, ღვთისაგან აქვ შაწერილიო.

შუშანა

მამაჩემმა იცოდა, იმ მამიჩემის ცხონებამ, ქორი რო ქათამს გაიტაცებდა, თუნდა იმის ცხვირწინაით, ხელს არ აუქნევდა: წაიღოს, მონადირეაო. აბა, მამაჩემი თვითონაც მონადირე იყო განთქმული და ალბათ იმით თუ ებრალებოდა, თავის თავი აგონდებოდა, იცოდა, როგორიც არი მონადირის გული. დედაჩემმა დაუწყის წყევა-კრულვა: შე სულელო, შე გადაყრუებულო, რამდენიც დაჰბერდი, იმდენი თავშიით ჭკვა გამოგეცალაო. რად წააღებინე ქორს ე ქათამიო! - მეწადა, მინდოდა და იმიტომაო.

შალვა

მაშ სიზმარს არ დაეჯერება, ბიძავ?! მე რო წუხელ საკვირვლად ცხადად ვნახე და არ გიამბეთ კი - დაიცა რაზე ამიხდებაო, ვიფიქრე ჩემთვი. ერთი შოლტი საქალმე მეჭირა ხელში, უნდა ქალმები დამეკეთა იმისა, ვაბრუნებდი ხელში, ბეწვი როგორიღაც სხვანაირი ესხა, არ იყო საქონლის ტყავი, მაინც კი უნდა ქალმები დამეკეთა. დღეს რო გავატყავე ეს მგელი და ცხვირში ხელი მოვავლე, ავსწიე მაღლა, ტყავმა ქანძურობა დაიწყო, მაშინვე ის სიზმარი მომაგონდა. დიდება, შენთვისა, ღმერთო, ცხადად ადგა ფეხზე.

შუშანა

სიზმარი, შვილო, დაცდაზეა.

ივანე

ნამდვილია, ეგრეა, უნდა ალღო, მხარო აართვა სიზმარს; სიზმარი უმხრო არ არი.

შალვა

ეჰ, შენი ჭირიმე, ჩემო თოფო, უთუოდ კაი თოფი გამამადგა, ივანე, ეს თოფი, ძალიან კაი პირი აქვ, ძალიან შხამიანი. (თან სწმენდავს თოფს).

ივანე

კაი ფასიც მიეც, ციცის ტერფალიანი მაჟარი კარგია.

შუშანა

რა მიეც? აბა მაჩვენე. (შალვა აძლევს თოფს შუშანას).

შალვა

ოცი თოხლი და ათი მამგე ცხვარი.

შუშანა (სინჯავს თოფს)

კაი რკინაა, ღმერთმა მშვიდობაში მოგახმაროს. ჰაი გიდი, დროებავ, ჩვენს მამა-პაპას მშვილდ-ისარი, ბოძალდი ჰქონია თოფად და აბა სად ესა და სად ისა: “თოფმა სთქვა - ჩემსა წამალსა შვიდ-პირად უნდა დუღილი, - შორს ვიცი კაცის სიკვდილი, ზედ ვიცი ჭექა-ქუხილიო”. თოფით ომს ლაზათი კი აქვ, მაგრამ ტყვია ოხერი ბევრს კაი ყმას აფუჭებს წინასწრობით. სწადიან თავი სცადოს, მაგრამ სანამ საქმე საქმეზე მიდგება, სანამ მკლავს გაჰრჯის, მანამდე ჰკლავს. ვაჟკაცის საცდელი ხმალია, მკლავიც ხმალში გამოჩნდება და გულიც.

ივანე

ეჰ, აბა ჩემი თოფიცა ვნახო. (ეწვდება კედელზე ჩამოკიდებულ თოფს). ამასთან შენი მაჟარა ვერ მოვა, ძმისო, ეს სხვა ჯურაა...

შუშანა

ეგ სხვა რკინაა, ჩარმაა. ნათქომიც როა ლექსი: “თოფჩი თოფი სჯობ ხირიმი, მემრ ჩარმა გვარშარეულიო”. (კულისებში ტირილის ხმა ისმის: “ვაჰმე, თქვენი ჯავრი! თქვე რჯულ-ძაღლებო, გაწყდეს თქვენი ხსენება, ღმერთმა ნურა კარგი გახილებინოსთ, დაგლახტოსთ და დაგშამათოსთ იმ გმირმა კოპალამ!”).

ყველანი (ერთხმად)

ეს რა ამბავია? (წამოდგებიან ფეხზე).

შუშანა

დედაკაცის ხმაა. რაღაც ცუდი ამბავია.

ივანე

ილანძღება.

შალვა

გაჯავრებულია, ვინ უნდა იყოს ამ დროს? (ხმა გარედან: “სად ვინა ხართ, აღარავინა ხართ ქრისტიანი!”).

ყველანი

მოდი, შინა ვართ, ვინა ხარ?

გამოსვლა მესამე

იგინივე და გულქანი

გულქანი

(აქვს დასისხლული პირი, ხელში თოფი უჭირავს).

ვაჰმე, ამამვარდა გული!

ყველანი

რა არი? რა ამბავია, ქალო?!

გულქანი

დაიცათ, სული ამამაქცეინეთ, თქვენი ჭირიმეთ. (დაეყრდნობა თოფს ტუჩზე).

შუშანა

ეგ რა ამბავია შენ თავს? ეგ რა არი?

ივანე და შალვა

თქვი ჯერა და მემრე დაისვენე. რა ამბავია?

გულქანი

თუ კაცები ხართ, არც თქვენა გცალიანთ დასასვენებლად და არც მე: ქისტებმა აგვიკლეს, კაცის ჭაჭანება არ არის სამთოებში; მაზლი მამიკლეს - ელიზბარი. (ქვითინებს).

შუშანა

ვაჰ შენ, ჩემო თავო, ნუმც გამიგონავ!

ივანე

ღმერთმა ჩემს მტერს მისცეს! საწყალი ელიზბარი!

შალვა

ვაჰ დედას მტრისას!

გულქანი

ჩონთაის ბინა სუ აიკლეს, საქონი გარეკეს, მზევინარიც წაიყვანეს. ღმერთმა ეგები კარგი არ აჩვენოს, ეგებ დაულიოს წილ-ბოლო იმ ჩვენმა მთავარ-ანგელოზმა, იმ ტურფამ თამარ-ნეფემ ბახასა, ის მაუძღვა წინ ქისტებს.

შუშანა

ჯავრი ჰქონდა. აი დავწვი იმის გამდელი, შამირცხვა იმის ვაჟკაცობა! მემრე რა ჰგულავ?

ივანე

უყურე, უყურე შენ იმ ძაღლს, მოღალატეები შინაითაც გაგვიჩდენ?

შალვა

გარჯულდა გაურჯულებელი.

გულქანი

უკეთურს მზევინარის ხელში ჩაგდება უნდოდა, მაგრამ ტყუილად, ქისტი ჯოყოლა დაჰპატრონდა იმას... ეგებ არა კეთილი ნახოს იმ შავის მიწის ჩამოშაშლელმა... მეც ხანჯრით დამჭრეს, ქალს გავები, არ ვანებებდი, ელიზბარისად მაინც მარჯვენა კი არ მოვაჭრეინე... ეს თოფიც იმისია, გამოვიტაცე.

შუშანა

სად იყო ჩონთა?

გულქანი

კაცები სუ ქორწილში გაიკრიფნენ, ამაღამ ნეფიონი მაუვა ყეინიაანთ. ცუდი მხარი ეტყვის, მაგრამ საით რას უშველს, იმას ვინ შაატყობინებს?

შუშანა

ნუ ვგვიანობთ. აბა, ბიჭებო, თოფი მაისხით.

გულქანი

აჩქარდით, თქვენი ჭირიმეთ, გზა შავაჭრათ, თუ ვეცადენით, წინ მოვასწრობთ. ისინი ფშავლების სალაშქრო გზაზე წამოვლენ.

ივანე

წავიდეთ, წავიდეთ, ნუ ვგვიანობთ!

შალვა

მე მზასა ვარ, არიქათ, სირცხვილს ნუ ვჭამთ!

შუშანა

ეგ რჯულძაღლები, მე ვიცოდი, რო შარშანდელს ჯავრს არ შეგვარჩენდენ. (ისხამენ ყველანი იარაღებს).

ივანე

წავიდეთ, რასაც ვიზამთ, ვიზამთ! აი დედას იმათსა, რომ იქ ვერ მოვასწარით!

შუშანა

ჩქარა, შალვავ, ქალმების სწორებისა არ არის, ჩოხა შამაიკვალთე!

გულქანი

აბათ, თქვენი ჭირიმეთ, ძმა-ძმისადა და ემ დღისადაო. (გადიან ყველანი).

(ფარდა)

მოქმედება მეორე

გამოსვლა პირველი

(სცენა წარმოადგენს დარბაზს. შუა ცეცხლია. გარშემო გოდრები და კოდები სდგას. მარცხნით და სამხრეთისაკენ კარებია. ზემოთ კიდობანი სდგას, ქვემოთ დედა-ბოძის გვერდზე თუნგი და თულუხია. კაჩხაზე თოფ-იარაღია, ზემოთ თარო. ბოძზე კალათა ჰკიდია ჯამ-კოვზის შესანახი).

მოქრისი

(ზის კერის პირას, გვერდით აკვანი უდგა, ფეხით აკვანს არწებს, თან წინდასა

ჰქსოვს).

დაიძინე, შვილო - ტკბილო, დაიძინე, პატარავ, ნანაა-ნანაა, არ შაგაჭმევ შვილსა, მგელო, ნანავ-ნანა, კატავ, აცხა, კატავ, აცხა, შენ აკვანში არ დაგაწვენ, ნანავ-ნანაა. თაგვიც მორბის კუდაბზიკა, ნანავ-ნანაა, მე დავწვები, მე დავწვები - მოიმღერის, ნანაა, არ დაგაწვენ, არ დაგაწვენ, ჩემს შვილს სძინავს კაკანაში, ნანავ-ნაა! (იძახის) ქალო, მზევინარო, სადა ხარ?

მზევინარი

(შემოდის სამხრეთით კარებიდან. პირისახე შუბლამდე და ორივე ხელები

შეხვეული აქვს).

რა გინდა, დედამთილო?

მოქრისი

ხბორები სად არიან?

მზევინარი

ჭალაში სძოვენ, კარგა არიან.

მოქრისი

თვალი გეჭიროს, დედა-შვილობას, მგელი არ მიგვიწვდეს, რაც ვიზარალეთ, ისაც გვეყოფა ზარალად. არა ჰნახე კაცი?

მზევინარი

ვნახე.

მოქრისი

არა გითხრა-რა?

მზევინარი

ხმაც არ გაუცია, განა არ იცი იმის ამბავი! შავი ნახშირის ფერი ედო, სწორედ არც კი შემომხედა. ცხენი ბალახზე დააბიო კი მითხრა, თითონ ელიზბარის სატირლად წავიდა.

მოქრისი

აბა, მაგ ჩემთავმამკვდარს, სრულ იმას ჩავჩიჩინებ - დაანებე, შვილო, თარეშობას თავი, თვისი სარჩო საკმაო მოგცა ღმერთმა, იმას მაუარეო. არა, დედავო, ჩემი ლაშარი-ჯვარი რასაც მიბრძანებს, ისე უნდა მოვიქცეო. ჩვენის ბატონის ბრძანებას ვერ გადავალო. გადაიმტერა მთელი საურჯულოვე.

მზევინარი

შენ დედა ხარ, ჯერ შენ არ გიგონებს, მე - ცოლს რას გამიგონებს?!

მოქრისი

მაიტანს თითო-თითო მაუნათლავის მყრალს მარჯვენას და მიაკრავს კოშკზე. არ იცოდა, რომ მოეკითხებოდა? აი ეხლა შენ რადა გაქვს ჩაჭრილი ხელები?! აგერა კიდევ ბეჩავი ელიზბარი, მოუკვდა ჩემი თავი, როგორი ცოლ-შვილი, როგორი დედა გაწირა! (წუწუნებს).

მზევინარი

მე განა ესე მოვრჩებოდი, დედამთილო, ჩვენს ფშავლებს რო არ მოესწრო! სალაშქროს ყელს რომ გადავედით, ბახა მომიბრუნდა, მოსტყდეს იმას მარჯვენა, და მითხრა: აბა სადა გყავ შენი სახელიანი ქმარი, ეხლა გიშველოსო. შენ ხო ცოცხალი დამმარხე, ქუდი მომხადე, აღარც შენ უნდა იცოცხლოვო, თუ იცოცხლებ, სასიცოცხლო არ უნდა იყოო და მომიქნია ხმალი, ცხვირ-პირში მიმარჯვებდა. მე პირზე ხელებს ვიფარებდი და ის კი ხმლითა მცემდა. ამ დროს მდევარი მოგვეწია, თოფების ხმა მოისმა. ყველანი აირ-გაირივნენ და მეც თავს ვუშველე.

მოქრისი

ის მაშინებს, შვილო, ვაი თუ ქრისტიანის სისხლში გაერიოს, ურჯულო მაინც ურჯულოა. არ გაუშვებს ცოცხალს, შამააკვდება ის არსამყოფო ბახა: ქისტებისა კი არა, უფრო იმის ჯავრი ექნება, იმ მზებნელის, იმ პირშავის. რა ხელობა დაუჭერია ჯერ, რა ხელობა?! ქისტებს უძღვება წინ ფშავში სათარეშოდ!

მზევინარი

მეხი დაეცა იმას თავზე, უგერგილო უგერგილობას ჩაიდენს ნიადაგ!

გამოსვლა მეორე

იგინივე, ივანე და გიორგი

(ივანე და გიორგი შემოდიან ხელგადახვეულები. მთვრალები არიან).

ივანე

მშვიდობა სახლსა.

გიორგი

აგაშენოსთ ღმერთმა.

მზევინარი

თქვენც მოხვედით მშვიდობით. (ადგება ფეხზე).

ივანე

გაგახაროს ღმერთმა.

გიორგი

გიცოცხლოს ქმარ-შვილი.

მოქრისი

უკაცრავად, შვილებო, მე კი ფეხზე ვერ აგიდეგით: სიბერე ძნელი ყოფილა.

ივანე (მოქრისს)

შენ ვინ დაგემდურება, დედა ხარ ჩვენი, როგორა ხართ, ხო არა გიჭირსთ?

მოქრისი

ღმერთმა გაცოცხლოს, ჩემო შვილო, ვყრივართ დღესნამდე.

გიორგი

ხომ არა წაგიხდათ?

მოქრისი

არა წაგვხდომია, გადღეგრძელოს, ჩემო შვილო.

მზევინარი

რაც წაგვიხდა, ის რაკი არა კმარა ზარალად!

გიორგი (ჩაფიქრდება)

ჰო, ჰო, ვიცი... ვიცი... ეგ არაფერი, ქმარი გყვანდეს ცოცხალი, თორო მტრის ჯავრს არ შაგაჭმევსთ. მართლა, მზევინარო, გუშინ მტერ-მოყვარე ბახა ვნახე, ცხვარში ვიყავ, არაგვის ჭალაზე გზაზე მოდიოდა ცხენ-და-ცხენ, ისეთი ფერი ედვა, როგორც ნახშირი; თავ-პირზე ყაბალახი ჰქონდა მოხვეული, მაგრამ მაინც ვიცან. იმან მგონია ვერ შემამჩნია, გორის პირზე ვიყავი წამოწოლილი.

მზევინარი

მოუსავლეთს წავიდეს. მემრე, ბიჭებო, როგორა ხართ ან ერთი ან მეორე?

გიორგი

რა გვიჭირს, ვართ.

ივანე

დავდივართ, კარგსა ვსომთ და კარგსა ვჭამთ.

მოქრისი

ცხვარში ვინღა დაუყენეთ, ბიჭო, რო თქვენ საქეიფოდ დასდიხართ?

ივანე

ეჰ, დედა-შვილობას, ცხვრის დარდი ვისა აქვ! ცხვარი არხეინადა სძოვს მთაზე... ჩონთა სად არი? რამდენი ხანია აღარ მინახავ!

გიორგი

მართლა, დედილო, სად არი ჩონთა?

მზევინარი

იმის გზისა რა გაიგება! დილას განთიადისას ცხენი შაკმაზა და წავიდა.

მოქრისი

უდროოდ დამაბერა შვილმა, შვილებო, უდროოდ. ეს თვალები მაგის გზის ცქერაში ჩამომიწყალდა. ნეტავი გვეტყოდეს, სად მიდის, ან შინ როდის დაბრუნდება.

ივანე

ვენაცვალე კარგს ყმას.

გიორგი

ვაჟკაცის წესია.

ივანე (მღერის, გიორგი ბანს ეუბნება)

მაშინ კარგია კაი ყმა, რო დილა ბინდზე დგებოდეს.

გიორგი

(იმეორებს ამ სიტყვებს, ივანე ბანს ეუბნება).

ივანე

იცვამდეს გრილსა რკინასა, ომს ვიზამ, ემზადებოდეს.

გიორგი (იმეორებს)

ივანე

ლურჯაი ჰხრავდეს ლაგამსა, ტოტითა ტოტზე დგებოდეს.

გიორგი (იმეორებს)

მოქრისი

ბეჩავი, შვილო, ელიზბარი! სირცხვილია, მეზობლები გაიგონებენ. ერთმანერთის გამსუბუქება არ არი კარგი: ჩვენი ჭირი მაგათ ლხინად მიაჩნიათო, იტყვიან.

გიორგი

ხანგავლილია, არა უნდა-რა.

ივანე

ეჰ, დედა-შვილობას, განა ჩვენ აქ დავრჩებით, ჩვენაც დავიხოცებით. ის უფრო ცოდვა არ არი, რო მემღერებოდეს და არ ვიმღერო? ეჰ, დარჩეს თუნდა, არაფერი უშავს... მაშ რატომ არას შაგვასმევთ, დედილო, არაყანი, ვიცი, გეგულებიან?!

მზევინარი

რაღა არაყი გეჭირვებათ, ისეც მთვრალები ხართ, ბიჭო.

ივანე

დაგავიწყდა განა, მზევინარო, ჩემი სიკეთე! რა მინდოდა, რა მომარბენდა ამ თავმკვდარს, რატომ არ წაგაყვანინეთ ბახასა და ქისტებსა. დაიცადე, დაიცადე, კიდევ მოდგება ქაჩალი მექუდის კარზე!

გიორგი

ახლა ჩონთა იტყვის, დედაკაცა მყავ, ცოლი და შვილიო. ვისაგან - ისიც ვიკითხოთ. თუ შენ არა, ხო ვიცი...

ივანე

ჰო, მართალია, მე და ჩემმა ღმერთმა, ხა, ხა, ხა.

გიორგი

აბა, ეხლა რაღას იტყვი მზევინარო, არ არი ეგრე? (ორივენი იცინიან).

მოქრისი

შნოზე ყოფნა არა სჯობია? აკი დათრობა არ უხდება ვაჟკაცსა.

ივანე

მოკლას ხარი თივამ!.. რა ვქნათ, ჩემო დედილო, შენი სულის ჭირიმე, მწყემსი ხალხი ვართ, ათასში ერთხელ ძლივძლივობით დავეხრწევით შავს მთასა, შავს კლდეებსა, ჩამოვალთ სოფლად და თუ მაშინაც თვალი არ გავახილეთ, რას ვეგვანებით!

გიორგი

ნუ, დედა-შვილობას, ნუ დაგვძრახავთ.