იოსებ თუმანიშვილი (თუმანოვი)

იოსებ (ბება) მიხეილის ძე თუმანოვი დაიბადა 1909 წლის 2 იანვარს თბილისში. დაამთავრა თბილისის გიმნაზია; 1923 წელს დრამატული კურსები, პედაგოგები: ი. მჭედლიშვილი, შემდეგ – ი. ზავადსკი. სასცენო მოღვაწეობა დაიწყო თბილისში 1929 წელს, იყო თეატრ– სტუდიის მსახიობი (1929–1932); 1933 წლიდან მოღვაწეობდა მოსკოვში: მუშათა სამხატვრო თეატრის მთავარი რეჟისორი (1933–1934); ახალი თეატრის რეჟისორი (1934–1936); სტანისლავსკის სახელობის ოპერის თეატრის რეჟისორი (1936), 1938–1946 წლებში მთავარი რეჟისორი; ოპერეტის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი (1946–1953); პუშკინის სახელობის თეატრის მთავარი რეჟისორი (1953–1961); დიდი თეატრის მთავარი რეჟისორი (1964–1979); პარალელურად 1951 წლიდან იოსებ თუმანიშვილი იყო ლუნაჩარსკის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის პედაგოგი; 1965 წლიდან – პროფესორი; მსახიობთა და რეჟისორთა კურსების მხატვრული ხელმძღვანელი და რეჟისურის კათედრის გამგე (1970); 1961 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე კრემლის ყრილობათა სასახლის მთავარი რეჟისორი. მისი გაფორმებულია: საქართველოს ხელოვნების დეკადის (1958), მოსკოვის ოლიმპიადის გახსნისა და დახურვის საზეიმო ცერემონიალი  (1980) და სხვა.

დადგმული აქვს სპექტაკლები: მოკროუსოვის „ჩაპაევი“ (1943); დუნაევსკის „ლაღი ქარი“ (1943); ვერდის „ბალ–მასკარადი“ (1946); მილიუტინის „ტრემბიტა“ (1949); ვერდის „დონ კარლოსი“ (1963); მურადელის „ოქტომბერი“ (1964); ჩაიკოვსკის „მაზეპა“ (1966); რიმსკი–კორსაკოვის „თქმულება უხილავ ქალაქ კიტეჟზე“ (1966); საქართველოში – რუსთაველის სახელობის თეატრში როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკი“ (1944); ოპერის თეატრში – ზ. ფალიაშვილის „აბესალომ და ეთერი“ (1953); დ. თორაძის „ჩრდილოეთის პატარძალი“ (1958); 1967 წელს მილანის ლა სკალაში დადგა მუსორგსკის ოპერები – „ხოვანშჩინა“ და „ბორის გოდუნოვი“...

რეჟისორი გარდაიცვალა 1981 წლის 8 ივლისს მოსკოვში. დაკრძალულია ვაგანკოვის სასაფლაოზე.

მეუღლე – მოსკოვის ოპერეტის მსახიობი ვალენტინა იუნაკოვსკაია. ვაჟი – კინორეჟისორი მიხეილ თუმანიშვილი.

ჯილდოები: სტალინური პრემიის ლაურეატი (1950, „ტრემბიტას“ დადგმისთვის); რსფსრ დამსახურებული არტისტი (1941); სსრკ ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწე (1946); რსფსრ ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწე (1954); რსფსრ სახალხო არტისტი (1958); სსრკ სახალხო არტისტი (1964); ოქტომბრის რევოლუციის ორი ორდენი (25. 05. 1976; 14.11.1980); შრომის წითელი დროშის სამი ორდენი (31.10.1940; 06.09.1947; 27.10. 1967); „ხარისხის ნიშნის“ ორდენი (08.06.1955).

წყარო:

1. https://ru.wikipedia.org/wiki/Туманов,_Иосиф_Михайлович 

2. ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია. ტ. 5 . – თბ., [1980]. – გვ. 10 

3. ქართული მუსიკის ენციკლოპედიური ლექსიკონი. –თბ.,  2015. – გვ. 210