დემეტრე I

საქართველოს მეფე 1125-1156წწ; დავით აღმაშენებლის მემკვიდრე; მამის სიცოცხლეშივე აქტიურად მონაწილეობდა სახელმწიფოს მართვა-გამგეობაში; დიდგორისა (1121) და შირვანის (1120-1124) ბრძოლებში ქართველთა ლაშქრის გამარჯვების ერთ-ერთი ორგანიზატორი იყო; დავით აღმაშენებლის გარდაცვალების შემდეგ იძულებული გახდა ანისი ყმადნაფიცობის პირობით თურქეთისთვის დაეთმო; 1138 წელს დემეტრე I-ის სარდლობით ქართველებმა განძა აიღეს და გამარჯვების ნიშნად ქალაქის კარი საქართველოში მოიტანეს(დაცულია გელათში), მაგრამ დემეტრე I-მა ვერ შეძლო განძის შენარჩუნება და ქალაქი დიდხანს დარჩა მაჰმადიანთა საყრდენ პუნქტად საქართველოს წინააღმდეგ ბრძოლაში; 1130 წელს დემეტრე I-ის უფროსმა შვილმა დავითმა იმის შიშით, რომ დემეტრე I-ს უმცროსი შვილი გიორგი არ გაემეფებინა, შეთქმულება მოაწყო მეფის წინააღმდეგ; მეფემ შეიპყრო შეთქმულების მოთავეები დავით დემეტრეს ძე და ივანე აბულეთისძე; შემდგომში(სომეხი მემატიანის ვარდანის ცნობით 1132 წელს, ლაშა-გიორგის დროინდელი მემატიანის ცნობით 1145 წელს) დემეტრე I-მა ივანე აბულეთისძე მოაკვლევინა, ხოლო მისი შვილი თირქაში(ქირქიში) საპყრობილეში დაამწყვდია; 1154 (1155) წელს დავითმა კვლავ მოაწყო შეთქმულება, თავისი ერთგული და მეფის მოწინააღმდეგე დიდებულების შემწეობით, დემეტრე I იძულებით ბერად შეაყენა და სამეფო ტახტი თვითონ დაიკავა; დავითის გარდაცვალების შემდეგ (იგი მხოლოდ 6 თვეს მეფობდა) დემეტრე I-მა ბერის ჩოხა გაიხადა და ტახტი დაიბრუნა, თანაც შეამზადა პირობები მისი უმცროსი ძის გასამეფებლად; მწვავე შინაპოლიტიკური ბრძოლების გამო დემეტრე I-ის მეფობის დროს საქართველოს პოლიტიკური ზრდა ერთგვარად შეფერხდა; საყურადღებოა დემეტრე I-ის პოეტური შემოქმედება; ჩვენამდე მოაღწია მისმა რამდენიმე იამბიკომ; განსაკუთრებით გამოირჩევა ღვთისმშობლისადმი მიძღვნილი იამბიკოები; დემეტრე I-ის თხზულებათა პოეტური სახეები ქრისტიანულ სიმბოლიკაზეა დაფუძნებული, ზოგ მათგანს რითმაც ეტყობა; მისი "შენ ხარ ვენახი" დღესაც ცოცხალი საეკლესიო საგალობელია.

წყარო: საქართველო: ენციკლოპედია: ტ.2. – თბ., 2012. – გვ.373; ქართველი პოეტები : ენციკლოპედია / შეადგინა ალექსანდრე ელერდაშვილმა.- თბ.,2021.- გვ.120-121